Poliflw

In mijn ‘Door de rode bril’ wil ik deze keer aandacht besteden aan de jeugdzorg. Toeval of niet, wethouder Marc Verschuren had hetzelfde in gedachten. Zijn blog van de afgelopen week verscheen onder de kop ‘Zorg over de jeugdzorg’. Zijn blog verscheen eerder dan mijn column. Het geeft me de mogelijkheid op hem te reageren. Daar is niets vreemds aan, immers op de site van de gemeente Winsum staat onder zijn blog ‘reageren’. Dat doe ik dan ook maar. Hij zal het me wel vergeven als ik dat niet middels de knop ‘reageren’ op de gemeentelijke site doe, maar in deze column.

Al eerder schreef ik over het beteugelen van de kosten van de jeugdzorg. De titel van die column was: ‘Het kind met het badwater weggooien’. Ik schreef die hoge zorgkosten toe aan een aantal tendensen in onze samenleving waardoor het leven van onze jeugdigen er niet makkelijker op wordt. Onze samenleving is doordrenkt van ‘presteren’ en ‘etiketteren’. Ons onderwijs is daar een goed voorbeeld van. Onze leerlingen worden afgerekend op rekenen en taal. Het niveau moet steeds hoger. En net als bij hoogspringen geldt, als je de lat steeds hoger legt, vallen er steeds meer af. Geen wonder dat de zorgkosten hoger worden. Ik veronderstel daarom dat bezuinigen op de jeugdhulp niet mee zal vallen en ben bang dat we met harde bezuinigingen het kind met het badwater weggooien.

Terug naar Verschuren. Hij schrijft: ‘Niet alleen wordt de jeugdzorg onbetaalbaar als we op deze manier doorgaan, maar ik denk dat ook de samenleving gebaat is bij een opvoedsysteem waar niet, zoals nu, wel heel erg snel gemedicaliseerd wordt’. Ja, beste Marc, je slaat de spijker op de kop. Je zegt niets nieuws. Dat is de bedoeling van de jeugdwet juist dat minder jongeren doorgeleid worden naar de geïndiceerde jeugdhulp. Het is juist de bedoeling dat het ‘opvoedsysteem’, zoals je dat noemt, zo ingericht wordt dat er minder kinderen en jeugdigen gemedicaliseerd worden. Of om het in gewoon Nederlands te zeggen, in de zwaardere zorg terecht komen. Maar daar moeten we wel iets voor doen. We moeten dat ‘opvoedsysteem’ met elkaar inrichten om te voorkomen dat kinderen in de zwaardere zorg terechtkomen. Preventie heet dat met een mooi woord. Natuurlijk heb ik als raadslid mijn verantwoordelijkheid daarin te dragen. Maar mijn rol is beperkt. Als wethouder zit je, gesteund door een ambtelijk apparaat, dagelijks en direct aan de knoppen. Ik begrijp dat het een ingewikkeld speelveld is, maar ik vind het teleurstellend dat je veel vragen stelt en nog geen enkele oplossingsrichting kunt geven.

Ondanks dat ik niet met alle wethouders in onze provincie spreek, ondanks dat ik geen RIGG tot mijn beschikking heb en niet beschik over een ambtelijk apparaat, probeer ik toch een antwoord te formuleren.

Volgens mij kennen we niet één opvoedsysteem, maar twee systeemwerelden. Dat is in de eerste plaats de wereld van de school met het kind in het onderwijs als aangrijpingspunt.  De tweede systeemwereld is de wereld van de jeugdzorg met het kind in het gezin als aangrijpingspunt. Het geven van passend onderwijs is geen sinecure. Dat blijkt ook gezien het feit dat het speciaal onderwijs weer groeit. Het lesgeven aan kinderen met sociaal-emotionele problemen vraagt veel van leraren. Vooral omdat klassen relatief groot zijn en expertise en ondersteuning ontbreken. Bovendien vragen juist deze kinderen dat er een goede relatie bestaat tussen ouders en de school.

