Een jaar geleden bij de algemene beschouwingen van 2 november 2017 was er één ding waar alle partijen aan tafel het unaniem over eens waren. De uitvoering van de drie decentralisaties was een groot succes in de gemeente Waterland. Financieel verantwoord, met korte lijnen, ruimhartig uitgevoerd, dicht bij de mensen en dit alles efficiënt uitgevoerd. Geen partij liet zich onbetuigd de loftrompet luid te laten klinken.
Nog geen twee maanden later bleek er alsnog een groot spook in het sociaal domein huis te houden. De gemeentelijke financiën waren compleet uit de hand gelopen met soms incidentele maar vooral structureel ernstige gevolgen voor Waterland.
Er kwam een onderzoek om te achterhalen hoe dit zo ver kon komen en een nieuwe gemeenteraad moest de problemen aan gaan pakken. De verkiezingsstrijd ging op datzelfde moment van start en afgelopen maart werd ons politieke landschap opnieuw ingedeeld. Waterland Natuurlijk en de PvdA kregen er een zetel bij, we namen afscheid van SP. Nu met zes fracties in de raad werd een nieuwe coalitie van vier partijen gevormd.
Na het zomerreces kwamen we als nieuwe raad bij elkaar om de resultaten van het onderzoek naar de ontspoorde financiën tot ons te nemen. Het bleek dat al vanaf mei 2017 de zaken in het sociaal domein financieel uit de pas liepen. Het feit dat dit pas in januari 2018 aan het licht kwam, bevestigt het beeld dat we de zaken in de begroting niet voor elkaar hadden. Sterker nog, we stonden erbij en we keken ernaar, maar niemand die de omvang van de tekorten kon overzien. De raad, het college, de ambtelijke organisatie, de accountant, niemand zag in 2017 wat zich aan het voltrekken was. De betrouwbaarheid van het cijfermateriaal waar wij ons op baseren, als wij beleid maken of als wij het bij willen sturen, bleek op die avond te rusten op een wankele basis.
Daarmee werd duidelijk dat er naast de noodzakelijke bezuinigingen ook onvermijdelijk ingegrepen moest worden in de organisatiestructuur, dit om te zorgen dat de betrouwbaarheid van de cijfers weer stevig genoeg gaat worden om het beleid erop te kunnen sturen. Bezuinigingen zijn een onontkoombare ingreep. Dat heeft ook de provincie laten weten door aanpassingen aan onze begroting te eisen. Er ligt nu dus een aangepaste begroting voor. De grootste bezuiniging is die op het sociaal domein en die zijn nog niet verregaand en specifiek genoeg ingevuld.
Wat GroenLinks betreft zullen deze ingrepen volgens het principe van solidariteit moeten plaatsvinden. Wat bedoelen we daarmee?
Solidariteit betekent volgens GroenLinks niet dat iedereen klakkeloos allemaal hetzelfde krijgt of dat cliënten zonder op budgetten te letten alles krijgen waar ze om vragen. Solidariteit is dat we er samen voor zorgen dat cliënten zoveel mogelijk krijgen wat ze basaal nodig hebben en waar men zelf niet voor kan zorgen.
Solidariteit betekent niet dat we alles wat er aan WMO-voorzieningen wordt aangevraagd blind verstrekken. Solidariteit is dat we samen kijken wat er absoluut niet op een ander manier opgelost kan worden. Dat is dan wat er wel verstrekt kan worden. Zo zorgen we er samen voor dat er voor zoveel mogelijk mensen noodzakelijke ondersteuning mogelijk is.
Solidariteit is dat we waar mogelijk werk maken van meer algemene, in plaats van individuele voorzieningen in het sociaal domein; daar kan in samenwerking met onder meer de Bolder invulling aan gegeven worden door bijvoorbeeld huiskamerprojecten en dagbestedingsmogelijkheden.
Solidariteit betekent dat we statushouders die willen werken, helpen met taalverwerving en opleiding door werkervaringsplaatsen mogelijk te maken, door jobcoaches in te zetten voor her-instromers op de arbeidsmarkt en bijvoorbeeld via de Metropool Regio Amsterdam aan te sluiten bij het bemiddelingsloket voor grote werkgevers.
Solidariteit betekent dus niet dat iedereen een sociale huurwoning krijgt zonder enige voorwaarden maar alleen de mensen die daar recht op hebben. Als je later meer gaat verdienen lijkt ons de weg via de belastingen de beste om te zorgen dat je dan ook meer gaat betalen voor een sociale huurwoning om doorstroming te bevorderen, laten we het een solidariteitsheffing noemen, helaas hebben we lokaal geen controle over het landelijk belastingregime. En het probleem van de doorstroom blijft uitermate hardnekkig, ongeacht het aantal nieuwgebouwde sociale huurwoningen.
