Met de aanstaande terugkeer van GroenLinks in de gemeenteraad van Steenwijkerland stijgt de kans op een experiment met het basisinkomen.
In Finland is het sinds begin 2017 al zover: 2000 willekeurig gekozen werkeloze burgers (28 - 58 jaar) krijgen maandelijks een basisinkomen van 560 euro netto. Met die maatregel wil de Finse overheid onderzoeken wat er gebeurt met mensen die vaak ‘gevangen zitten’ in hun uitkering. Ook de Canadese provincie Ontario experimenteert sinds vorig jaar met een basisinkomen voor 4000 mensen zonder en met werk.
Bekend is dat de prikkel om vanuit een uitkering te gaan werken soms onvoldoende is, omdat het verschil tussen uitkering en netto loon in de praktijk erg laag uitpakt. Werkelozen met een uitkering worden ook vaak onvoldoende gestimuleerd om in deeltijd te beginnen met werken of een eigen bedrijf te starten. Door korting op hun uitkering kan hun inkomen zo zelfs achteruitgaan. Verder moeten ze verplicht solliciteren, wat na tientallen tot honderden afwijzingen veel frustraties en stress oplevert. Gezondheidsaspecten spelen daarom ook een rol bij de voorstanders van het basisinkomen.
Vooruitgang In de plannen die er links en rechts rondgaan, is er sprake van bedragen tot ongeveer 1400 euro. ‘Voor alle mensen die structureel van een uitkering afhankelijk zijn, zou dit een enorme vooruitgang betekenen,’ stelt GroenLinks-lijsttrekker Aletta Makken. ‘Financieel én moreel, want de voortdurende verantwoordingsplicht valt weg. Net als de sancties en de controles.’ ‘Uiteraard zal je klaplopers krijgen, maar die zullen een kleine minderheid vormen. Je kunt je afvragen of het verstandig is om een algemeen beleid af te stemmen op een kleine minderheid. Wat wel verandert, is dat mensen zelf kunnen bepalen hoe en wanneer ze werken en onder welke voorwaarden. Betaalde arbeid verrichten zal niet langer een gedwongen keuze zijn - wat het nu voor de meesten onder ons is - maar een bewuste en vrije keuze. De onderhandelingspositie van individuele werknemers kan dus verbeteren en werkgevers zullen kwaliteitsvolle banen moeten scheppen.’
Bureaucratie Met een onvoorwaardelijk basisinkomen voor elke individu wordt de kloof tussen arm en rijk ook verkleind. Bovendien kan een enorm bureaucratisch apparaat worden afgeschaft. Zo bedragen alleen al de ict-kosten van het UWV, door de complexiteit van de uitvoering, enkele miljarden euro’s. Een basisuitkering is ook niet zo vreemd, gezien het feit dat de helft van alle burgers in Nederland al een bepaalde vorm van uitkering ontvangt (zoals kinderbijslag, WW, WAO en AOW).
De angst dat mensen met ‘gratis geld’ lui achterover gaan leunen, wordt zelfs niet gezien door topondernemers als Mark Zuckerberg (Facebook) en Elon Musk (Tesla), die het principe van een basisinkomen ondersteunen. Een landelijke invoering van het basisinkomen vergt een fikse wijziging en vereenvoudiging van het belastingstelsel (BTW en inkomstenbelasting). Vooruitlopend daarop is belangrijk om te onderzoeken wat de effecten zijn op het gedrag van mensen met een basisinkomen. De verwachting is dat er een positieve prikkel ontstaat om weer (tijdelijk) werk aan te nemen, als opstap naar een vaste baan.
Check nu de belangrijkste standpunten van GroenLinks voor de Gemeenteraadsverkiezingen 2018