Namens D66 voerde fractievoorzitter Eric van Vliet het woord in het debat rond de toekomst van Fort Honswijk. Hieronder is de inbreng volledig terug te lezen.
Ik wil mijn verhaal graag beginnen met een stukje geschiedenis. Geschiedenis van het fort en geschiedenis van dit huis. Die geschiedenis begint in 1993 met het besluit om Houten Zuid te bouwen en voor het Eiland van Schalkwijk in te zetten op recreatie en toerisme. Het volgende stuk komt één op één uit het Uitvoeringsprogramma Linieland, uit 2006:
“In het Fort Honswijk (…) kan een aanleghaven worden gerealiseerd direct naast de fortificatie. In het ronde fort zijn een kleine conferentie/danszaal, sauna en bar denkbaar. Nieuwe bebouwing kan dienst doen als hotelruimte. In de bestaande bebouwing kan verder ruimte worden gevonden voor een kwaliteitsrestaurant en een grand café”.
Dit historische citaat is tot stand gekomen in 2006, toen GroenLinks collegeverantwoordelijkheid droeg voor cultureel erfgoed. De beslissing van Defensie in 2016 om het Fort te gaan verkopen, bracht de besluitvorming over het Fort in een stroomversnelling. De Raad werd voor de keuze gesteld: zelf aankopen of de ontwikkeling overlaten aan marktpartijen.
Dit was voor D66, en zeker ook voor mij persoonlijk – een lastige keuze: als na aankoop blijkt dat plannen niet uitvoerbaar zijn of initiatiefnemers afhaken, loopt de Houtense gemeenschap het risico om jarenlang de kosten te dragen voor een monumentale bouwval van nationale betekenis. Zo’n risico zou ons inziens beter passen bij de provincie of het Rijk. Daarom was D66 aanvankelijk sceptisch over aankoop. Maar we hebben ons laten overtuigen door de argumenten dat er veel belangstelling in de markt bestaat om initiatieven op Honswijk te ontwikkelen, dat er substantiële fondsen beschikbaar zijn voor restauratie, maar bovenal dat Houten met aankoop meer invloed kan uitoefenen op de verdere ontwikkeling van het fort dan bij het direct overlaten aan de markt.
D66 heeft in 2016 dan ook ingestemd met aankoop van het Fort en daarbij gevraagd om snellere duidelijkheid over plannen dan pas na vijf jaar. Dit om aanspraak te kunnen maken op provinciale subsidie die tot 2019 beschikbaar is. Daarnaast stelde de raad in een op initiatief van D66 unaniem aangenomen amendement als voorwaarde dat de verkeerseffecten goed in beeld gebracht moesten worden. Dit heeft geleid tot de Mobiliteitsvisie Eiland van Schalkwijk, die enkele maanden geleden is aangenomen.
Bijna 25 jaar na besluitvorming over de toekomst van het Eiland van Schalkwijk, en een jaar na aankoop van het Fort, hebben we nu perspectief op de toekomst van Fort Honswijk. Met de voortvarende aanpak van het college zijn wij blij. Maar wij hebben als volksvertegenwoordigers ook moeten constateren dat de maatschappelijke kritiek toeneemt. Er is sprake van uiteenlopende beeldvorming over de fase van ontwikkeling. Voor de een is het plan van aanpak een ambitie en visie, als aanzet voor een proces van vele jaren. Maar anderen zien dit plan als marsroute waarvoor de schop volgend jaar de grond al in gaat. Dit veroorzaakt veel onrust en spanning, maar maakt ook duidelijk dat de betrokkenheid bij de ontwikkeling van het Fort groot is.
Inwoners, omwonenden en belangengroepen maken zich zorgen over het behoud van de monumenten, de flora en fauna rondom het fort met speciale aandacht voor de vleermuizen en overlast op het gebied van licht, geluid en mobiliteit. D66 heeft haar best gedaan om te luisteren naar iedereen. We hebben gemaild, gebeld, we waren bij de actie van Milieu Werkgroep Houten en zijn op de koffie geweest. De gesprekken hebben we als constructief ervaren. De welwillendheid om iets moois te maken van het fort is groot. We hebben ook gemerkt dat deze betrokken inwoners zich niet altijd met wederzijds respect, oprechtheid en eerlijkheid benaderd voelen.