Ik pleit ervoor de zorg de school in te trekken. En dan niet alleen de hele basale zorg, maar zeker ook de licht specialistische zorg. Als we kinderen willen helpen, dan moeten de neuzen van de belangrijkste opvoeders, de ouders en de leraren, dezelfde kant op staan. Zowel ouders als leraren moeten daarbij ondersteund worden. Niet door specialisten uit de eigen systeemwereld, maar door specialisten die geen onderscheid maken tussen het kind in het gezin en het kind in de school. Het kind moet centraal staan.

Natuurlijk maak ik me zorgen over de betaalbaarheid van de jeugdzorg. Lees mijn in juli verschenen column ‘Het kind met het badwater weggooien’ er nog maar eens op na. Maar het gaat niet om de jeugdzorg. Het gaat erom dat het kind dat een beetje ‘anders’ is, zo normaal mogelijk mag opgroeien. Daarbij moeten hun belangrijkste opvoeders ondersteund worden. Niet in de laatste plaats om klasgenoten te leren hoe ze moeten omgaan met het kind dat ‘anders’ is. Laat niet de zorg om de betaalbaarheid leidend zijn, maar de zorg om het kind.

Het bericht Zorg om het kind verscheen eerst op PvdA Het Hogeland.

Een reactie van Jan Willem Nanninga op de reactie van Marc Verschuren naar aanleiding van de vorige column. Het is weer een column op zich geworden.

Beste Marc,

Hartelijk dank voor je reactie op mijn column/open brief onder de titel ‘Grenzen aan mantelzorg’. Ik vind het heel plezierig dat we op deze wijze publiekelijk met elkaar in debat kunnen gaan over een voor veel inwoners belangrijk onderwerp. Het brengt de politiek dichterbij onze inwoners dan de mogelijkheden die een raadsvergadering biedt. Daarom, en omdat ik sterke aandrang voel om op je reactie te reageren, volhard ik dan ook maar in ons publieke debat.

Laat ik beginnen met je laatste alinea. Daarin schrijf je dat je niet kunt garanderen dat een situatie zoals in ‘de Volkskrant’ is geschetst zich hier niet voor zou kunnen doen. Daar heb ik alle begrip voor, een 100% garantie is nooit te geven. Dat vraag ik echter ook niet. Wat ik, en met mij alle inwoners, mogen vragen is een zodanige inrichting en afstemming van de zorg dat risico’s tot een minimum zijn beperkt. Daarop blijf je mij het antwoord echter schuldig. Ik kom daar later op terug. In diezelfde laatste alinea schrijf je dat je wel kunt garanderen dat iedereen binnen de gemeenten zijn of haar stinkende best doet. Die indruk deel ik met je. Tijdens de gesprekken die ik heb met medewerkers van gemeenten en zorgprofessionals krijg ook ik de indruk dat iedereen de beste bedoelingen heeft en zijn stinkende best doet. Maar, het spijt me dat ik het moet zeggen, daar gaat het niet om. Het gaat om het resultaat en dat is kort gezegd optimale ondersteuning bieden aan mantelzorgers en hun netwerk, overbelasting voorkomen en oplossingen bieden in geval van een crisissituatie.

Even terug naar mijn open brief. Ik stelde daarin drie vragen. In mijn open brief zijn ze in de tekst verwerkt en daarom mogelijk niet nadrukkelijk genoeg naar voren gebracht. Ik zet ze daarom nog maar even op een rij:

Is hier voldoende aandacht voor welzijn en draagvlak van de mantelzorgers? Is hier sprake van een voldoende samenspel tussen de zorgprofessionals onderling (huisarts, wijkverpleegkundige, thuiszorg en steunpunt mantelzorg) en met de betrokken mantelzorgers? En als het dan onverhoopt toch tot een crisissituatie leidt, is de gemeente Winsum dan in staat om een individuele oplossing te bieden

