Op zaterdag 4 mei organiseerde het Historisch Ontmoetings Punt Schoonhoven in samenwerking met het Nationaal Holocaust- museum voor de derde keer het dubbelprogramma Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet in Schoonhoven.
Er werden verhalen verteld over Joodse Schoonhovenaren voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog en over Schoonhovense burgers die in verzet kwamen tegen het naziregime. Dit gebeurt in de huizen waarin zij hebben gewoond of op een andere locatie in de straat. Onderstaand een overzicht van de zeven locaties die deelnamen aan Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet in Schoonhoven.
Rechts onder dokter José van Ingen de joodse huisarts David Granaat uit Amsterdam, zie onder bij Spoorstraat 3a. Toespraak burgemeester Hans Beenakker tijdens de dodenherdenking op de algemene begraafplaats Schoonhoven
Overzicht van de zeven locaties die deelnamen aan Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet in Schoonhoven.
Dit is het ouderlijk huis van de broers Jan Wernard en Gerrit Jan van den Bergh. Zij sloten zich aan bij de verzetsgroep De Geuzen in Vlaardingen. Jan Wernard werd na het ‘Geuzenproces’ met 17 anderen in 1941 gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. Gerrit Jan kwam in 1945 om in concentratiekamp Buchenwald. Otto Ooms vertelde het verhaal.
Deze familie Schenk nam meer dan een eeuw lang een voorname plaats in bij de joodse gemeente van Schoonhoven. De laatste telg van de Schoonhovense tak van het geslacht Schenk, Hijman Schenk, woonde aan het begin van de Tweede Wereldoorlog samen met zijn moeder en tantes op dit adres. In 1943 werden zij via Vught en Westerbork weggevoerd naar Sobibor, waar zij bij aankomst werden vermoord. De huidige bewoners Astrid en Will Vialle geven het verhaal door.
In 2015 duiken drie foto’s op van de joodse families van Leeven en van der Rhoer. Ze komen terecht bij bestuurslid Hans Fokker van de Historische Vereniging Schoonhoven, die een zoektocht start naar hun wedervaren. Van de 13 personen op een groepsfoto uit 1929, blijken 6 van hen vermoord in Sobibor en Auschwitz. Helena van Leeven, nog als baby op de foto, overleeft als Helena Ben Chanan Fuchs Kamp Westerbork door te werken in de tuin van kampcommandant Albert Konrad Gemmeker. Zij ontmoet daar Selfried Fuchs en zij trouwen tijdens hun gevangenschap.
Van 1856 tot 1880 woonde en werkte Heiman Meijer van Beem in dit huis als leraar van de joodse school. Hij speelde een actieve rol in de Schoonhovense gemeenschap. Wanneer hij met zijn gezin naar Hoorn verhuist, bedankt hij in de krant alle Schoonhovenaren voor hun lange vriendschap. Heiman maakte de oorlog zelf niet meer mee, maar sommige van zijn kinderen en meerdere van zijn kleinkinderen wel. Bewoner Herman Groothuis vertelde over Heiman van Beem en zijn nazaten.
Paul Denekamp vertelde over de Schoonhovense tak van zijn familie, die woonde in het pand aan de Tol nummer 6. Pauls betovergrootvader Eliazar Denekamp was in de negentiende eeuw wethouder en voorman van de joodse gemeenschap en had verschillende bedrijven, waaronder een zilversmederij. Zijn zoons Arend, Eduard en Albert namen het bedrijf over. Leonard Denekamp, een zoon van Arend, was advocaat. Hij had een roerig leven en kwam in 1942 om in het concentratiekamp Mauthausen.
In 1940 kwamen de Joodse Levi Morisco en zijn vrouw Ziena Morisco-Frankenhuis in Schoonhoven wonen met hun zonen David en Heiman. De ouders stierven in 1942 en 1943 een natuurlijke dood. David en Heiman probeerden te ontkomen aan de nazi’s, maar werden vermoord in Auschwitz. Erfgoedonderzoeker Melina Boersma volgde de schaarse sporen die zij achterlieten.
Als de Schoonhovense huisarts J. G. Antvelink tijdens de Tweede Wereldoorlog ziek wordt en gedurende langere tijd zijn werk niet kan doen, wordt zijn praktijk aan de Spoorstraat waargenomen door dokter José van Ingen. Niemand in Schoonhoven heeft geweten dat dokter José van Ingen de joodse huisarts David Granaat uit Amsterdam was. Bestuurslid van de Historische Vereniging Ad de Vaal vertelde over hem en zijn familie.
In de voormalige synagoge is Rikkoert juweliers gevestigd. Op de binnenplaats is nog steeds het joodse rituele bad, de mikwe, gesitueerd. Op de vrouwengalerij is de museumcollectie Drie eeuwen Schoonovens zilver ondergebracht. Hier zijn onder meer joodse rituele voorwerpen te bekijken, maar ook verzetsmunten met de beeltenis van Koningin Wilhelmina.
De knokploeg ‘Gelderse Vallei’ uit Veenendaal vat in 1944 het plan om een drukkerij te overvallen. Omdat veel uitgevers van illegale kranten zijn opgepakt, zijn de mogelijkheden om ‘illegale’ berichten te publiceren namelijk steeds meer beperkt. Nadat de ploeg eerst een overval op de Arnhemse Arbeiderspers overweegt, valt hun oog op de Schoonhovensche Courant. Op vrijdag 14 april dringen ze met een smoes het bedrijf aan de Lange Weistraat binnen. Stadsgids Joke Kornet vertelde in het pand van de voormalige drukkerij over de gewaagde actie en het verzet.
Aanwezig namens Gemeente Belang Krimpenerwaard bij Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet in Schoonhoven raadslid Géja Stuijt-van Vliet.
