Poliflw

In 2020 heeft de Raad van State advies uitgebracht over het initiatiefwetsvoorstel. ‘Dat advies hebben we zorgvuldig en uitgebreid bestudeerd. Het gaat om een complex thema, we wilden weloverwogen en goed geïnformeerd een volgende stap zetten’, aldus Podt over haar werk aan de wet.  ‘Op basis van het advies van de Raad van State en vele waardevolle gesprekken met belanghebbenden, experts en ouderen hebben we het wetsvoorstel op een aantal punten aangepast. We zijn nu klaar voor behandeling in de Tweede Kamer.’

Het advies van de Raad van State ging onder meer over de betrokkenheid van een arts en de duur en intensiteit van het traject. In het aanvankelijke wetsvoorstel hadden artsen geen betrokkenheid, dat passen we nu aan. De arts wordt in het aangepaste voorstel betrokken in het voortraject en informeert de levenseindebegeleider over de medische situatie van de oudere. Zo kan de levenseindebegeleider het verzoek beter wegen. Ook kan worden bezien of de oudere wellicht (ook) terecht zou kunnen bij de euthanasiewet.

Ook passen we de duur en intensiteit van het traject met de levenseindebegeleider aan. In het aanvankelijke voorstel liep het traject minimaal twee maanden met daarin minimaal twee gesprekken. We breiden het traject uit naar minimaal zes maanden met daarin minimaal drie gesprekken. Deze periode biedt de levenseindebegeleider genoeg tijd om de coherentie en duurzaamheid van de wens om het leven te beëindigen vast te stellen.

Laat ik helder zijn: D66 is bereid om fors te investeren om onze zorg beter te maken. Omdat het ons allemaal aangaat. Tegelijkertijd moeten we eerlijk zijn, kijkend naar mensen en middelen. Op deze weg kunnen we niet vooruit. Op deze weg doorgaan, maakt het zorgsysteem uiteindelijk onhoudbaar.

Zoals ik al zei: wij zien rigoureuze samenwerking als antwoord.

We hebben grofweg vijf smaken samenwerking voor ogen – waarvan sommigen al zijn ingezet en anderen nog in de kinderschoenen staan.

Ik loop ze alle vijf kort langs en hoor straks graag jullie reactie.

Want D66 zou D66 niet zijn als we ons niet lieten inspireren door, en vooral ook zouden luisteren naar professionals als jullie.

(a) Samenwerking op systeemniveau

Als eerste de samenwerking op systeemniveau. Voordat dit kabinet aantrad, sloot het ministerie nog zogeheten ‘hoofdlijnakkoorden’.

Deze werden tussen ministerie, verzekeraars en één specifieke zorgsector gesloten. Dit ging voorbij aan het feit dat, net als je lichaam één systeem is, het zorgsysteem dit ook zou moeten zijn. De huisarts werkt met het ziekenhuis, de fysiotherapeut met de thuiszorg.

Daarom heeft minister Kuipers alles op alles gezet voor een integraal zorgakkoord. Na lange onderhandelingen werd dat akkoord vorig jaar gesloten met ruim 13 partijen. Van artsenorganisaties tot verzekeraars, van verpleegkundigen tot patiënten en van gemeenten tot huisartsen. Dit akkoord is een goed begin. Een prototype.

En daarom vind ik het ook zo belangrijk, dat die gekozen koers straks wordt voortgezet.

(b) Samenwerking door zorgaanbieders onderling

Eén abstractieniveau lager is er een wereld te winnen als zorgaanbieders onderling beter gaan samenwerken. Er zijn in Nederland op dit moment meer dan 45.000 (!) zorgaanbieders.

Lange tijd was de gedachte, dat als al deze aanbieders maar heel hard met elkaar zouden concurreren, we de beste zorg zouden krijgen. Maar als je concurreert, wil je natuurlijk niet dat je ‘concurrent’ alles van je weet. Dus houd je je kaarten tegen de borst.

Je gunt elkaar eigenlijk niks, om de woorden van Bertine Lahuis

vorige week in het Financieel Dagblad kort samen te vatten.

Concurrentie zou innovatie brengen, geloofden we lange tijd.

Wat natuurlijk zo is, maar het hoeft niet de unieke route naar innovatie te zijn. Als je samenwerking voorop zet als één van de belangrijke pijlers onder het systeem, neem je afscheid van de gedachte dat concurrentie moet lonen. Laten we een systeem optuigen

waarin juist het samen beter worden terugbetaalt. Iets dat jullie bij het Radboud al in de praktijk brengen.

De samenwerking met ziekenhuizen als Rijnstate, of ouderenzorgorganisaties als Pantein, brengt meer mogelijkheden.

Op het gebied van capaciteit, kennis en personeel. Allemaal voor een doel: betere zorg voor de patiënt.

