Gert-Jan Segers
Kleur bekennen bij Zwarte Piet
Dranghekken, politiemensen, eieren, beledigingen en voetbalsupporters. Oftewel, hoe een kinderfeest totaal uit de hand is gelopen. En we voelen allemaal aan dat dit groter is dan een meningsverschil over de huidskleur van Piet. Hoog tijd om kleur te bekennen.
Sinterklaas is een familiefeest om te koesteren. Vanaf september kunnen m’n dochters niet wachten met lootjes trekken. Het maken van een surprise is hun favoriete afleiding van huiswerk en tentamens. We nemen elkaar dichterlijk op de hak zoals je dat alleen met familieleden kunt doen. Het is een feest waarmee we onze kinderen gelukkig willen maken, zoals we dat zelf rond 5 december altijd waren.
Nooit heb ik in mijn jeugd of later het gevoel gehad dat we met dit feest ons aan racisme bezondigden. En de boosheid van mensen die nu pal voor een zwarte Zwarte Piet staan, is daar deels door te verklaren. Als je je van geen kwaad bewust bent, laat je je niet zomaar als racist wegzetten.
pijn
De demonstranten tegen Zwarte Piet zijn de activistische voorhoede van een veel grotere groep. Ik herinner me een donkere moeder die vertelde dat de aanloop naar 5 december voor haar kinderen de vervelendste periode van het jaar was. Iedere dag kregen ze te horen dat ze Zwarte Piet waren en zo werd iedere dag het verschil in huidskleur ingewreven.
Dit weekend las ik de tweets van een vrouw die ik hoog heb, waarin ze iets liet merken van de pijn die ze al zo lang voelt bij de intochten met karikaturale Pieten. ‘Stevige afro’s’, ‘Sint die ze op hun domme gedrag wees’, ‘Surinaams accent’. Ieder jaar weer zijn deze mensen omstanders bij een feest dat hen het gevoel geeft dat ze er toch niet helemaal bij horen.
Ik weet dat Sinterklaas en Zwarte Piet ook op de Antillen hun intocht doen en donkere mensen het feest daar meevieren. Maar dat doet niets af aan het gevoel van veel mensen hier dat ze een etnische minderheid zijn waar je de draak mee kunt steken. Zoals dat al zo vaak is gebeurd.
De meest verbale vertegenwoordigers van beide groepen staan nu tegenover elkaar. Lijnrecht. Het heeft tot nare taferelen geleid, waarbij – voor zover ik dat heb kunnen waarnemen – de wanstaltigheden van één kant kwamen en geregeld in misselijkmakend racisme ontaardden.
Als dit Amerika was geweest, zou dit in een culturele en etnische burgeroorlog kunnen ontaarden. Ook omdat dit in hun onvruchtbare tweepartijenstelsel politiek volop uitgebaat zou worden. Maar wij zijn Nederland en gezegend met onze polder. In die polder weten we dat we hier alleen droge voeten houden als we elkaar niet naar het leven staan.
Daar komt de christelijke notie bij dat als één lid lijdt wij allemaal lijden. Een kinderfeest is geen fijn feest meer als er ook mensen zijn die er pijn door oplopen. Dan moet het gewoon anders.
‘die ander’ wint
Als we bij een oplossing komen - en we komen daar zeker - dan wel met de erkenning dat er aan beide kanten sprake is van reële angst. Het is voor beide groepen de existentiële vraag of er nog wel ruimte is voor wie ze zijn. ‘Die ander’, die ook nog eens in heel ander deel van het land woont, heeft het uiteindelijk op henzelf gemunt. Het is de angst dat als ‘die ander’ wint alles wat hen dierbaar is verloren gaat. Met begrip voor die angst en de wil om zo pijnloos mogelijk samen te leven, komen we er wel.
In de beste traditie van de polder hebben we geëxperimenteerd met regenboogpieten en nieuwe verhalen die net even te ver van het traditionele verhaal vandaan lagen. Vanwege ‘soevereiniteit in eigen kring’ zijn er nog steeds grote verschillen tussen verschillende regio’s. Maar via ‘trial and error’ zijn we in steeds meer gemeenten bij de Roetveegpiet aanbeland en die heeft alles in zich om de Piet van ons allemaal te worden. Deze Piet is de triomf van de polder. Hij heeft z’n roetvegen te danken aan een traditioneel element van het Sinterklaas-verhaal: de schoorsteen.
Zo kunnen we afscheid nemen van de Zwarte Piet die – zonder dat velen van ons dat door hadden - lang voor pijn en verdriet heeft gezorgd. En zo wordt Sinterklaas het feest zoals het bedoeld is: een familiefeest voor ons allemaal.
(Deze column verscheen ook in het Nederlands Dagblad)