Wel proberen we sociale koopwoningen sociaal te houden door een recht van eerste koop bij de gemeente te waarborgen. De midden huur blijft een lastige categorie, wooncorporaties horen die niet te hebben, maar in de vrije sector zullen de prijzen zeer snel blijven stijgen en is al dat schaarse aanbod zo weer verdwenen. Met de huidige overspannen huizenmarkt schieten bijna alle bestaande sociale huurwoningen op basis van de WOZ-waarde al uit de sociale sector. In het grootste woningbouwproject sinds het ontstaan van de gemeente Waterland, op ons Galgeriet, kunnen we ervoor zorgen dat we dit vooraf goed aanpakken en trachten maximaal te beperken.
In het Galgeriet project gaan we een serieus aantal sociale woningen realiseren. De parkeergarage met naar verwachting ook de nodige oplaadinfrastructuur heeft de potentie om de binnenstad van Monnickendam wezenlijk te ontlasten.
Thermische energie uit oppervlaktewater verwarmt straks deze wijk, daarmee halen we een techniek in huis die de potentie heeft om uiteindelijk heel Waterland te verwarmen. Gelet op de reductie van het gebruik van aardgas een uitgelezen kans en een ontwikkeling die wij toejuichen. Daarmee kan dit een belangrijk onderdeel vormen van de energiestrategie die we de komende jaren op poten zullen moeten zetten.
Die energietransitie is de grote uitdaging voor de komende jaren met al onze verschillende dorpen en kernen. Regionaal zullen we in 2019 moeten afspreken waar er op welke manier energieopwekking plaats kan vinden. Heel concreet waar kunnen windturbines bijgeplaatst worden. Wat GroenLinks betreft blijft het bijplaatsen van turbines bij de Nes de meest voor de hand liggende optie. De ontwikkelingen met coöperatieve Zonne-energieprojecten door Zon op Waterland zijn dit jaar in een stroomversnelling gekomen en ook de zonnepanelen op de bukdijk kunnen straks een mooie bijdrage aan de groene stroomopwekking in Waterland leveren.
De klimaattafels zijn klaar, het klimaatakkoord zal de komende maand gesloten gaan worden. In een warmtetransitieplan moet de gemeente per wijk aan geven welke alternatieve warmtevoorziening zij in een gebied verwacht, en op welk moment deze warmtevoorziening gerealiseerd moet zijn. Dat plan moet in 2020 klaar zijn. Wat GroenLinks betreft moet daar in 2019 hard aan gewerkt worden. Ook hier speelt solidariteit een grote rol, Huishoudens met een kleine portemonnee moeten ook mee kunnen komen in de overgang naar het gasvrij verwarmen van de woning.
Met de komst van de Noord-Zuidlijn en de projecten van Bereikbaar Waterland halen we het maximale uit onze Openbaar Vervoerinfrastructuur. Daarnaast is dit jaar de lancering van de elektrische deelauto door stichting Duurzaam Waterland een groot succes gebleken, naast de drie auto’s in Monnickendam gaan binnenkort ook in Broek in Waterland twee auto’s geplaats worden.
Ik heb zelf mijn auto dit jaar verkocht en ben volledig overgestapt op deze elektrische deelauto’s in combinatie met het openbaar vervoer, dat is inderdaad wennen in het begin, hoe werkt de techniek, hoe boek je zo een auto. Maar het bleek een bevrijding, veel lagere kosten, rijden in een nieuwe auto, geen zorgen over het onderhoud en keuringen, geen vaste lasten en opladen met stroom van onze eigen windturbines van de Coöperatie Windenergie Waterland. Alleen door het aantal auto’s op de weg te verminderen kunnen we Waterland bereikbaar houden, dit is een van de manieren die werkt.
Op het congres van de Metropool Regio Amsterdam maakte ik kennis met de term volhoudbaarheid, dit leenwoord uit het Zuid-Afrikaans werd gepresenteerd als een soort hertaling van het woord duurzaamheid.
Het mooie is dat de term volhoudbaarheid ook heel goed toepasbaar is op de uitdagingen waar we samen voor staan. De volhoudbaarheid van de uitvoering van het sociaal domein, de volhoudbaarheid van onze financiële situatie, de volhoudbaarheid van onze huisvesting, de volhoudbaarheid van onze energievoorziening. De volhoudbaarheid van ons langetermijnbeleid. En daarmee uiteindelijk het hogere doel: de volhoudbaarheid van Waterland als bijzonder prettige leefomgeving.
Fractievoorzitter GroenLinks Waterland