Poliflw

Mijn levenslessen tot nu toe Bronnie Ware is een Australische verpleegster die oude mensen in hun laatste levensfase verzorgt. Ze heeft veel gesprekken gevoerd en gehoord hoe de stervende ouderen ­terugkijken op hun leven. Ze noteerde vijf zaken waar oude mensen spijt van hadden, in de hoop dat de levenden er wijzer van zouden worden. Dit is de afdronk van Bronnie Ware: 1. Ik wilde dat ik meer mijn eigen leven had geleefd dan het leven waarin ik vooral aan verwachtingen van anderen probeerde te voldoen; 2. Ik had minder hard moeten werken; 3. Ik had gewild dat ik de moed had mijn gevoelens meer te uiten; 4. Ik had gewild dat ik beter contact had gehouden met mijn vrienden; 5. Ik wilde dat ik mezelf meer had toegestaan om gelukkig te zijn. Uiteraard probeer ook ik er m’n voordeel mee te doen en te voorkomen dat ik ooit met dezelfde spijt op mijn leven terugblik. Deze lessen lezend vroeg ik me af, of ik niet nu al lessen heb geleerd. Het zijn natuurlijk – en hopelijk – maar tussenstanden en het zou hoogmoedig zijn om te denken dat ik eenzelfde wijsheid bezit als een hoogbejaarde na een vol leven. Maar toch. Er zijn mij door ontmoetingen en gebeurtenissen inzichten aangereikt die ik hier maar vrijmoedig doorgeef, in de hoop dat lezers dat ook doen met de door hen geleerde levenslessen. • Maak bij een dilemma de keus waar je over tien jaar trots op bent. Tijdens de onderhandelingen over het huidige kabinet bevonden we ons op een slecht moment in een crisis vol wantrouwen. Binnen onze partij gingen ook stemmen op om er maar een punt achter te zetten. Het was het moment waarop ik mezelf afvroeg hoe ik zou terugblikken als ik inderdaad de keus zou maken om ermee te stoppen. Ik wist dat we later met spijt zouden terugblikken als we op dat moment de stekker eruit hadden getrokken. En dus wist ik dat we ons wantrouwen moesten overwinnen en doorgaan. • Je houdt het niet vol met gedrevenheid, wel met roeping. In de voorbereiding van onze kerkelijke uitzending naar een zeker land hield Niek Tramper predikant bij de zendingsbond GZB mij voor dat ik misschien een gedreven kerel was, maar dat gedrevenheid vroeg of laat een keer opdroogt. Als je bent op de plek waarvan je gelooft dat God je er wil hebben, houd je het langer vol. • Liever een uur extra slapen dan nog een nachtelijk uur ­extra lezen. Als lid van een Kamerfractie met hoge idealen én bescheiden grootte moet je woekeren met de tijd. Er valt altijd nog iets extra’s te lezen, er kan altijd nog een werkbezoek worden afgelegd en er zijn altijd mails die wel gelezen zijn, maar waarvan de afzenders ook graag een antwoord ontvangen. In het zoeken naar een balans tussen werkdruk en rust heb ik geleerd in de randen van de nacht te kiezen voor dat uurtje extra slaap. Zoals een paus ooit zei: ‘Heer, ik heb vandaag voor uw kerk gezorgd. Maar de kerk is van u, dus ik ga nu slapen.’ • Durven is leuker dan niet durven. Aan het eind van mijn studententijd werd me een keer gevraagd of ik geen preses van mijn studentenvereniging had willen zijn. Ik bedacht dat ik dat nooit had geambieerd en het al mooi vond om als abactis de vereniging te hebben mogen dienen. Maar ik realiseerde me ook dat angst mijn raadgever was geweest. Ik weet ook helemaal niet of een voorzitterschap goed voor de vereniging en goed voor mezelf zou zijn geweest. Maar het was wel het moment waarop ik me voornam om voortaan meer te durven. Want durven maakt het leven boeiender dan niet durven. • Degene die voor je staat is op dat moment de belangrijkste. Niets erger dan een receptie waarop degene met wie je staat te praten om zich heen kijkt en op zoek lijkt naar een interessanter en belangrijker iemand. In de geest van Jezus en volgens de Benedictijnse wijsheid is er op dat ene moment niemand zo belangrijk als die ene die voor je staat. En wat zijn uw levenslessen? . (Deze column verscheen vandaag ook in het Nederlands Dagblad)