(c) Samenwerking tussen individuen die allemaal ergens de beste in zijn

De derde variant van samenwerking gaat over al die individuen die op één bepaald vlak uitblinken. Het gevoel dat je ergens de beste in bent

en met dit talent het verschil maakt voor een ander, is onbeschrijfelijk. Dit moet alle ruimte krijgen. Heel goed worden door herhalen, dat is de gedachte. Vergelijk het met de specialiteit in een restaurant. We kennen allemaal de restaurants

met zo’n boek als menu. Met 336 verschillende keuzes op de kaart.

Met foto’s van alle gerechten. Bij zo’n restaurant laat je toch al gauw dat boek links liggen en vraag je wat de specialiteit is…

en die kies je dan. Want daar zullen ze goed in zijn. Als Marlies in Ziekenhuis A de beste arts is op het gebied van diagnostiek,

en David in Ziekenhuis B de beste in opereren, dan is het logisch voor de beste kwaliteit van zorg dat Marlies de diagnostiek doet en David de operatie. Alleen is dat niet hoe we het nu geregeld hebben.

De standaard is dat ze allebei zowel diagnostiek als de operatie doen.

Het gevolg is: slechtere zorguitkomsten. Er moet aan best wat knoppen gedraaid worden om dit te veranderen. Toen Ernst voorstelde dat er minimum volumenormen van, zeg,

100 behandelingen per arts per jaar nodig waren, zat hij aan tafel met allerlei artsenorganisaties. Het rondje werd afgegaan en één voor één vielen artsenorganisaties over elkaar heen. ‘Waardeloos idee’

‘Hoe durft Den Haag in te grijpen in hoe ik mijn zorg lever’

En ga zo maar door.

Tot aan het eind van het rondje, toen de patiëntenorganisatie aan het woord kwam: ‘Fantastisch idee, waarom niet gewoon minimaal 200 per jaar?’ Zij zagen ook: dit land wordt beter van juist meer restaurants met één uitmuntende specialiteit… Daarbij zeg ik ook: uit eten gaan is leuk. Maar doordeweeks wil je wel om de hoek de boodschappen kunnen doen. Specialiseren is goed,

maar altijd met beschikbare eerstelijnszorg dichtbij. Gelukkig is er inmiddels een voorzichtig begin gemaakt met het opnemen van minimum volumenormen, maar grotere stappen zijn nodig.

Want de weerstand blijft groot. En die weerstand mag het niet winnen, van de wens van een willekeurige patiënt om de best mogelijke zorg te ontvangen.

(d) Samenwerking door coördinatie van zorg

Een vierde vorm van samenwerking gaat over coördinatie van zorg.

De coronapandemie heeft mij een overtuigd voorstander gemaakt van het idee van coördinatiecentra. Er kwam tijdens de pandemie real-time inzicht waar welke capaciteit beschikbaar was,

zodat mensen zo snel mogelijk op de juiste manier geholpen werden.

Dat werkte. Dus is het mooi dat Ernst nu ook voor de acute zorg werkt aan regionale Zorg Coördinatiecentra – naar model van hoe we het tijdens de pandemie aanpakten. Met zo’n centrum kan een patiënt ook zélf contact opnemen, net als de huisarts. Die hoeft dan niet langer tig keer te bellen om een patiënt op de juiste plek terecht te krijgen. Maar ik wil niet dat we stoppen bij de acute zorg.

Ook voor andere zorg kan dit soort coördinatie helpen om de schaarse capaciteit zo goed mogelijk te verdelen.

(e) Samenwerking door digitalisering

Dat brengt mij bij het vijfde en laatste punt op weg naar betere samenwerking: de grootschalige en verregaande digitalisering van zorg. Als voorstander hiervan word je al gauw als koud en onpersoonlijk afgeschilderd. Alsof digitalisering altijd de tegenpool is

van warm en menselijk. En dat is een vergissing.

Want door die patiënten die dat kunnen en willen, digitaal te helpen, blijft er meer tijd over voor de patiënt die het moeilijk vindt

of een complexe vraag heeft. Meer tijd dus voor de patiënt die wél een fysieke afspraak wil of nodig heeft.

Waar we het sinds de pandemie doodnormaal vinden om thuis te werken, en structureel gebruik maken van de kansen die digitalisering ons biedt, benutten we die kansen maar weinig voor de zorg.

Gelukkig is dankzij D66-Kamerlid Wieke Paulusma de eerste stap gezet, met de initiatiefwet voor het recht op een digitaal consult.

Dankzij de inzet van D66 is er nu óók een wet die de zorgsystemen van verschillende ziekenhuizen beter op elkaar aansluit, zodat deze met elkaar kunnen communiceren. Moet je eens bedenken hoeveel sneller er geschakeld kan worden en welke fouten worden voorkomen! En hoeveel minder tijd je als zorgmedewerker kwijt bent aan meermaals dezelfde gegevens intikken, als systemen wel met elkaar kunnen praten. Dat scheelt tijd en bureaucratie die je dan kan besteden aan waar het echt om gaat: contact met en aandacht voor de patiënt.

