Zou je jezelf willen voorstellen
‘Ik kom uit een rood nest en ben daar trouw aan. Voor mijn beleidswerk heb ik als opleiding eerst de hogere hotelschool gedaan, in het kort, je leert er oa naar een bedrijf en organisatie te kijken, verbeterpunten te ontdekken en daar beleid op te schrijven’. “Dat wereldje kun je redelijk loslaten” zegt ze en is via de Stichting Surplus in het beleidswerk van Humanitas Onder Dak gekomen toen ze iemand zochten, voor project Kamer-Raad, die niet uit de zorg kwam. Dit is zo’n 8 jaar geleden.
Wat is dat voor een organisatie?
“Humanitas is een landelijke vrijwilligersorganisatie, Humanitas Onder Dak is een zelfstandige stichting die de humanistische grondwaarden onderschrijft en vooral werkzaam is in Twente. Door de samenwerking met de landelijke vereniging is het mogelijk geweest dat ik de transitie van de zorg van het rijk naar de WMO van de gemeenten volledig heb mee gemaakt”. “Dat blijf ik doen als de doordecentralisatie van de specifieke taken, zoals maatschappelijke opvang en beschermd wonen, in de loop van de komende jaren van de 42 centrumgemeenten naar de circa 400 zelfstandige gemeenten gaat gebeuren. Dit gaat zich allemaal uittekenen de komende tijd. Beleidsmatig staat er daarom nog veel te gebeuren”.
We horen over veel problemen van jongeren tussen 18 en 23, wat doet Humanitas Onder Dak voor hen?
“Humanitas Onder Dak vangt thuisloze jongeren op, die zijn vastgelopen, gedurende 3 tot 9 maanden, om ze op de rails te helpen in onze maatschappij, en we blijven hen daarna nog maximaal een jaar volgen. We werken met Krachtwerk, een goed wetenschappelijk onderbouwde methode (Radboud UMC, prof. Judith Wolf et al.) en worden daar ook nog steeds in gevolgd. Humanitas Onder Dak is zo’n vijf jaar geleden als een van de eerste pilots met deze methode begonnen en inmiddels werkt een ruime meerderheid van de opvang in Nederland met deze beproefde werkwijze”.
Wie zijn deze jongeren eigenlijk?
“Jongeren uit Twente die er wat in zien om hun leven op orde te krijgen, nadat ze dat eerst zelf hebben geprobeerd, maar zijn vastgelopen in de buitengewoon ingewikkelde systemen, waar ze op hun 18e plotseling in moesten stappen, komen hiervoor in aanmerking. Het is ernstig te zien dat, in ieder geval landelijk gezien, 70% van deze jongeren voorheen al een vorm van jeugdzorg kende. Verder zijn het meestal voortijdige schoolverlaters. Zij missen vaak door hun levensomstandigheden een steunend sociaal netwerk, hebben vaak geen bezorgde ouder die bereid is hen raad te geven, hetzij door een sociaal zwakke positie, problemen binnen het huwelijk, ziekte of middelengebruik. Jeugdzorg is daarbij onvoldoende effectief geweest en in de normale overmoed van de 18-jarige was al eerder besloten om te stoppen met de hulpverlening. Bij velen speelt ook een gebrek aan in- en overzicht een belangrijke rol, en vaak ligt dat ook niet binnen hun mogelijkheden, hun leven ligt immers in puin. Na hun 18ehebben ze een half tot driekwart jaar zelf geprobeerd op eigen benen te staan en dat pakt ellendig uit. Daarnaast speelt psychische kwetsbaarheid een grote rol, regelmatig is er bij deze jongeren sprake geweest van middelengebruik. Financiële problemen zien we eigenlijk bij alle jongeren, vaak doordat ze langere tijd geen inkomen hebben maar wel kosten maken, waardoor er op jonge leeftijd vaak hoge schulden zijn, tot zelfs €20.000 zien we hier, het is dan wel te snappen dat jongeren geen toekomst meer zien".
Waar lopen jongeren tegen aan als ze hier binnen komen?