D66 heeft hier tijdens de RTG kritische vragen over gesteld. Dit heeft geresulteerd in de toezegging van de wethouder om zijn uiterste best te doen deze band te herstellen, het aanpassen van de actorenanalyse en de uitnodiging aan belanghebbenden om deel te nemen in een klankbordgroep. Een belangrijke stap, maar zonder aanpassing van het collegevoorstel is dat niet voldoende om draagvlak te krijgen.
Ook D66 voelt zich betrokken bij de ontwikkeling van het Fort naar economische zelfstandigheid met alle waarden die zich daarin bevinden, maar ziet niets in een vechtscenario dat door sommigen al “De Slag om Honswijk” wordt genoemd. Daarom heeft D66 samen met de coalitiepartijen het initiatief genomen voor een ongebruikelijke stap: een coalitievoorstel dat in essentie neerkomt op: focus op het verwerven van fondsen voor restauratie en meer ruimte voor participatie om de plannen te bespreken met alle betrokkenen.
Wij vinden het belangrijk om een jaar de tijd te nemen en samen met belanghebbenden plannen voor de recreatieve en toeristische ontwikkeling van het Fort te bespreken. Besluitvorming over een gedragen Masterplan kan dan in de komende raadsperiode plaatsvinden. Om dit participatieproces goed te borgen, dienen wij namens de coalitie een motie in die het college verzoekt om hier samen mét de Stichting invulling aan te geven en als gemeente regie op te voeren.
Samen mét de Stichting. Want D66 wil kansen kunnen verzilveren om subsidie te krijgen voor restauratie van het Fort. Daarom vinden wij het belangrijk dat het College doorgaat met het oprichten van een Stichting. Hier kan het Fort aan overgedragen worden als dat nodig is om subsidiegelden te verkrijgen. Die overdracht vinden wij verantwoord omdat er voldoende wettelijke en ruimtelijke kaders vastliggen waarbinnen de ontwikkeling van het Fort Honswijk moet plaatsvinden. Sterker nog: het zal een hele puzzel worden om binnen al die kaders iets te kúnnen ontwikkelen. Een pretpark past daar zeker niet in. Om de focus op restauratie en ruimte voor participatie te krijgen, dienen wij namens de coalitie een amendement in.
D66 heeft er vertrouwen in dat deze aanpak de spanning en zorgen rond de ontwikkeling van Fort Honswijk kan omzetten in een zorgvuldig en constructief traject van samenwerking. De ontwikkeling van de andere Forten bewijst dat zo’n samenwerking goed mogelijk is. We voelen ons in dit vertrouwen gesterkt door de positieve reacties die we na presentatie van het coalitievoorstel hebben ontvangen. Het is ook een uitnodiging om een punt te zetten achter de polarisatie en oproep om ons samen in te gaan zetten voor het Fort: coalitie, oppositie, belanghebbenden.
Wat D66 betreft, komen in het participatieproces richting het Masterplan in ieder geval de volgende zaken aan de orde:
Behoud van de natuur- en cultuurhistorische waarde centraal Borgen van de brede toegankelijkheid van het Fort Zorgen voor samenhang met de andere Forten Benutten van innovatieve en alternatieve mobiliteit vanaf de groene poorten Inzetten van lokale ondernemers en borgen van lokale werkgelegenheid Vastleggen van de regierol voor de gemeente in de Statuten van de Stichting.Met het amendement en de motie slaan we twee vliegen in een klap: we positioneren ons om subsidies binnen te hengelen die noodzakelijk zijn als fundament om het Fort te restaureren en we benutten tegelijkertijd de enorme betrokkenheid van onze inwoners als cement om van het Fort iets moois te maken. We hebben iedereen gesproken. We denken dat het kan. We kunnen vanavond beslissen dat we het ook zo willen. Om samen Fort Honswijk te ontwikkelen tot de parel van de Waterlinie.