Afgelopen september was het precies 10 jaar geleden dat de Amerikaanse bank Lehman Brothers failliet ging. De val van deze grote bank luidde een wereldwijde economische crisis in, de grootste sinds de jaren '30. Deze en vele andere commerciële banken hadden met ons spaargeld gegokt en verloren. Toen zij daardoor in de problemen kwamen, moesten ze gered worden met miljarden van ons belastinggeld. Er was simpelweg geen alternatief. Om dit in de toekomst te voorkomen moet er een publieke bank komen, waar ons spaargeld en het betalingsverkeer 100% veilig is.
Neoliberale economen en politici zeggen vaak dat de markt "zijn werk moet doen", spreken over "de tucht van de markt" als er een bedrijf failliet gaat, en zien overheidsingrijpen als "marktverstoring". Maar na de economische crisis kwamen deze marktfanaten opeens met vergaande overheidsingrepen om de banken te redden: staatsgaranties, kapitaalinjecties en zelfs nationalisaties waren aan de orde van de dag. Terwijl gewone mensen niet meer op de overheid kunnen rekenen en juist steeds meer zelf moeten uitzoeken, konden de banken wél rekenen op de warme boezem van hun neoliberale overheid. Gevolg: Miljarden werd er bezuinigd op publieke voorzieningen. De gevolgen daarvan zijn nog dagelijks merkbaar in bijvoorbeeld het onderwijs en in de zorg. De banken kregen de lusten en de samenleving de lasten. Minister Hoekstra van Financiën kon deze week in een Kamerdebat over de crisis niet uitsluiten dat dit opnieuw kon gebeuren.
De parlementaire commissie onder leiding van oud SP-Kamerlid Jan de Wit beval na de crisis aan dat het spaargeld bij banken afgeschermd moet worden van risicovolle zakenactiviteiten. Dit is ondanks unanieme steun in de Tweede Kamer niet gebeurd, en commerciële banken genieten vandaag de dag alweer van miljardenwinsten dankzij ons spaargeld. De afgelopen weken maakten ING, Rabobank en ABN AMRO bekend dat zij in 2018 nettowinsten hebben gerealiseerd tussen 2,3 en 4,7 miljard euro. Op dit moment profiteren de aandeelhouders van de winst, maar als wij niets doen krijgen wij bij de eerstvolgende crisis weer de rekening gepresenteerd. Om dit te voorkomen moeten burgers die met een deel van hun spaargeld geen risico willen lopen de mogelijkheid krijgen om hun spaargeld risicovrij te stallen bij een publieke bank. Dit wordt een alternatief voor commerciële banken, dat nu niet bestaat. Commerciële banken zouden dan nog steeds spaargeld kunnen aantrekken en winst kunnen maken als het vertrouwen van mensen terugwinnen en hen een rechtvaardiger deel van de gemaakte winst bieden. Door ook betalingen van-, naar- en tussen publieke bankrekeningen mogelijk te maken, wordt er een basisvoorziening voor sparen en betalen ingericht, die naast het huidige bankenstelsel kan bestaan. Hierdoor kunnen commerciële banken meer als gewone ondernemingen functioneren, in plaats van onmisbare semipublieke instellingen waar aandeelhouders miljarden winst maken. Deze ontvlechting zal een stap zijn in de richting van een stelsel waarin slecht presterende banken gemakkelijker failliet kunnen gaan, zodat de samenleving bij een volgende crisis niet weer opgezadeld wordt met de rekening van hun redding.