Maar we moeten verder kijken. Bijvoorbeeld door het voor patiënten

makkelijker te maken. Door nu echt in te zetten op één Persoonlijke gezondheidsomgeving. Of door telemedicatie en monitoring op afstand veel vanzelfsprekender te maken.

En we moeten digitalisering en innovatie ook vooral samen met jullie doen. Want jullie kunnen haarscherp vertellen welke innovatie je zoekt, en van welke je juist last hebt.

Soms vraag ik me af: Beseffen we eigenlijk wel hoeveel geluk we hebben? Wij hoeven niet de schuilkelders in. Wij hoeven niet tot de dood te vechten voor onze democratie. Wij zijn vrij en kunnen vandaag bij elkaar komen, om met elkaar van gedachten te wisselen.

Om besluiten te nemen over ons verkiezingsprogramma.

We doen dat dit keer in Apeldoorn. In een topsporthal. Hier, op deze plek, worden grenzen verlegd. Door sporters die elke dag het uiterste uit zichzelf halen. Iedere dag een beetje sneller, een beetje preciezer, een beetje beter.

Hier achter mij ligt de atletiekbaan. Op die baan werd eerder dit jaar nog geschiedenis geschreven. Femke Bol, ze is pas 23 jaar jong, verbrak hier het 40 jaar oude wereldrecord op de 400 meter.

Tijdens het WK afgelopen zomer ging ze in haar eerste wedstrijd, op 2 meter voor de finish op haar plaat. Wat kunnen we aan haar een voorbeeld nemen. Femke ging niet bij de pakken neerzitten.

Ze stond op. Ze ging door. En ze won dat toernooi nog twee keer goud.

Zo strak in pak zou u het misschien niet meteen zeggen, vroeger was ik ook een fanatiek atleet. Ik beet me stuk op de specialiteit van Femke Bol. Die prachtige 400 meter. Een lange sprint, waar je met een lach en een traan over de finish komt.

Vandaag zetten wij als D66 onze eigen eindsprint in. Aan ons allen de taak om de komende weken overal waar we komen, op verjaardagen, in de sportkantine, aan de deur, mensen te overtuigen hun vertrouwen weer aan ons te geven.

Democraten,

Onze partij is er één van optimisme. We hebben een heilig geloof in vooruitgang. We geloven in de toekomst. Ook ik ben een optimist in de politiek. Ik geloof dat je met kleine veranderingen, een groot verschil kan maken.

Ik ben ook optimistisch over onze lijsttrekker Rob Jetten. Als collega op het ministerie zie ik hem van dicht bij aan het werk. We mogen ons in onze handen knijpen met zo’n lijsttrekker.

Ik ben ook optimistisch over ons verkiezingsprogramma. Ik ben trots om te zien dat D66 nog steeds een ideeënpartij is.

Waar ik mij wel zorgen over maak is dat het vertrouwen in de politiek bijzonder laag is. Het gehele politieke spectrum buitelt over elkaar heen om dit probleem te benoemen.

Links, rechts, centrum, oude en nieuwe christendemocraten. Allemaal benoemen ze het vertrouwen in de politiek als thema voor de verkiezingen. Zij hebben gelijk. Wereldwijd is het vertrouwen in de overheid afgenomen. Een steeds groter deel van de bevolking voelt zich niet gehoord, niet gezien, niet geholpen.

We zien nieuwe partijen opkomen die dit gevoel voor hun eigen karretje spannen. Er wordt gebruik gemaakt van gevoelens van woede en frustratie.

Vergis u niet. Deze gevoelens zijn echt, en vooral terecht.  We zien een mix van een verlies van identiteit -waar hoor ik eigenlijk thuis, wie spreekt zich eigenlijk uit voor mij – in combinatie met een toename van de ongelijkheid, die de boosheid van mensen heel goed kan verklaren. Laat ik teruggaan in de tijd. Het sociale contract in onze maatschappij was eigenlijk heel duidelijk. Als je je best doet, is er vooruitgang mogelijk. Sociale mobiliteit was echt mogelijk.

Neem mijn eigen vader. Met niet meer dan lagere school, richtte hij zijn eigen bedrijf op en was er financieel goed aan toe aan het einde van de vorige eeuw.

Steeds meer mensen kregen papieren, een diploma van een universiteit of een hogere beroepsopleiding. Dat papier werd steeds belangrijker. Ik durf wel te zeggen dat we daarin zijn doorgeschoten. De meritocratie, de motor van na de 2e wereldoorlog, keert zich nu tegen zichzelf.

De maatschappij is gestratificeerd, onderverdeeld vooral langs de lijnen van onderwijsniveau. Onderwijsniveau en daaraan gekoppeld vermogen zijn erfelijk geworden. Een nieuwe aristocratie is geboren. En daardoor valt de maatschappij, als we niet uitkijken, uit elkaar.

Minister Dijkgraaf probeert hier al veel aan te doen. Bijvoorbeeld door te werken aan de maatschappelijke herwaardering van het MBO. Een groot compliment en een agenda die nog niet af is.

