Eind 2016 werd de Utrechtse Natuurvisie aangenomen door Provinciale Staten. Daarmee was de overheveling van het natuurbeheer van Rijk naar Provincie voltooid. Sindsdien staat onze provincie aan de lat voor een uitdagende opgave: de bescherming en bevordering van de biodiversiteit. Binnen dat streven hebben we een aantal ‘icoonsoorten’ aangewezen; soorten die kenmerkend zijn voor onze provincie en die daarom extra bescherming verdienen. De grutto – ook de Nationale Vogel van ons land – is een van die icoonsoorten. En het is vijf voor twaalf voor de grutto in ons land. Dat is extra ernstig, als je bedenkt dat de vogel voornamelijk in Nederland voorkomt.
Gif
De neergang van de grutto is te wijten aan verschillende factoren. Het nog steeds niet verboden gebruik van neonicotinoïden door de landbouw bijvoorbeeld. ‘Dankzij’ dat gif zijn er nu vermoedelijk veel minder insecten dan vroeger, net als in Duitsland. En je raadt het al: grutto’s eten insecten. Van dat gif moeten we dus zo snel mogelijk af. Hopelijk gebeurt dat ook binnenkort, als op Europees niveau wordt gestemd over een verbod erop.
Ondertussen is ook een ander gif in opspraak: glyfosaat. Met dit gif, dat onder meer bekend staat onder de merknaam ‘Roundup’, kunnen boeren hun land ontdoen van onkruid. Zo voorkomen ze dat hun gras wordt verdrongen. Het wijdverspreide gebruik van dit gif is echter dodelijk gebleken voor het bodemleven.
Intensief
Mede door het gebruik van dergelijke bestrijdingsmiddelen zijn de omstandigheden voor de grutto niet ideaal meer. Het grasland is te droog, omdat boeren het waterpeil kunstmatig laag houden. Kruidenrijke weilanden zie je nauwelijks nog. Bovendien wordt te vroeg en te vaak gemaaid. Het strakgetrokken, kortgemaaide raaigras domineert. De jonge grutto’s hebben – als ze al niet ten prooi vallen aan de maaimachine – daardoor te weinig plekken om te schuilen. Voeg daaraan toe dat het vaak ontbreekt aan voedsel – emelten in de bodem en langpootmuggen daarboven bijvoorbeeld – en het moge duidelijk zijn dat de grutto het zwaar heeft momenteel.
Wil de grutto het overleven, dan moeten we naar een landbouw die zich minder richt op intensief bodemgebruik en maximale opbrengst en meer ruimte biedt aan natuur. Gelukkig zien we dat voorzichtig stappen worden gezet in die richting – vanuit Den Haag, maar ook vanuit onze provincie. De Utrechtse Landbouwvisie die op dit moment gestalte krijgt zal er hopelijk concreet vorm aan geven. Er zijn bovendien steeds meer boeren die zich op eigen initiatief ontpoppen tot natuurbeheerder op hun eigen land. Er is dus reden om voorzichtig hoopvol te zijn.
Jacht
Zijn we er dan? Dat is nog maar de vraag. Er is namelijk nog een potentiële bedreiging: predatie. Roofdieren dus. Veel jonge weidevogels vallen eraan ten prooi. Hoe groot het probleem bij ons is, wordt op dit moment uitgezocht; we krijgen er in juni meer over te horen. Als predatie inderdaad een significant aandeel heeft in de sterfte van weidevogels, dan moeten we daar wat mee. En dan komen we als vanzelf op een onderwerp dat veel politici liever vermijden: de jacht, of ‘faunabeheer’ zoals we dat zijn gaan noemen, in een poging de controverse uit de weg te gaan. Dat, terwijl de jacht een onderdeel kan zijn in een streven naar een gezonde populatie van zoveel mogelijk bijzondere diersoorten. Naar een gezonde biodiversiteit, kortom.
Gemaakt
Tegenstanders van faunabeheer roepen graag dat je de natuur met rust moet laten. Dat de natuur het zelf wel regelt. En waarschijnlijk regelt de natuur inderdaad wel wat. Of het resultaat strookt met onze ambities voor biodiversiteit kun je je echter afvragen.
De Nederlandse natuur is sowieso verregaand gemaakt. Dat is ook logisch. We zitten immers met zijn allen op een kluitje, maar we willen ruimte bieden aan zoveel mogelijk functies op ons beperkte grondgebied. Aan wonen, recreatie, bedrijvigheid, landbouw, maar ook aan een rijke natuur. Dat dat niet vanzelf gaat en soms wringt – kijk naar de grutto versus zijn leefomgeving – ligt voor de hand.
Als we in al die drukte de natuur een kans willen geven, moeten we zelf soms ons gebruik van de ruimte aanpassen. Maar we moeten soms ook ingrijpen in die natuur. Als blijkt dat voor de instandhouding van kwetsbare soorten of een kwetsbaar gebied faunabeheer nodig is, dan moeten we daar niet voor weglopen. Als de grutto dreigt het niet te overleven als gevolg van predatie, dan moeten we durven optreden.
Keuzes
De komende jaren is het voor de grutto erop of eronder. Zijn we in staat de juiste keuzes te maken? Als het om de landbouw gaat, lijken we de goede kant op te gaan; het is nu een kwestie van doorpakken, nu het nog niet te laat is. Maar misschien kunnen we niet volstaan met verbetering van de leefomstandigheden van de vogels. Als extra, misschien onwelgevallige maatregelen nodig zijn, dan moeten we die serieus in overweging durven nemen.
Afbeelding: Weide vogel, door: Fred Vloo, CC BY-SA 2.0.
The post Het lot van de grutto appeared first on Provincie Utrecht.