De eerste plek waar jongeren vaak komen is het T-team van Jarabee. Dat is de meest laagdrempelige hulp, waar jongeren zo kunnen binnenlopen en waar zij via via weten dat daar mensen zitten die hen wel begrijpen en kunnen helpen;
Ze kunnen ook via het wijkteam of school komen, maar dan zijn ze soms al bekend omdat ze als thuisloze van bank naar bank hoppen, geen woonruimte en geen stabiele steun vinden
Yara vertelt: “De instroom bij Humanitas gaat altijd door middel van een intake. Op basis hiervan wordt een plan gemaakt en wordt aan de gemeente om toestemming gevraagd, dit gaat via het CIMOT, centraal-intake- orgaan-maatschappelijke opvang Twente. Zij geven akkoord voor 3 maanden plaatsing”.
Hoe gaat het dan verder als ze eenmaal binnen zijn?
“Dan volgt inschrijving in de gemeente zodat bijstand kan worden aangevraagd. Enschede doet het hier opvallend goed omdat de medewerkers die de bijstand moeten beoordelen in staat zijn werkelijk op maat toe te kennen én ze onze jongeren kennen. Beter ook dan in Hengelo waar vooral de regeltjes worden aangehouden zonder naar de specifieke situatie te kijken”.
Hoe is de zorg dan verder ingericht?
“De jongere krijgt een eigen kamer op de jongeren-etage en ze ontvangen €45,- leefgeld per week om voor zichzelf te koken en ander zaken te kopen. Ze houden zich aan de dagstructuur en woonregels. Als bijstand is toegekend worden de verdere financiële zaken met een schuldhulpverlener van de Stadsbank opgepakt. Er wordt gekeken of zij dat zelf kunnen hanteren of dat het weekgeld effectiever blijft of een langzame opbouw naar zelfbeschikking over het geld met het zicht op de kosten die betaald moeten worden. De rest van de begeleiding wordt gedaan door een generalistisch opgeleide professional met wie zij een klik hebben. Met deze professional worden de lijnen in de praktijk uitgezet en het beste is als dat zou kunnen op alle levensterreinen. Helaas is er vaak zoveel aan de hand en maar weinig tijd, dus samen met de jongere worden prioriteiten aangebracht. Als het nodig is verwijzen we door naar gespecialiseerde zorg, rondom middelengebruik of geestelijke gezondheid. Wij hebben zelf geen behandelaars in dienst”.
De opvang is heel begrensd, hoe moet het dan verder?
“Het eerste dat in feite gevonden moet worden is woonruimte voor na 3 maanden en dat is direct ontzettend moeilijk. Deze jongeren hebben te weinig inkomen voor de woonruimte die zij nodig hebben en je wilt ze niet opnieuw in de handen van een of andere huisjesmelker hebben. Op studentenkamers zijn ze ongewenst en komen bijna niet door de ballotage, particuliere verhuurders die op een goede manier kamers verhuren zijn er weinig. Wel is er een goede samenwerking met bijvoorbeeld de woningbouwvereniging Domijn. “Ik geloof er niet in dat er mensen zijn die echt dakloos wíllen zijn, dat impliceert een keuze. Wij hebben de wereld zo ingewikkeld gemaakt, met allerlei wetten en regels, dat er mensen zijn die zeggen ‘nou toe maar, dan slaap ik zo wel ergens’. Maar of je dat nu een vrijwillige keuze kan noemen. Voor jongeren bij wie het lukt een opleiding te starten en te blijven volgen op het ROC is er het woonproject Kamer-Raad die ondersteund woonruimte aanbiedt. Hiervan zijn zo’n 40 a 50 huizen van in heel Twente en jongeren kunnen er wonen zolang hun opleiding loopt. Voor de groep die even niet naar school gaat is het altijd passen en meten. Doordat zo snel geen woonruimte kan worden gevonden moet er meestal verlenging worden aangevraagd en praktisch verblijven de jongeren 6 a 7 maanden in de opvang”.
Je zei dat deze jongeren met torenhoge schulden komen. Hoe gaan jullie daarmee om?
“sinds de zomer hebben we een nauwe samenwerking met De Stadsbank. Er is één vaste schuldhulpverlener in ons team aanwezig om deze buitengewoon ingewikkelde materie met de jongeren en de begeleiders op te pakken. Het beleid t.a.v. de schuldhulpverlening behoort ook tot mijn werkgebied. Gelukkig zijn meerdere betrouwbare partijen geïnteresseerd in wat Humanitas Onder Dak probeert te bereiken en proberen we samen te werken waar dit kan en wenselijk is. Direct samenhangend met de schulden is de weg naar een diploma”.