We moeten daarnaast ook kijken naar onze eigen instituties die de maatschappij bij elkaar houden. Waar komen mensen van verschillende achtergronden eigenlijk bij elkaar? Wat hebben zij nog gemeen? Is er een gezamenlijk verhaal? Als we dat niet beter gaan doen, komen politiek en beleid steeds verder van mensen te staan.

Ik ben veel dank verschuldigd aan Michael Sandel die hierover heeft geschreven. Het argument is simpel: als je onsuccesvol bent en arm dan is het eigenlijk gewoon te wijten aan jezelf, het ligt aan je eigen karakter. Je bent deplorabel.

Een CEO in de VS verdient nu 300 maal, laat het tot u doordringen, 300 maal het gemiddelde salaris van iemand die in zijn bedrijf werkt. Dat was 40 jaar geleden 20 maal. Kijk ook naar de verschillen in vermogen in Nederland, de vermogensongelijkheid. Ons land staat bekend om “het normaal zijn”. In dit land heeft 10% van de huishoudens meer dan 60% van het totale vermogen in handen. Een groot deel van die vermogensongelijkheid is onrechtvaardig, is onproductief, en dat veroorzaakt kloven in de maatschappij. Veroorzaakt door keuzes die wij maken in het beleid.

Mensen accepteren verschillen, zeker als ze worden veroorzaakt door hard werken en door risico nemen. Ze accepteren zelfs tot op een zeker niveau, stom geluk als je een vaardigheid hebt gekregen waar je veel geld mee verdient. Maar het simpele feit dat iemand hoger opgeleid is, in toenemende mate omdat zijn vader en moeder dat ook al waren, geven ons geen alleenrecht op het runnen van het land. We mogen al helemaal niet neerkijken op deze mensen. Zij willen gehoord worden, gezien en uiteindelijk geholpen.

Democraten, onze partij is ooit opgericht om kanalen te graven naar de centra van de macht. We zien andere partijen over elkaar heen buitelen om oplossingen te geven voor het gebrek aan vertrouwen. Directe democratie, een groter parlement, een nieuwe bestuurscultuur. Allemaal elementen die worden genoemd en onderdeel zijn van de oplossing. Ik denk echter dat die kanalen er vaak al zijn. We kunnen en moeten ze wel uitdiepen met bindende referenda. We kunnen en moeten de kanalen vergroten door burgerfora. Het gaat ook, misschien vooral wel, om houding en gedrag.

Vertrouwen in de politiek is te belangrijk om aan anderen over te laten. Het is aan de politiek om eerst te luisteren, en dan pas te handelen.

Om het echte gesprek aan te gaan, ook als dat moeilijk is.

Om als eerste stap te luisteren, ook naar hen met een zachte stem.

Laat mij jullie hier een persoonlijk voorbeeld van geven.

Eén van mijn eerste besluiten als staatssecretaris mijnbouw was om letterlijk het gesprek aan te gaan.  Elke maand heb ik een spreekuur in Loppersum, de kern van het aardbevingsgebied. Ik ben nog nooit zo vaak gewaarschuwd als toen ik dit wilde gaan doen. Precedentwerking, veiligheid, onrealistische beelden, het kwam allemaal voorbij.

Wat blijkt? Het is een doorslaand succes geworden. Mensen van allerlei pluimage komen langs. Dat loopt dwars door de scheidslijnen van de maatschappij. De gemene deler zijn de grote ellende en grote problemen.

Ik begin deze afspraken met de volgende woorden: ik ga mijn best doen om uw probleem op te lossen, maar ik beloof helemaal niks.

Dat begrijpt men.

Het zijn bijna allemaal mensen die het vertrouwen in de overheid zijn verloren. Zij worden niet gehoord, niet gezien en al helemaal niet geholpen. Het zijn mensen die wij, als politiek en overheid, uit het oog zijn verloren. We hebben ze aan hun eigen lot overgelaten. Het zijn geen makkelijke gesprekken.  Zoals de Groningse stadsdichter Myron Hamming het verwoorde: “Hoe geef je iemand reden, om vanuit een dal van wanhoop weer op te kijken?

Hoe droom je nog van morgen, als wrakstukken van het verleden nog altijd toekomstige wegen lijken te versperren?”

En toch gaan ze altijd weg met een sprankje hoop. Er is naar hen geluisterd, ze zijn gezien. De volgende stap is dat ze worden geholpen.

Deze gesprekken heb ik de afgelopen periode doorgezet. Ik wilde weten hoe we vertrouwen kunnen herstellen. Aan de hand van die gesprekken heb ik enkele voorstellen gedaan.

Dat zijn voorstellen voor een nieuwe agenda.

Dat begint met helder taal als overheid. Ons kamerlid Hans Teunnissen regelde hiervoor een meerderheid, het kabinet moet het recht op begrijpelijke taal wettelijk vastleggen.

