Poliflw

Onze wethouder Marieke van Doorninck lanceert vandaag de strategie Amsterdam Circulair 2020-2025. Amsterdam gebruikt hiervoor een speciaal voor de stad ontwikkelde uitwerking van het ‘donutmodel’ van de Britse econoom Kate Raworth. Het doel is om in 2030 het gebruik van nieuwe grondstoffen te halveren, en in 2050 een volledig circulaire economie te realiseren in Amsterdam.

Een kringloopeconomie of circulaire economie is een economisch en industrieel systeem waarin reststoffen volledig opnieuw worden ingezet om nieuwe producten te maken, zodat er eigenlijk geen afval meer bestaat.

 

Amsterdam is de eerste stad ter wereld die echt met het donutmodel aan de slag gaat. Het donutmodel van Kate Raworth beschrijft hoe de overheid, bedrijven en burgers kunnen bijdragen aan een circulaire economie die rekening houdt met mensenrechten en het milieu.

Marieke van Doorninck: “We leven momenteel met een economisch systeem waarin we afgedankte producten met waardevolle grondstoffen onder de noemer 'afval' verbranden. Eeuwig zonde, gezien de schaarste aan grondstoffen in de wereld. En het is ook niet wat we willen: niemand wil leven in een wegwerpmaatschappij.”

Grondstoffen behouden

Maar dat betekent dat we op een fundamenteel andere manier naar onze economie moeten kijken: naar de manier waarop we consumeren, produceren en verwerken. Als we materialen en grondstoffen hoogwaardig gaan verwerken, kunnen we voorkomen dat ze bij het afval terecht komen. Ook moeten we meer producten delen en ze repareren als er slechts een onderdeel stuk is. Zo kunnen we de grondstoffen behouden die we zo hard nodig hebben, én zorgen we voor een vermindering van het energieverbruik

De strategie Amsterdam Circulair 2020-2025 bevat een groot aantal maatregelen waar bedrijven, de gemeente en ook burgers de komende jaren mee te maken gaan krijgen. Amsterdammers gaan hun afval anders aanbieden en minder voedsel verspillen, bouwbedrijven gaan met duurzame materialen bouwen en de gemeente gaat zoveel mogelijk gebruikte producten inkopen.

Wat is het donutmodel?

In de binnenste ring van de donut staan de minimale levensbehoeften van mensen, zoals voedsel, schoon water, gezondheidszorg, onderwijs en gelijkheid. De buitenste ring van de donut bevat de belangrijkste ecologische risico’s, zoals luchtvervuiling, klimaatverandering, aantasting van de ozonlaag en verzuring van oceanen. Alle economische activiteit moet binnen die twee cirkels vallen, en dus bijdragen aan mensenrechten, zonder het milieu te schaden.

 

Minder verspilling

In Nederland wordt gemiddeld 41 kilo aan eetbaar voedsel per persoon per jaar weggegooid. Om voedselverspilling tegen te gaan, gaat de gemeente aan de slag met onder meer hotels. Amsterdammers worden daarnaast ontmoedigd om voedsel te verspillen en de gemeente zet zich in om de overschotten terecht te laten komen bij Amsterdammers die ze het hardst nodig hebben. In 2030 moet dit leiden tot 50% minder voedselverspilling.

Anders omgaan met wat we hebben

Uit een peiling van Onderzoek, Informatie en Statistiek (OIS) onder Amsterdammers blijkt dat driekwart van de ondervraagden bereid is om minder nieuwe spullen te kopen. Om het makkelijker te maken om anders en minder te consumeren, gaat de gemeente samenwerken met bedrijven, lokale initiatieven en kennisinstellingen om binnen drie jaar een goed werkende en bereikbare infrastructuur van deelplatforms, kringloopwinkels, online marktplaatsen en reparatiediensten op te zetten.

Marieke van Doorninck: “Om te zorgen dat reparatie en hergebruik van spullen ook echt loont, roep ik het Rijk op om de belasting op arbeid te verschuiven naar belasting op grondstoffen en energie. Zo wordt repareren goedkoper, terwijl de aanschaf van een nieuw product duurder wordt. Bovendien creëren we daarmee ook meer banen in de maakindustrie.”

Circulair bouwen

Bij de productie van materialen voor nieuwe gebouwen, zoals beton, komt veel CO2 vrij. Ook zijn materialen nog niet altijd te hergebruiken als een gebouw aan het einde van zijn levensduur gerenoveerd of gesloopt moet worden. Daarom gaat de gemeente Amsterdam de duurzaamheidseisen bij het uitgeven van tenders aanscherpen. Zo moeten meer circulaire materialen worden gebruikt en moeten meer gebouwen worden voorzien van een materiaalpaspoort. Op die manier is precies te zien welke materialen er in een gebouw verwerkt zijn als deze gerenoveerd of gesloopt moet worden. In Buiksloterham (Amsterdam Noord) is de eerste circulaire stadswijk al in ontwikkeling.