Ja, hoe doen jullie dat? waar loop je tegenaan?
“Een beroepsopleiding is voor deze jongeren, die bijna nooit een diploma hebben, noodzakelijk om werk te krijgen. Een van de hinderpalen daarbij zijn de schulden omdat schuldhulpverlening betekent dat er maandelijks bijvoorbeeld 7 tientjes moeten worden afgelost. Dat moet van het kleine inkomen dat deze jongeren hebben met de jongerenbijstand, dat gaat niet, jongeren komen maandelijks al geld te kort voor de vaste lasten. Een opleiding beginnen kan dan niet want dan wordt het levensonderhoud betaald door het DUO, terwijl de bijstand vervalt, en DUO is geen inkomen. Schuldeisers zeggen dus dat ze niet accepteren dat er geen budget is om af te lossen. Het kan wel anders, kijk maar naar Den Haag! De gemeente koopt alle schulden van de jongere op en is dan gedurende de opleiding (of enige andere tegenprestatie) de enige schuldeiser die geen eisen stelt zolang de jongere zich aan een flink pakket afspraken houdt zoals een maatschappelijke stage, studeren, werk zoeken en pas als iemand dan een beetje aflosvermogen heeft gebeurt dat". Helaas wordt hier wel een duidelijke scheidslijn zichtbaar tussen de jongeren die begrijpen waar ze het voor doen en de jongeren die dat niet begrijpen of simpelweg nog niet zo ver zijn. Voor die laatste grote groep blijken er ook te hoge eisen te bestaan in ons onderwijssysteem dat mikt op de waardering voor steeds hogere opleidingen en sinds jaren handwerkers onderwaardeert en onderbetaalt. Een groep mensen in de opvang heeft een licht verstandelijke beperking en een deel is laaggeletterd. Door alles wat al gedaan moet worden, kunnen wij dat in de opvang helaas niet oplossen. “De jongeren komen met hun leven in puin, en dan komen wij weer met: je moet wat gaan doen met een opleiding en met je schulden en met…. dat is teveel voor deze jongeren. Andere leefgebieden kunnen pas worden opgepakt als er een stabiele woonsituatie is ontstaan”.
Je hebt gezegd dat deze jongeren in feite geen steunend sociaal netwerk hebben, en de opvang stopt op een gegeven moment. Doen jullie daar wat aan?
"Het ontbreken van een steunend sociaal netwerk is vaak het moeilijkst op te lossen. Wij werken samen in het project “We have a dream” samen met Humanitas Match en krijgt haar financiën van het landelijke Kansfonds. De vrijwilligers zijn opgeleid door Humanitas Match en die zijn bereid een vaste steunende volwassene te zijn voor een jongere met wie dit klikt. Dat gaat dus over de grenzen van alle hulpverlening heen. De jongere kan contact opnemen met deze mensen zoals een kind met zijn ouders zou doen. Hiervoor is het ook noodzakelijk dat de jongere het nut daarvan inziet, terwijl inzicht en zelfreflectie juist vaak nog niet binnen het vermogen liggen van de grote groep. Het afgelopen jaar is het maar twee keer gelukt om echt een match te vinden, maar een vaste helper is nodig".
Je hebt nu verschillende frustraties genoemd, wat zou een taak van de politiek kunnen zijn?
Als we politiek naar deze groep jongeren kijken is dat voor de gemeente:
Het stimuleren van woonruimte voor deze doelgroep. “Housing first” zodat ze een stabieler uitgangspunt hebben
De schuldenproblematiek aanpakken zoals in Den Haag, het beperken van de mogelijkheden voor jongeren om schulden te maken en het ophogen van de jongerenbijstand. Jongeren komen elke maand ruim €600 euro tekort om hun vaste lasten te betalen. Dan is het niet gek dat ze schulden maken;
Zorgen dat de jongeren een betrouwbare contactpersoon hebben, een soort casemanager, vervangende ouder
Ambtenaren beter toerusten voor zorg op maat ook op de andere onderwerpen dan de bijstand
Onderzoek naar jongeren in kwetsbare posities stimuleren om betere preventieve maatregelen te kunnen nemen.
Wij danken Yara voor je uitgebreide uitleg en de rondleiding!