Daarnaast moeten we eerst vertrouwen geven, voordat we dat krijgen. Dat zit in kleine zaken, zoals het niet meer in hoger beroep gaan tegen je eigen burgers. Dat betekent dat je niet afgestraft moet worden als fraudeur als je een keer een vergissing maakt. Nee, dat betekent dat je het recht moet hebben om je te kunnen vergissen.

Het betekent ook dat er voor ons, als politici, een veel grotere opgave ligt.  Om blijvend met elkaar in gesprek te gaan, en blijvend te luisteren.

Dit werk, deze agenda, is niet af. In november ga ik met een busje door heel Nederland om het gesprek aan te gaan. En als kamerlid ga ik mij hiervoor blijvend inzetten. Mijn spreekuur zet ik ook als kamerlid door.

Democraten, ik rond af.

Ik ben, net als jullie, uiteindelijk toch een optimist. We zullen keihard moeten werken om dat vertrouwen terug te brengen, maar het kan wel.

Ik geloof in een overheid die naast mensen staat.

Ik geloof dat we sterker staan als mensen meepraten én meebepalen. Niet alleen achteraf, maar juist vanaf het allereerste begin.

Ik geloof in een overheid die het gesprek aangaat, kennis deelt en mensen met elkaar verbindt, maar ook eerlijk is over de keuzes die worden gemaakt.

Ik geloof in een overheid waarbij de juiste kennis in huis is en aan tafel zit. Ik geloof in een overheid die luistert en de ervaringen van mensen serieus neemt.

Ik geloof in een overheid die ervoor zorgt dat ook belangen met een zachte stem gehoord worden. Een overheid, waarbij inwoners niet van het gemeentelijke kastje naar de Rijksmuur worden gestuurd, maar die samenwerkt als één overheid mét inwoners, vóór inwoners.

Ik geloof in een overheid waar ruimte is voor initiatieven die niet in eigen huis bedacht zijn; waar jongeren een expliciete stem krijgen om mee te bepalen hoe hun toekomst eruit gaat zien; die een gezamenlijke zoektocht durft aan te gaan en die investeert in de samenleving en in de democratie.

De eerste stap is om te luisteren. Ook, of misschien juist wel, naar de zachte stem.

Democraten, aan de slag!

Voordat wij vandaag gaan praten over de koers van onze partij, wil ik stilstaan bij de afschuwelijke gebeurtenissen in Israël en Gaza. De machteloosheid die veel mensen voelen, herken ik ook. Het conflict kent alleen maar verliezers. We praten vandaag over het verkiezingsprogramma, maar juist ook op een dag als vandaag moet er ruimte zijn om onze gevoelens met elkaar te delen. Met elkaar in gesprek te gaan. Die gelegenheid willen we jullie vanmiddag bieden. Om 5 uur is er de gelegenheid om boven samen te komen voor dit gesprek.

Vandaag spreken we ook over ons verkiezingsprogramma. Over een maand gaat Nederland naar de stembus. Op 22 november is het laatste woord aan de kiezer. Vandaag is het woord aan ons als leden over de koers van onze partij.

En, laat ik eerlijk zijn, we hebben weer een verkiezing te winnen. 80% van de kiezers weet nog niet waar ze op gaan stemmen. Het zijn de spannendste verkiezingen in lange tijd. Elke partij start de verkiezingsdag met 0 zetels. Die moeten we dus één voor één winnen. Dat gaat ook deze campagne niet vanzelf. Deur tot deur, gesprek voor gesprek, stem voor stem. Hier is iedereen voor nodig. Hier ben jij voor nodig.

Al jaren gaan wij in gesprek met Nederland. Van Democraten mag Nederland verwachten dat zij niet eerst handelen en dan pas luisteren, maar heel het jaar door het gesprek aangaan. In dat soort gesprekken komen de échte zorgen van mensen naar boven. Over de buurt, waar auto’s te hard langs scholen rijden. Over hun gemeente, waar meer gebouwd moet worden. Over hun provincie, die de aanleg van zonnepanelen frustreert. Over Nederland, waar werken te vaak niet loont.

De komende weken gaan we die gesprekken ook voeren in de campagne. Dat is waardevol en belangrijk. Pak een In Gesprek Met-vel om op te schrijven, zoek een andere D66’er uit je afdeling op, en ga in je buurt aanbellen en luister naar mensen die net als jij Nederland een stukje beter willen maken. Je hoeft niet elke komma van het verkiezingsprogramma te kennen om te luisteren.

Al op de maandag na de val van het kabinet begon die campagne in Amsterdam, Utrecht en Den Haag. Daar gingen toen al D66’ers de straat op om het gesprek aan te gaan. Dat laat zien dat wij er weer voor gaan. We hebben sindsdien al duizenden gesprekken gevoerd door heel het land. In Diepenheim en Nijmegen. In Roelofarendsveen, Veenendaal, Hilversum en Enschede. En we gaan er nog tienduizenden voeren. Sluit je aan bij andere D66’ers in jouw buurt en doe mee. Je kunt je vandaag ook aanmelden bij campagnecoordinatoren die rondlopen met een clipboard.