In je reactie beantwoord je eigenlijk alleen mijn eerste vraag, zonder dat heel expliciet te doen. Laat ik daarom aan mijn eerste vraag nog een vraag aan toevoegen. Heeft mantelzorg in het perspectief van alle maatschappelijke ondersteuning, die de gemeente moet bieden, voldoende aandacht of sneeuwt dit onderdeel onder bij alle andere vormen van ondersteuning? Koppel deze vraag bij je beantwoording niet alleen aan de gemeentelijke organisatie, maar ook aan de integrale teams met medewerkers die minder op hun specialisme bevraagd worden. Vraag 2 wordt niet beantwoord. Wellicht moeilijk te beantwoorden, maar hoe zijn je ervaringen en wat doet de gemeente eraan om dit samenspel zo optimaal mogelijk te laten verlopen? Zijn er afspraken gemaakt, kennen de verschillende zorgprofessionals hun rol en verantwoordelijkheden? Ook vraag 3 blijft helaas onbeantwoord, terwijl de gemeente, volgens mij verplicht is een individuele oplossing of maatwerk te bieden in een dergelijke situatie.

Je sluit je reactie af met een prachtige zin. Ik citeer: ‘We moeten het samen doen, zeker als het tegenzit. Ons uitgangspunt is niet voor niets: Zorg voor elkaar’. Helemaal mee eens. Onze participatiesamenleving vraagt dat we voor elkaar zorgen en als we emotioneel iets verder van iemand met een beperking afstaan, op z’n minst enigermate op elkaar letten. Ik druk me wellicht wat moeilijk uit, maar ik bedoel dat als er bijvoorbeeld iemand met de ziekte van alzheimer bij je in de buurt woont, dat je in dat geval als buurtgenoot hem of haar toch wat in de gaten houdt en eens bij de mantelzorger binnenloopt voor een kopje koffie. Dat is echter niet vanzelfsprekend en roept een nieuwe en aanvullende vraag bij me op, namelijk:

‘Hoe realiseren we dat en welke rol ziet de gemeente hierin voor zichzelf weggelegd?’

Ik realiseer me dat ik jou en de gemeentelijke organisatie belast met de beantwoording van mijn vragen. Tevens realiseer ik me dat dit voor een raadslid niet de gebruikelijke weg is. Formeel heb ik de mogelijkheid om schriftelijke en mondelinge raadsvragen te stellen. Hoewel ik hoop dat je nog publiekelijk zult reageren, heb ik er alle begrip voor als je na deze reactie ons publieke debat als beëindigd beschouwt en mij wijst op de formele mogelijkheden die ik als raadslid heb.

 

Jan Willem Nanninga, fractievoorzitter PvdA Winsum

Het bericht Mantelzorg, onze gezamenlijke zorg (reactie op een reactie) verscheen eerst op PvdA Het Hogeland.

Onlangs schreef Jan Willem Nanninga de column “Grenzen aan mantelzorg” in de rubriek “door de rode bril“. Wethouder Marc Verschuren (Winsum) heeft hierop gereageerd. Zijn reactie leest u hieronder.

Beste Jan Willem,

Dank voor je open brief. Via deze weg reageer ik daar graag op. Ook omdat mantelzorg de gemeente zeer aan het hart gaat. Mantelzorgers zijn onmisbaar in onze huidige samenleving. Deze mensen moeten we inderdaad koesteren.

Het verhaal in de column is een schrijnend voorbeeld waar de dilemma’s rondom mantelzorg overduidelijk boven komen. Iedere mantelzorger neemt zijn of haar taak met de beste intenties op zich. Helaas soms ook als dat ten koste van zichzelf gaat. Een mantelzorger herkent zichzelf niet altijd als mantelzorger en de zorg wordt vaak geleidelijk intensiever. Men wil er alles aan doen om de hulp tot een goed einde te brengen en soms lijkt er geen weg meer terug.

