Op maandag 11 juli en donderdag 15 juli vergaderde de gemeenteraad van de Utrechtse Heuvelrug over de Kadernota. Fractievoorzitter Nienke van der Veen van OPEN sprak daarbij de volgende beschouwing uit.
Jaren gelegen had ik een gesprek met de burgemeester van het dorpje Estelí in Nicaragua. Een soort tropische versie van Amerongen. We hadden het over decentralisatie. De burgemeester zuchtte, en sprak vervolgens de woorden: “Hier, in Nicaragua, decentraliseert de overheid wel de taken, maar ze doet er vervolgens niet het geld bij om deze ook daadwerkelijk uit te voeren.” Op dat moment leken zijn woorden een weemoedige waarneming, maar door de jaren heen leerde ik dat hij eigenlijk een wetmatigheid beschreef.
Toen de decentralisaties in het sociale domein in Nederland ingevoerd werden, stuurde de Raad voor het Openbaar Bestuur een dringende adviesbrief naar toenmalig coördinerend minister Plasterk. Beste minister, zei de Raad in deze brief, u begint nu aan een gigantische decentralisatieoperatie, maar realiseert u zich goed dat de aannames waarop deze is gebaseerd alleen waarheid worden als de regering en ook het parlement zich aan de spelregels houden; als zij de autonomie van gemeenten respecteren, en hen voldoende ruimte geven om de beoogde effectiviteitsverbeteringen en financiële besparingen te realiseren.
Inmiddels zijn we enkele jaren verder, en kunnen wij in de Utrechtse Heuvelrug onze eigen weemoedige wetmatigheden vaststellen. De spelregels van de decentralisaties worden tussentijds gewijzigd, terwijl de verdeling van fondsen vanuit het Rijk juist te rigide blijft, en onvoldoende aansluit op de vraag in ons sociale domein en de kenmerken van onze gemeente.
Een onhoudbare situatie, zeker met het oog op de decentralisaties die er nog aankomen (denk aan de Omgevingswet) en opgaven zoals de Energietransitie die door het Rijk bij lagere overheden worden neergelegd.
De fractie OPEN roept het college op om, in samenwerking met andere gemeenten, de randvoorwaarden waaronder wordt samengewerkt met het Rijk, stevig uit te onderhandelen. Het kan niet zo zijn, dat wij hier de Kolonisten van Catan aan het spelen zijn, terwijl het Rijk nog aan het Monopoliën is.
Maar, het is te gemakkelijk om alleen naar het Rijk te wijzen als de grote boosdoener en veroorzaker van de financiële problemen in onze gemeente. En dan is misschien de vraag die we onszelf moeten stellen:
Wat zijn de spelregels die voor ons van toepassing zijn, en houden we ons daar ook aan?
We zitten met elkaar in een bootje, en dat bootje is lek. Het college heeft al beschreven dat het voor zichzelf de kerntaak ziet om te hozen en het financiële lek te dichten. Wat is dan de rol van de Raad? Wat OPEN betreft is dat: de boot recht in de golven houden.
Dat betekent in de praktijk meestal ‘nee’ zeggen, tegen eigenlijk alles dat niet per sé nodig is om de wettelijke taken uit te voeren en om de eigen regie en deelname van alle inwoners aan de samenleving in stand te kunnen houden. En om de duurzame toekomst van onze gemeente te waarborgen.
Als OPEN staan we daarbij pal voor de basisvoorzieningen die onmisbaar zijn om onze samenleving sociaal en vriendelijk te houden, en de onderlinge verschillen niet te groot te maken. Zoals het minimabeleid, de bibliotheken en de consultatiebureaus. Om deze reden hebben we een amendement opgesteld om de ombuiging op het minimabeleid terug te draaien, waarbij we een alternatief dekkingsvoorstel doen. Ook zullen we het amendement van D66 over het behoud van de functie van de bibliotheken en consultatiebureaus in de dorpen mede indienen.
Bovendien zullen we samen met D66 een motie indienen, waarin we ervoor pleiten om alle mogelijkheden te onderzoeken, eventueel in samenspraak met de provincie, zodat projecten gericht op fietsveiligheid toch doorgang kunnen vinden.
Tot slot, nog een laatste opmerking over speelborden en spelregels. In het kader van spoor 3 hebben wij als raad toegewerkt naar een integrale afweging tussen beleidsambities, niveau van voorzieningen en inkomsten, ten tijde van de bespreking van de Kadernota. Nu dus.
En ik wil hier expliciet maken, dat deze integrale afweging op dit moment feitelijk niet mogelijk is, omdat de inkomsten niet zijn opgenomen in het raadsbesluit.
Om deze reden dienen wij samen met CU en D66 een amendement in, waarmee ook de inkomstenzijde van spoor 3 wordt vastgesteld, zodat dit spoor als geheel kan worden afgesloten, conform het kader dat door de raad is gesteld. Daarnaast stellen we voor om de beleidsambities, het niveau van de voorzieningen en de inkomsten bij de begrotingsbehandeling in het najaar opnieuw integraal te wegen.
Bovendien dienen we een amendement in, dat ervoor pleit om de budgetten te bevriezen, en te streven naar een meerjarig sluitende begroting met een half miljoen in de plus in 2020, zodat we toch kunnen blijven werken aan onze schuldafbouw.
Vooruitkijkend willen wij als OPEN nog 1 belangrijk onderwerp belichten dat uit de consultatie kwam. Namelijk het verzoek van inwoners om een lange termijnvisie en een antwoord op de vraag: ‘wat voor gemeente willen we zijn?’ Het college stelt voor om dit onderwerp mee te nemen in de ontwikkeling van de Omgevingsvisie, wat best ingewikkeld is, omdat deze een lang tijdspad kent.
OPEN zou graag een concreet voorstel zien van het college over de manier waarop de ontwikkeling van een lange termijnvisie gekoppeld kan worden aan de begrotingscyclus en de mogelijke ombuigingen die we nog moeten realiseren. Wij horen hierop graag de reactie van het college.
Dank u voorzitter.