Voor al die vrijwilligers die nog zo veel werk gaan verzetten en Nederland gaan overtuigen: Heel veel dank, en ik doe de komende weken op zo veel mogelijk plekken met jullie mee!

Er is de afgelopen maanden ook massaal gedoneerd om onze boodschap zo zichtbaar mogelijk te maken. Zoals je van ons gewend bent zijn we op straat, in de kranten, online en op TV niet te missen. Ik wil iedereen die daarvoor gedoneerd heeft ook vanaf deze plek hartelijk bedanken. Heb je nog niet gedoneerd? Dan kan dat nog steeds, via onze site.

Ook afdelingen en regio’s hebben meegeholpen om onze campagnekas aan te sterken. Net als de Gemeenteraadsverkiezingen en de Provinciale Statenverkiezingen is ook deze campagne, een campagne van ons allemaal. Één D66, één partij, één vereniging.

De afgelopen maanden is er in onze vereniging ook veel gestemd. In juli verkozen we Rob Jetten als lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen. Met heel veel energie, zoals we Rob kennen, is hij vol aan de slag gegaan met de campagne. Je ziet hem bij Talkshows en straks ook debatten en natuurlijk onvermoeibaar op straat. Doe met hem mee! Naast Rob hebben jullie natuurlijk ook kunnen stemmen op ons hele team van kandidaten, met als resultaat; een zeer sterke kandidatenlijst waar we trots op kunnen zijn. Kandidaten met ervaring binnen en buiten de politiek. Kandidaten van jong tot oud, met verschillende achtergronden. Met elke zetel die wij halen op 22 november zien we de komende jaren in de Kamer meer van de verscheidenheid die we nu al in de lijst zien.

Ook voor de verkiezingen voor het Europees Parlement hebben we een lijsttrekker gekozen. Na een spannende en levendige interne campagne hebben de leden gekozen voor Gerben-Jan Gerbrandy. Een bekend gezicht met veel ervaring en een groen profiel. Klaar om deze belangrijke rol te vervullen. Heb je zelf Europese ambities en wil je het team van Gerben-Jan versterken? Je kunt je nog aanmelden voor de kandidatenlijst. Als Europese partij weten wij als geen ander hoe belangrijk Europa is voor onze toekomst. We laten onze aandacht voor Europa dus niet verslappen, en gaan ook vol door met onze Europese campagne.

Democraten, we zijn hier natuurlijk vandaag bijeen om de koers van onze partij te bepalen. Er ligt een rijk en sterk conceptverkiezingsprogramma voor. We gaan het over belangrijke onderwerpen hebben. Onze progressieve plannen voor het onderwijs, voor een eerlijke economie en natuurlijk voor het klimaat. Een stevig fundament om het gesprek aan te gaan. Om Nederland verder te brengen.

Er is ongelooflijk hard gewerkt aan dit programma. Ik wil daarom de programmacommissies, schrijvers en vrijwilligers die hier aan mee hebben gewerkt hierbij expliciet bedanken.

Aan de Lijstadviescommissie, veel dank voor al jullie werk om de leden te adviseren over de kandidatenlijst. Afgelopen periode voor de Tweede Kamerlijst, en aankomende maanden voor de onze Europese kandidatenlijst.

Alle campagne vrijwilligers, -leiders en -teams: Met jullie inzet krijgen onze ideeën ook gehoor in Nederland. De komende weken maken jullie het verschil om al die kiezers te overtuigen.

En natuurlijk alle medewerkers die achter de schermen hard werken om dit allemaal mogelijk te maken. Die op alle terreinen faciliteren, adviseren en het land doorgaan.

Democraten, ik kijk uit naar een mooi congres en naar een geweldige campagne. Onze inzet is duidelijk: Een sterker, schoner en eerlijker Nederland. Met het beste onderwijs, échte klimaatresultaten en een eerlijke economie die werkt voor iedereen.

Onze steun aan het internationaal recht kan niet selectief zijn. Wij veroordelen terecht luidkeels de verschrikkelijke terreur van Hamas. Maar waarom fluistert of zwijgt Nederland over de schendingen van het internationaal recht door de Israëlische regering? Dat kan niet. Ik snap goed hoe oneerlijk het voelt dat Israël wel deze regels moet volgen bij de eigen verdediging, terwijl Hamas zich nergens iets aan gelegen laat. Maar dat is nu net hét onderscheid tussen een terreurgroep en een democratische rechtsstaat. Nederland is een hoeder van het internationaal recht. Het is dat recht dat onze menselijkheid onderscheidt van beestachtigheid. Daarom moeten wij ons uitspreken.

Israël heeft inmiddels gelukkig de eigen grenzen weer onder controle, vele Hamas leiders zijn uitgeschakeld. Nu komt het moment voor Nederland om te zeggen: het risico op nog meer onschuldige slachtoffers is te groot, het risico op verdere escalatie is te groot. Het is tijd voor een staakt-het-vuren, om de gijzelaars vrij te laten. Het is tijd voor humanitaire toegang,  hervatting van water, voedsel en elektriciteit. Het is tijd om oorlogsmisdaden te onderzoeken. Dat is de boodschap die ons past en die de premier zou moeten uitdragen.