Er is echter ook een andere weg, zeker in de BMWE-gemeenten. Ons mantelzorgbeleid is er op gericht om mantelzorgers te ondersteunen, te waarderen en te ontzorgen. Daarvoor hebben we het Actieplan “Hoe helpen wij u te helpen” ontwikkeld. We vragen hiermee meer aandacht voor mantelzorg, zodat we (overbelaste) mantelzorgers eerder herkennen, maar ook zodat mantelzorgers zichzelf eerder herkennen als mantelzorger.

Er worden tal van instrumenten ingezet en we werken samen met organisaties, professionals en vrijwilligersorganisaties. Zo zijn er binnen de BMWE-gemeenten vier Steunpunten Mantelzorg. Deze vervullen een belangrijke rol in de ondersteuning van onze mantelzorgers.

Mantelzorgers kunnen zich laten registreren bij de Steunpunten, waardoor zij makkelijk contact houden en regelmatig op de hoogte worden gehouden van de mogelijkheden tot ondersteuning.

Als we signalen krijgen dat ergens de rek eruit is of dat er misschien extra aandacht nodig is, dan kunnen we vaak via het netwerk actie ondernemen.

Tegelijk moeten we ons ook realiseren dat mantelzorg vaak een privékwestie is. Veel mantelzorgers zitten, zeker in eerste instantie, helemaal niet te wachten op bemoeienis van de gemeente of andere instanties. Veel mantelzorgers zijn niet bij ons bekend en hebben hier ook helemaal geen behoefte aan. Als zich daar ineens een noodsituatie voordoet, zoals beschreven in het artikel, dan is ingrijpen en ondersteunen niet altijd eenvoudig.

Ik, noch mijn collega’s, kunnen niet garanderen dat de situatie zoals in de Volkskrant is beschreven, nooit in de huidige vier gemeenten of in de toekomstige gemeente Het Hogeland kan voorkomen. Wat ik wel durf te garanderen, en ik weet dat mijn collega-bestuurders van De Marne, Eemsmond en Bedum hier hetzelfde over denken, is dat we als gemeente, net als de mantelzorgers zelf en alle professionals en betrokken vrijwilligers, onze uiterste best doen om mensen zo goed mogelijk te ondersteunen.  Dat we vooral ook bekend maken waar men terecht kan voor die ondersteuning. We moeten het samen doen, zeker als het tegenzit. Ons uitgangspunt is niet voor niets: Zorg voor elkaar.

Marc Verschuren

Wethouder gemeente Winsum

 

Het bericht Reactie van wethouder Marc Verschuren op open brief over de mantelzorg verscheen eerst op PvdA Het Hogeland.

Open brief wethouders Maatschappelijke Ondersteuning Hogeland-gemeenten

Grenzen aan mantelzorg

Maandag 22 januari ben ik opgeschrikt door een dramatisch artikel over een zelfstandig en alleenwonende dementerende vrouw en haar buren, die als mantelzorgers fungeren. Voor degenen die niet ‘de Volkskrant’ lezen, zal ik de geschetste situatie kort beschrijven.

Een echtpaar van 70 en 77, waarvan de vrouw een herseninfarct heeft gehad, biedt al jaren mantelzorg aan een dementerende buurvrouw van 80. Tijdens de jaarwisseling gaat het met buurvrouw dermate slecht dat een noodsituatie ontstaat. Eigenlijk moet ze worden opgenomen op een crisisafdeling van een verpleeghuis. Maar er blijkt geen plaats te zijn. Buurman en buurvrouw besluiten daarom om de beurt twee nachten bij buurvrouw te blijven slapen, omdat ze zonder paniek de nacht niet doorkomt. Pas na drie dagen lukt het de eigen huisarts een crisisbed te regelen. Ondertussen trekt de dochter van het mantelzorgechtpaar aan de bel. Zij wil er alles aan doen om ervoor te zorgen dat buurvrouw definitief wordt opgenomen. Zij ziet haar ouders eronder doorgaan.