Mijn jongste broer vroeg het zondag opeens op onze zussen-en-broers-app. ‘Wat is je mooiste herinnering aan pa?’ Ik leef al veel langer zonder mijn vader dan ik met hem heb geleefd en de herinneringen raken steeds meer vergeeld. Maar ik dacht onmiddellijk aan de barre tocht die ik als jong ventje samen met mijn vader maakte in de strenge winter van 1979. We moesten door de snerpend koude wind, langs metershoge sneeuwduinenen over een smalle dijk naar de boer die – anders dan de supermarkten – nog wel verse melk had. En nog voel ik het machteloze gevoel van het langzaam maar zeker van de spekgladde dijk weggeblazen te worden én het machtige gevoel dat ik me aan het been van mijn vader kon vastklampen. In zijn boek De verweesde samenleving (2002) beschrijft Pim Fortuyn hoe zijn generatie in opstand kwam tegen hun vaders en hun wetten en er succesvol mee afrekenden. Het was de opstand van een jonge generatie tegen elk vanzelfsprekend gezag van bestuurders, gezagdragers, de kerk en politici. Het was een hardhandig afscheid van alles en iedereen die hun de wet voorschreef. Met de opstand tegen de vaders, zo beschrijft Fortuyn, gingen ook hun wetten en overtuigingen aan de kant. En de tragiek is, zo schrijft Fortuyn over zijn eigen generatie, dat we zelf nooit vaders zijn geworden en nooit meer nieuwe wetten hebben gemaakt. We leven daarom nu in een verweesde samenleving. We lijken in onze samenleving wel een stel verloren zonen. Zonder vaders, zonder wetten. Met het gevoel dat niemand ons ziet, hoort, voor ons opkomt. Dat er niemand is die ons de weg naar huis kan wijzen. Met een heimwee naar huis, naar een vader, dat zomaar kan omslaan in een ziekelijk verlangen naar een sterke leider. En je ziet het in deze wereld gebeuren, bij Erdogan, Putin, Bolsonaro, Trump. Feilbare mannen die zich voordoen als een vader, die je een terugkeer naar huis beloven, de veiligheid van een sterke natie, de terugkeer van grootse tijden die er nooit zijn geweest. En hele volksstammen hopen zich te kunnen vastklampen aan die ene man. Zelfs in onze Lage Landen zie je links en rechts politici die ons verlossing beloven, een herstel van tijden van weleer, een terugkeer naar het verloren paradijs. Met uiteraard het koningschap van die ene politicus als voorwaarde ervoor. Een cultuur die heeft afgerekend met zijn vaders en hun wetten, heft steeds weer een nieuwe politicus op het schild met steeds weer de nieuwe hoop dat dit dan de verlosser zal worden. En vroeg of laat stellen ze teleur, vallen ze van het schild en dient een nieuwe verlosser zich weer aan. Soms doet de overheid zich ook voor als een vader. Degene die je tegen elk risico moet beschermen, die je gelukkig moet maken, die je dwingt liberaal te zijn, vrij te zijn, die je een thuis biedt en vreemde mensen buiten houdt. Maar een overheid ís geen vader, kan je nooit bieden waar je hart ten diepste naar verlangt. Er is geen menselijk leven zonder dat er een echte vader aan te pas is gekomen. Ik heb zelf ervaren hoe indrukwekkend het is om vader te worden. Ik keek naar mijn piepkleine dochter zoals ik daarna ook naar mijn andere twee pasgeboren dochters zou kijken. Met een diepe, onvoorwaardelijke liefde en dat heilige voornemen alles te doen wat je kunt om heel goed voor dat hulpeloze wezentje te zorgen. En dit weekend heb ik twee dochters die nu in Australië zijn, via FaceTime weer eens gezegd hoeveel ik van ze houd en heb ik mijn jongste dochter na haar verre schoolreis weer met liefde in de armen gesloten. Ik houd zielsveel van hen, maar toch weet ik inmiddels heel goed dat ook ik een feilbare vader ben. Ook in mijn eigen jeugd kwam het moment dat mijn vader geen houvast meer kon zijn. Dat het leven hem zwaar viel en ik zelf alleen verder moest. Als – om C.S. Lewis te parafraseren – ons verlangen naar een vader zo sterk is en zelfs niet door onze eigen vader, laat staan door een pseudovader, gestild kan worden, dan zou het weleens kunnen zijn dat we uiteindelijk bedoeld zijn als kinderen van een andere vader. (Deze column verschijnt ook in het Nederlands Dagblad van 18 juni)