Vlak voor de zomer werd ik beëdigd als lid van dit huis. Ik kwam toen vanuit de klaslokalen de Kamer in. Een eer en bijzonder moment. En nu mijn eerste plenaire bijdrage. We praten vandaag over onze democratie, rechtsstaat en overheid. Onderwerpen die wat abstract in de oren klinken – maar die direct invloed hebben op het dagelijks leven van mensen.

Dat leven begint ’s ochtends vaak aan de keukentafel. Aan zo’n tafel zat ik vroeger met mijn moeder, opa en oma. De drie mensen door wie ik ben opgevoed. Als ik de keuken binnenstapte zat oma daar altijd al – met zo’n grote krant opengevouwen op de stoel naast haar.

Bij het ontbijt ging het vaak over die krant. Over wat er was gebeurd in de wereld. Over de politiek. Al is de politieke betrokkenheid wisselend aanwezig bij mijn familie en vrienden. Toen ik voor de zomer deze stap zette, kreeg ik dan ook regelmatig de vraag: ‘Wat moet je dáár nou toch gaan doen?’

Nou, dát wist ik wel. Aan de slag met onderwerpen waar ik al heel lang mee bezig ben: onderwijs, democratie en rechtsstaat.

Mijn interesse hiervoor ontstond niet alleen aan de keukentafel, maar ook in het klaslokaal. In mijn examenjaar vonden de aanslagen van 9/11 plaats en werd Pim Fortuyn vermoord. Hier hadden we het veel over. Als jonge scholieren merkten we dat de wereld aan het veranderen was.

Ik ging het nieuws nog meer volgen en raakte steeds meer geboeid door de wereld om me heen. Ik wist: hier wil ik iets mee. Ik werd leraar maatschappijleer. Juist omdat ik merkte hoe waardevol het is om samen met jonge mensen de wereld te bekijken en proberen te begrijpen.

Gelukkig spreek ik nog vaak oud-leerlingen. Zoals Bas. Die kwam vanaf dag één zuchtend het lokaal binnen en draaide met zijn ogen als ik begon met mijn vaste blokje actualiteiten. Na een paar lessen veranderde Bas. Hij begon vragen te stellen. Zijn mening te geven. Ging vol humor de discussie aan met zijn klasgenoten. En na een tijdje zocht hij me op in de pauze om te vragen of ik gisterenavond het nieuws had gezien over een bepaald onderwerp. Dat bleef hij daarna vele pauzes doen.

Elke klas heeft een Bas. Meerdere zelfs. En ze heten allemaal anders.

Betrokkenheid bij en interesse in politiek en democratie zijn geen aangeboren eigenschappen. Die moeten we ontwikkelen en onderhouden. Binnen én buiten het klaslokaal.

Als student begeleidde ik scholieren hier op het Binnenhof, als leraar nam ik mijn leerlingen vaak mee – en later volgde ik als toezichthouder van ProDemos hun activiteiten van nabij. Het is echt een waardevolle belevenis voor jongeren om de politiek in praktijk aan de slag te zien – en om dilemma’s in democratie en rechtsstaat actief te beleven.

En het is nodig. Uit internationaal onderzoek blijkt dat Nederlandse jongeren relatief laag scoren op kennis over democratie en rechtsstaat – en dat ze minder politiek betrokken zijn. Het blijkt eveneens dat de verschillen tussen jongeren onderling in ons land groter zijn dan in andere landen. En dat die verschillen sterk samenhangen met het type onderwijs dat zij volgen, hun woonplaats en sociaaleconomische achtergrond.

Bij het bereik van ProDemos zien we ook verschillen. Met name jongeren uit de regio’s Groningen, Limburg en Zeeland worden minder goed bereikt.

Voorzitter, dat is niet goed. Jongeren uit alle windstreken van ons land verdienen een rijke kennismaking met onze democratische rechtsstaat. D66 wil daarom investeren in activiteiten in de regio – waarbij jongeren op locatie beleven wat het betekent om actief deel te zijn van onze democratie.

Vandaag heeft het Europees Parlement zijn goedkeuring gegeven aan het nieuwe wetsinstrument dat een verbod instelt op producten die tot stand zijn gekomen door dwangarbeid en die binnen de Europese markt worden verhandeld, bekend als het anti-dwangarbeid-instrument. Een baanbrekende wet die past in de weg van waardegedreven handel die de Europese Unie is ingeslagen.