200 projecten in de stad

De gemeente Amsterdam werkt op dit moment samen met bedrijven en kennisinstellingen aan ruim 200 projecten die bijdragen aan een circulaire economie. Zo voert de gemeente in 2020 een pilot uit met de verfindustrie en kringloopwinkels om afgedankte latexverf in te zamelen en geschikt te maken voor verkoop.

Circulair inkopen

De gemeente wil in 2030 haar consumptie met 20% verminderen en alleen nog circulair inkopen. De gemeente kijkt daarbij als eerste naar de verbruiksmaterialen en de inrichting van gemeentelijke panden. Zo wil de gemeente minder nieuwe producten inkopen door zich te richten op gebruik in plaats van op eigendom.

De gemeente kan een proeftuin zijn voor de circulaire economie. Maar verandering gaat sneller als we zelf onze dagelijkse gewoontes veranderen.

“Wil je de roti hierin doen?” vraag ik, terwijl ik de restaurateur het bakje voorhoud dat ik zelf heb meegebracht. Thuis in de kast heb ik tientallen van dit soort plastic bakjes. Je krijgt ze bij afhaalrestaurants, en gooit ze na het eten net zo makkelijk weer in de plasticbak. Maar je kunt ze ook prima hergebruiken.

Als de restaurateur er dan ook zijn roti in wil doen, natuurlijk. Hij weigert, zucht, en wijst naar mijn bakje. “Jouw bakje is groter dan dat van mij, dan neem je teveel roti mee,” zegt hij. “Weet je,” gaat hij verder, “in India gebruiken wij zoveel plastic, en dan komen jullie hier steeds met je eigen bakjes aanzetten. Straks willen jullie het eten nog in je handen krijgen.” En met zijn handen maakt hij een kommetje.

Circulaire economie

Ik denk aan de ruim een miljard mensen in India en hoeveel grondstoffen zij verbruiken. En ik denk aan het plastic dat daar aan de rand van de straten wordt verbrand, omdat het nergens anders heen kan. Dan zakt mij ook de moed even in de schoenen. Ergens begrijp ik de restaurateur wel. “Zie mij hier staan met mijn ene bakje, heeft het eigenlijk allemaal wel zin als ik in mijn eentje de wereld wil veranderen?”

Nederland wil dat de economie in 2050 volledig circulair is. In dat jaar moeten alle grondstoffen die worden gebruikt volledig worden hergebruikt. Amsterdam wil daar een belangrijke rol inspelen. We willen internationaal zelfs koploper zijn. In het coalitieakkoord staan allemaal extra maatregelen en plannen om dit waar te maken: de afvalinzameling moet zuiverder en fossiele brandstoffen moeten de haven uit.

Wat mij betreft neemt de overheid daar ook een leidende rol in. Omdat ik geloof dat je op deze manier echt de wereld kan veranderen ben ik de politiek ingegaan.

Refurbished

Als duoraadslid houd ik me onder andere bezig met de inkoop van de gemeente. Met een inkoopbudget van vele miljoenen euro’s per jaar kan Amsterdam het verschil maken. Ik wil kijken hoe we dat geld kunnen gebruiken om de gemeentelijk inkoop duurzamer en circulair te maken.

Waarom moeten alle laptops, iPads en telefoons bijvoorbeeld nieuw worden aangeschaft terwijl de gemeente ook refurbished exemplaren kan kopen? Hebben we bij de gemeente echt het nieuwste van het nieuwste nodig om ons werk goed te kunnen doen? Of kan het ook met de op een of twee na laatste versie? Ik denk het laatste. Dit is niet alleen de duurzaamste oplossing, maar het zorgt ook voor een kostenbesparing.

De gemeente moet ook initiatieven van sociale ondernemers, om bijvoorbeeld afval in de kringloop te verwerken, zoveel mogelijk ondersteunen en aanmoedigen.

32 jaar

Maar het duurt nog 32 jaar voordat het 2050 is en we bij die volledig circulaire economie zijn. In de tussentijd is er genoeg dat we zelf kunnen doen om het milieu te sparen. Stel je voor hoeveel we al voor elkaar krijgen als alle Amsterdammers de bakjes die ze van afhaalrestaurants krijgen hergebruiken.

Ja, je komt er soms door in verlegenheid, als je met je eigen bakje aan komt zetten. Maar vaker is de reactie positief. Het Japans restaurant en de traiteur waar ik mijn hummus haal hebben geen bezwaar. Die werken graag mee. Het zorgt voor fijne gesprekken met de uitbater en andere klanten. En soms toch ook tot enigszins aanstekelijke effecten. Zo zei iemand die na me in de rij stond bij de traiteur laatst: “Ohja dat extra plastic folietje mag u er ook aflaten hoor.” En: “Ik heb zelf een tas.” Soms komt verandering sneller dan je denkt.

En de toko waarmee ik dit verhaal startte… hoewel met enige weerstand van zijn kant, hebben we afgesproken dat ik de volgende keer zijn bakje meeneem zodat hij de roti daarin kan doen. Doe je met mij mee?

Zohair Elabd, duoraadslid voor GroenLinks