Een dramatisch verhaal. Ongetwijfeld staat deze situatie niet op zich en zijn er veel meer van dit soort situaties. Het mantelzorgerechtpaar verdient een enorme pluim, wat mij betreft een koninklijke onderscheiding. Ze hebben al het mogelijke gedaan om buurvrouw zo lang mogelijk thuis te laten wonen en hebben daarbij mogelijk eigen fysieke en mentale grenzen overschreden. Tegelijkertijd hebben ze het probleem door hun optreden mogelijkerwijs ook verhuld. Met hun hulp lukte het immers prima met buurvrouw.

Hulpverleners zullen mogelijk gedacht hebben, dat dit een schoolvoorbeeld was van een goed ‘netwerk’. Want dat willen we toch sinds de decentralisaties? We willen toch dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen en dat familie, vrienden en buren (in jargon: netwerk) daarbij ondersteuning bieden? Ja, dat willen we inderdaad. Maar aan die ondersteuning zitten wel grenzen en wie bewaakt de grenzen van de mantelzorgers? En als die grens dan bereikt is, is ons zorgstelsel dan in staat om acute opvang te bieden?

De meest essentiële vraag die het artikel oproept is wat mij betreft de vraag wie er waakt over het welzijn van en de draagkracht van de mantelzorgers. In de geschetste situatie lijkt het alsof niemand zich heeft bekommerd om het mantelzorgechtpaar. Wat is de rol van de huisarts, de wijkverpleegkundige en mogelijk thuiszorg? Hoe is het samenspel van deze zorgprofessionals onderling en met andere betrokkenen zoals mantelzorgers? Hoogleraar ouderenzorg Tineke Abma zegt in het artikel dat zorgprofessionals nog teveel gericht zijn op de cliënt en te weinig op de omgeving of het netwerk. Volgens hoogleraar Vonk van de Rijksuniversiteit Groningen moet in zo’n situatie de gemeente een rol spelen. Ik citeer: ‘Waar de mantelzorg problematisch wordt en onmiddellijke opname in een verpleeghuis niet kan, moet de gemeente een individuele oplossing bieden. Dat schrijft de nieuwe wet Maatschappelijke Ondersteuning voor. Maar dan moet wel iemand deze situatie melden bij de gemeente’.

Dat is prima, zoals Vonk dat stelt, maar dan heb je het al over een crisissituatie. Het samenspel tussen zorgprofessionals onderling en met mantelzorgers zou toch zodanig goed moeten zijn dat je vroegtijdig ingrijpt en een crisissituatie voorkomt?  Dat vereist naast goede zorg aan de patiënt aandacht voor welzijn en draagvlak van mantelzorgers.

De beschreven situatie speelt zich gelukkig niet af in één van de Hogeland-gemeenten. Maar het roept wel de vraag op of het hier ook had kunnen gebeuren. Is hier voldoende aandacht voor welzijn en draagvlak van de mantelzorgers? Is hier sprake van een voldoende samenspel tussen de zorgprofessionals onderling en met de betrokken mantelzorgers? En als het dan onverhoopt toch tot een crisissituatie leidt, zijn de Hogeland-gemeenten dan in staat om een individuele oplossing te bieden? Dat zijn vragen die bij mij leven. Maar ongetwijfeld niet bij mij alleen. Voor onze inwoners lijkt een antwoord op deze vragen van groot belang. Ik daag de betrokken wethouders daarom uit om met gezamenlijk reactie te komen op de door mij gestelde vragen. Uiteraard had ik voor mijn vragen andere, meer formele wegen kunnen kiezen, zoals het stellen van schriftelijke of mondelinge raadsvragen. Voor de transparantie, maar ook voor de betrokkenheid van onze inwoners heb ik voor deze ongebruikelijke weg gekozen.

 

Update 8 februari 2018: Lees ook de reactie van wethouder Marc Verschuren (Winsum) op deze open brief

Het bericht Grenzen aan mantelzorg verscheen eerst op PvdA Het Hogeland.