We zijn allemaal geschokt door de beelden en het onderzoek van journalisten naar de verschrikkelijke behandeling van Oeigoeren door China. Vandaag nog publiceerde het Ocean Outlaw Project dat China op grote schaal Oeigoeren onder dwang laat werken op hun vissersboten en die vis vervolgens over heel de wereld verkopen, ook in Nederland. Dit volgt op talloze andere voorbeelden van hoe met dwangarbeid gemaakte producten in Europese schappen terecht komen. Volgens schattingen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) zijn er wereldwijd minstens 28 miljoen mensen die moeten werken onder dwang. Als politici, als consumenten en als burgers kunnen we deze situaties niet goedkeuren. Daarom moeten producten die met behulp van dwangarbeid zijn gemaakt, van de Europese markt worden geweerd. Mensenrechten zijn niet te koop.

Samira Rafaela, hoofdonderhandelaar voor de wet: “Dit is een historisch moment. De wet waar we vandaag over hebben gestemd zal onmisbaar zijn voor het blokkeren van producten, gemaakt met moderne slavernij en dwangarbeid en zal economische prikkels voor bedrijven wegnemen, om überhaupt dwangarbeid te gebruiken. Het zal klokkenluiders beschermen, zorgt voor herstel aan slachtoffers, en het beschermt onze bedrijven en het MKB tegen onethische concurrentie. De wet omvat een database en is gender-responsief, allemaal sleutelelementen voor een duurzame impact.”

“Bovendien zal deze tekst een krachtige impuls geven aan de strijd tegen dwangarbeid over de hele wereld. We hebben inderdaad de verantwoordelijkheid en de kans om dit probleem aan te pakken en het lot van miljoenen mensen te veranderen. Dit wetsinstrument vormt een extra middel om derde landen aan te moedigen strenge normen te hanteren wat betreft de fundamentele rechten van ieder individu. Vandaag hebben we onze Europese waarden in de schijnwerpers gezet”, concludeert Samira Rafaela.

‘Veel Nederlanders verliezen vertrouwen in de overheid en dreigen daardoor af te haken. Dat is zorgelijk. Het is aan de politiek om het vertrouwen te herstellen. Dat begint met elkaar kennen en begrijpen. De overheid is er voor iedereen, daarom moet de communicatie van de overheid ook voor iedereen toegankelijk zijn’, aldus Teunissen over zijn voorstel.

Verschillende onderzoeken van de Nationale ombudsman hebben de noodzaak van duidelijke taal benadrukt. De ombudsman waarschuwt dat veel mensen brieven en formulieren niet begrijpen. Overheidsinstanties communiceren op verschillende manieren en op verschillende taalniveaus. Door het recht op begrijpelijke taal in de wet vast te leggen, verdwijnt de vrijblijvendheid voor gemeenten, provincies, ministeries en uitvoeringsorganisaties om begrijpelijke taal te gebruiken.

‘In brieven en op websites van de overheid wordt nog te vaak onnodig ingewikkelde taal gebruikt. Dit kan grote gevolgen hebben voor mensen. Zij missen essentiële informatie en kunnen bijvoorbeeld geen gebruik maken van regelingen’, zegt het D66-Kamerlid. In Groningen laat Hans Vijlbrief zien dat goede en duidelijke communicatie de basis vormt voor wederzijds begrip en herstel van vertrouwen. ‘Daarom wordt begrijpelijke taal wat mij betreft de standaard. Hiermee maken we de overheid voor iedereen toegankelijk en benaderbaar.’

In sommige andere landen is het recht op begrijpelijke taal vanuit de overheid al wettelijk vastgelegd. In Nieuw-Zeeland is sinds 2022 een wet van kracht die voorschrijft hoe de overheid toegankelijkere taal kan gebruiken. Deze wet regelt ook dat ambtenaren getraind worden in het gebruik van begrijpelijke taal. Daarnaast wordt daar de kritiek van inwoners op overheidscommunicatie gebruikt voor verbetering. In de Verenigde Staten geldt een vergelijkbare wet.

In Nederland vindt conversietherapie nog altijd plaats. Slachtoffers ondergaan bijvoorbeeld herhaaldelijke gebedssessies of moeten deelnemen aan speciale kampen om te ‘genezen’ van homoseksualiteit. Daar moet een einde aan komen, vinden politieke partijen van links tot rechts.

D66-Tweede Kamerlid Jeanet van der Laan: ‘In Nederland moet iedereen zichzelf kunnen zijn. Dit soort therapieën horen niet thuis in ons vrije land. De gevolgen van dit soort praktijken voor slachtoffers zijn groot. Mensen lopen hun leven lang rond met een trauma. Daarom ben ik blij dat we dit met zoveel partijen gaan verbieden. Ik zie uit naar het debat in de Tweede Kamer!’

VVD-Tweede Kamerlid Hatte van der Woude: ‘Jonge mensen raken beschadigd door deze middeleeuwse praktijken. Het is bizar dat dit in 2023 nog gebeurt. Daarom hebben wij deze wet geschreven, want van liefde hoef je nooit genezen te worden!’

Het wetsvoorstel kan nu worden besproken in de Tweede Kamer. Als een meerderheid het voorstel steunt, gaat de wet naar de Eerste Kamer