Voorzitter,
Dank u wel voor het woord. Het is eervol om een derde termijn als volksvertegenwoordiger te beginnen. Ook spannend want de eerste keer in de Provinciale Staten. En mooi dat ik als woordvoerder bestuurlijke vernieuwing meteen aan de bak kan. Democratie is een groot goed dat onderhouden moet worden, daar waar nodig aangepast dient te worden aan het tijdsgewricht en omstandigheden en daar wil ik graag aan bijdragen de komende vier jaar.
Voorzitter, zoals u weet heeft D66 in de afgelopen vijftig jaar democratische vernieuwing op de agenda gezet. Als ik kijk naar de provincie Noord-Brabant dan kan ik vaststellen dat we recent nog succesvol een motie hebben laten aannemen om over te gaan tot internetconsultatie. Een goed voorbeeld dat we de tijden van postkoets en zandpaden achter ons gelaten hebben en deze hebben verwisseld voor de elektronische snelweg. In het bestuursakkoord besteden we in de paragraaf “Brabanders aan zet” aandacht aan het instrumentarium dat we toepassen, willen verbeteren en willen uitbreiden. Daarbij hoort dat we kijken naar de veranderende maatschappelijke context en de technische mogelijkheden. U kunt van ons verwachten dat we de ontwikkeling van het instrumentarium zullen volgen maar ook daartoe voorstellen zullen indienen. Van slim gebruik van IT en ‘wisdom of the crowd’ tot het ook betrekken van jongeren bij beleidsontwikkeling. Van kindercommissaris tot advies vragen vooraf in plaats van vergiffenis achteraf. Dit om juist dat te doen wat dit voorliggend voorstel beoogd: De Brabander de mogelijkheid geven actief bij te dragen aan besluiten in Brabant.
En voorzitter, dat brengt mij tot het elementaire punt voor D66 in de afweging van het voorliggende voorstel. Vind D66 een raadplegend en een raadgevend referendum een passend instrument? Democratie is meer dan de helft plus één. Het is passen, meten, schuren, en zoeken naar wat werkt. In een democratie is oog voor wat de meerderheid wil, maar ook voor wat de minderheid wil. Een compromis is geen zwaktebod, maar juist de uitkomst van een gezond democratisch proces. Dat creëert draagvlak voor besluiten. Het uitgangspunt blijft een gekozen volksvertegenwoordiging, met oog voor de rechten en belangen van iedereen. Volksvertegenwoordigers met een mandaat, die beslissingen nemen en de macht controleren. Daar past consultatie en participatie voordat het besluit genomen wordt in. Een raadplegend referendum niet: referenda mogen niet door politici gebruikt worden om te voorkomen dat zij moeten doen waarvoor zij gekozen zijn: de Brabanders vertegenwoordigen en besluiten nemen. D66 is dus tegen referenda die door de politici zelf ‘van bovenaf’ uitgeschreven worden.
Dat lukt echter ook niet met een raadgevend referendum. D66 is voor consultatie en participatie voorafgaand aan een besluit. D66 wil dan wel dat van tevoren helder is waar in de besluitvorming men zich op welk moment bevindt, wat het vervolg is en wie wat wanneer beslist. De vraag is of dit gerealiseerd wordt met een raadgevend referendum. De referenda op nationaal niveau laten dit niet zien. Uitspraken over bindendheid van het raadgevend referendum of juist niet en uitspraken over de interpretatie van opkomstcijfers en drempels geven de kiezer een diffuus beeld over wat er gebeurt met hun stem en creëert verkeerde verwachtingen en daarmee teleurstelling. En daarmee wordt de doelstelling van deze verordening juist niet gehaald. Het verwijdert de Brabander van de politiek in plaats van dat het verbindt.
Met andere woorden: dit voorstel schept niet de voorwaarden voor een referendum , maar creëert teleurstellingen. Dat risico wordt alleen maar groter als wij bijvoorbeeld kijken naar de het ontbreken van een beoordeling van een inleidend verzoek door een commissie, te lage drempels en een hardheidsclausule die zo geformuleerd is dat ie boterzacht is.
En daarom, voorzitter, kiest D66 voor een programma bestuurlijke vernieuwing waartoe in het bestuursakkoord onder de titel “Brabanders aan zet” een richting is gegeven. Gaan we de komende jaren graag in gesprek over een afgestemd instrumentarium. En ja, daarbij willen we ook kijken naar de landelijke commissie Remkes en de uitkomsten van het regeringsbesluit en het debat hieromtrent. Ook door commissie Remkes wordt gewezen op een bindend correctief referendum dat kan dienen als noodrem voor de Brabander. Wij waren verrast dat bij onze buren in Limburg de ambitie is uitgesproken om een correctief en bindend referendum in te voeren. Een interessante ontwikkeling waarvan D66 benieuwd is wat de mogelijkheden zijn en hoe die benut kunnen worden. Daartoe dienen wij dan ook een motie in en roepen het college op deze ontwikkeling te volgen, daaruit lessen te trekken en deze mee te nemen in het programma bestuurlijke vernieuwing.
Voorzitter, ik rond af,
D66 is altijd bereid met elkaar te zoeken naar gedragen verbeteringen van ons democratisch instrumentarium. Dat hebben we onlangs gedaan met onze motie internetconsultatie en dat ziet u weer terug in het bestuursakkoord. D66 ziet een raadplegend referendum als onwenselijk omdat wij vinden dat wij eerst aan zet zijn als volksvertegenwoordigers. Een raadgevend referendum heeft de afgelopen jaren bewezen juist onduidelijkheid en onvrede te creëren. Derhalve zullen wij tegen dit voorstel stemmen.