Utrecht staat voor enorme opgave om te verduurzamen. En als we het daarover hebben dan gaat het vaak over nieuwbouw, over renovaties en soms over herbouw. Voor nieuwbouw stellen we al hoge eisen, maar hoe pakken we het aan als er renovatie of transformatie nodig is? Ik wil weten hoe de inzet van de gemeente werkt in de praktijk bij verschillende soorten gebouwen. Daarom ben ik gaan kijken bij twee voorbeelden op het gebied van sport. Het eerste voorbeeld is het door de gemeente Utrecht gebouwde kleedgebouw de Nieuwe Lunet op sportpark Lunetten. Het tweede voorbeeld is het door hen zelf gerenoveerde en verduurzaamde gebouw de Driewerf, waar de drie Utrechtse roeiverenigingen Triton, Orca en Viking hun thuis hebben.
Lerend bouwen
Circulair bouwen, het staat nog in de kinderschoenen. Daarom ben ik blij met dit pilotproject van de gemeente. De Nieuwe Lunet is een pioniersproject geworden met een prachtig resultaat. De ambtenaren die ik sprak hebben dit project met veel enthousiasme en energie begeleid, maar vooral ook met creativiteit. Veel lessen moesten tijdens het bouwen geleerd worden: waar haal ik mijn materiaal vandaan? Hoe lossen we het op als het zogenoemde oogstgebouw later gesloopt wordt en de materialen er nu niet zijn? Hoe kom ik aan deuren van vereiste grootte, terwijl de beschikbare oude deuren te klein zijn? En hoe kunnen de collega’s van toezicht en handhaving de veiligheid van de circulaire materialen controleren, terwijl er nog weinig ervaring mee is? Antwoorden vinden op die vragen stond continu centraal in het project.
De gemeente heeft met dit project niet alleen haar eigen kennis vergroot, maar ook die van de markt. De gemeente heeft deze aanbesteding ingericht om te laten concurreren op circulariteit in plaats van op prijs, zo is het binnen budget gebleven terwijl wel de hoogst haalbare duurzaamheid bereikte. De bouwers bepaalden zo mee hoe dit ontwikkeld moest worden en zo haalden we de beste kennis uit de markt. Dit project bleek een begin dat grote lessen geeft en innovatie heeft aangejaagd binnen de eigen organisatie en bij de aannemer.
Pluk het laaghangend fruit
Naast de gemeente, doen inwoners in de stad veel zelf. Zo hebben de Utrechtse roeiverenigingen hun handen ineen geslagen en een aantal jaar geleden bij de renovatie van hun gebouw ook grondig verduurzaamd. De drie verenigingen hebben gekozen voor investeringen die zichzelf terugverdienen over tijd. Vooral door hun energievraag te verminderen: door betere isolatie en zuinigere omgang met gas, elektriciteiten water. En, bovendien, door duurzame energie te gebruiken. Bij de roeivereniging Viking wordt nu bijvoorbeeld gedoucht op warm water van een zonneboiler.
De verduurzaming gaat in stappen, waarbij de verenigingen elkaar meenemen en inspireren. Zo helpen de (zelfbenoemde) “oude rotten” van Viking de studenten van Orca en Triton om inzicht in hun verbruik te krijgen en hoe en waar er minder verbruikt kan worden. Bijvoorbeeld: het belangrijkste instrument om het hoge gasverbruik terug te dringen bleek de introductie van thermostaten in de verschillende ruimtes. Om te ontdekken waar hun grootste energiegebruik zit zijn ze hun verbruik gaan monitoren. Dit leverde hen inzicht op in piek- en dalmomenten en daardoor de mogelijkheid om de energievraag gerichter te maken. Ze besparen sindsdien ruim één derde van hun gasverbruik en ruim 20% van hun elektriciteitsverbruik. Dat is goed voor het klimaat én voor de kas.
Durf te investeren
Circulair bouwen of verduurzaming vraagt investeringen én kennis, daarom kan het afschrikken. Maar deze beide voorbeelden leren ons dat er veel mogelijk is. Zo kan een overheid meer doen, om ook lucht te geven aan de markt om te leren en te innoveren. En zelf ook voor een andere insteek te kiezen dan de laagste prijs. Daarnaast, verduurzaming gaat niet in één keer, maar in stappen, ga niet direct voor het perfecte maar voor het betere en zie wat de winst is die mogelijk is. Zo werken Utrecht en Utrechters stap voor stap naar een circulaire en duurzame toekomst.