Op dinsdag 13 november vervolgt de raad de beschouwingen over de begroting voor volgend jaar en de jaren daarna. Op 30 oktober sprak fractievoorzitter Jeroen van Rossum de volgende tekst uit in de eerste termijn.
EERSTE TERMIJN
Ik sprak een paar weken geleden, toen we een interpellatiedebat voerden, over de stilstand die in elk geval toen tekenend leek voor deze coalitie. Sterker nog; ik sprak over een futloos college, dat op de winkel past, en niet op stoom komt.
Maar het moet gezegd; wethouder Bouw heeft ons verrast en zich die avond herpakt. Dat is de passie die deze gemeente nodig heeft om de volgende stap vooruit te zetten. Om positief te openen; dat zelfvertrouwen zien we terug in de stukken waar het over Wonen gaat. We moedigen het college aan hierover te blijven praten met de raad. En we rekenen erop dat de ambities op sociale woningbouw worden waargemaakt.
Maar verder is ons vertrouwen er nog niet op alle vlakken op vooruit gegaan. Want meer nog dan met een futloos college zitten we met een coalitie die wat ons betreft de verkeerde keuzes maakt. En ligt een begroting voor die niet alle duidelijkheid geeft die ons was beloofd.
-----
Deze raad maakt vanavond een aantal stevige, verkeerde keuzes, wanneer we instemmen met deze begroting. "Alles van waarde is weerloos", schreef Lucebert. Deze begroting lijkt te zeggen: "ach, alles van waarde is toch al weerloos..."
De bibliotheek moet bezuinigen van dit college. En niet een beetje. Er wordt meteen een bult van de gemeentelijke geldstroom afgeknipt; we hebben allemaal de mail van Harm Smit gekregen. Onverstandig wat GroenLinks betreft. Prima om te kijken of het anders kan, maar zo rigoureus is onverstandig. Al was het maar omdat de bieb in elk geval niet het gevoel heeft mee te zijn genomen in de afweging.
Maar mocht u daarvan schrikken; dat is nog niks. De theaters kunnen het helemaal bekijken. Geen geld voor de theaters. Op de Vlietdagen kun je geen foto maken zonder daar per abuis een wethouder op te kieken, maar in de theaters komen ze blijkbaar niet. En wij allen niet.
Want waar het kunst en cultuur betreft, is de zonde ouder dan deze coalitie. Daar moet ik de hand ook in eigen boezem steken. Deze raad maakt de verkeerde keuze. In de vorige periode al. Dat hadden we moeten repareren. Want nu zijn we te laat en heeft zogenaamd cultureel ondernemerschap ineens de plek ingenomen van gezond verstand.
Onze gemeente geeft schandalig weinig geld uit aan kunst en cultuur. Waar een gemiddelde gemeente in Nederland € 101 per inwoner uitgeeft voor haar cultuursector, doet Leidschendam-Voorburg een magere € 42 per inwoner de deur uit. Ongekend. Dat moet echt hoger. En structureel hoger.
Ik hoor graag van het college, maar ook van de collega’s waarom zij het wel verantwoord vinden om zo karig om te gaan met onze culturele sector, waar enorme groepen vrijwilligers nota bene het werk doen.
Voor achterlijk veel geld leggen we een rugbyveld aan waar maar twee jaar gebruik van kan worden gemaakt, maar wanneer de podiumkunsten ondersteuning nodig hebben, staan wij het met elkaar toe dat de twee theaters uit elkaar gespeeld worden. Ik heb mails gekregen waarin gevraagd wordt dan maar Ludens te korten ten gunste van het Veur theater. En vanavond nog hebben we een inspreker over hetzelfde gehoord. Divide and conquer. Dat kan de bedoeling niet zijn. Want ook Ludens is niet een superdeluxe overgefinancierd theater. Wij zijn een gierige gemeente waar het cultuur betreft. We zullen het amendement van GBLV voor structurele subsidie voor het Veur steunen.
-----
Ook het LHBTQI+beleid van deze gemeente - nog altijd onderdeel van minderheidsbeleid, als ik me niet vergis - vraagt meer ambitie.
De verantwoordelijkheid voor een empowering inclusiviteitsbeleid is niet af te kopen met een picknicktafel en een paar blikken verf. Of met een coming-out-day of met mooie woorden van de wethouder - dat mag gezegd; we hebben er genoeg over gesteggeld. Bij coming-out-day heeft wethouder Stemerdink dan eindelijk verstandige dingen gezegd. Maar het is onvoldoende. En we hebben ons teveel gericht op de klassieke doelgroep van roze beleid; homoseksuelen.
Maar inclusief beleid op diversiteit in genderidentiteit is andere koek. Het wordt hoog tijd om er werk van te maken om onnodige gender-registratie te verbannen. We zien er naar uit hier met wethouder Stemerdink verder over te praten. Laat dat nou geen aanpassing van de begroting vragen.
-----
Want geld is er in elk geval niet. De broekriem moet worden aangehaald. Ik snap dat de septembercirculaire niet is verwerkt in de stukken die vanavond voorliggen; dat was echt te kort dag. Maar we moeten er wel wat mee.
De kaasschaaf is in elk geval niet de oplossing. Het college legt ons voor om de eigen organisatie efficiënter te organiseren, maar dat is een wassen neus. Onze organisatie heeft na een stapeling van kaasschaaf-acties uit het verleden echt geen vet meer op de botten. Een kale kip kun je helemaal niet plukken, dus de voordelen die daar op papier gehaald worden, blijven enkel op papier.
Ik zei het al. Geld is er niet. In elk geval niet tot die aandelen van Eneco zijn verkocht.
Op die verkoop neemt het college in deze stukken alvast een voorschot. Sterker nog: er wordt voorgesteld om de solvabiliteitsnorm los te laten, met deze prachtige deal in het achterhoofd als verzekeringspolis. Daar zakt mijn broek van af.
Ik kan me namelijk niet voorstellen dat de fractie van de VVD hiermee akkoord gaat. Jaren heb ik aan moeten horen van oud-collega’s Nijhof en Overmeire hoe het allemaal wel moet. Deze norm loslaten hoort daar niet bij. De vorige VVD-fractie was met deze begroting nooit akkoord gegaan, en al helemaal niet met het loslaten van de solvabiliteitsnorm, of zoals we die in de vorige periode nog noemden naar haar initiatiefnemer: de Breedijk-norm. In de vorige periode kreeg de oude coalitie van de VVD stevig op haar kop na enkel te flirten met het aanraken van die solvabiliteitsnorm. Dus het moet gek lopen, wil de begroting worden goedgekeurd vanavond. Wat er niet is, kun je niet uitgeven, zei Gerrit Nijhof altijd. En Eneco is nog niet verkocht.
-----
Geld is er niet. Wat dat betreft wordt het meer en meer helder dat alle enthousiaste CDA- en VVD-kiezers die brug op hun buik kunnen schrijven. Die kunnen we echt niet betalen. En een hoop andere ambities mogelijk ook niet.
GroenLinks zou het verstandig vinden om vanavond nog duidelijkheid te scheppen over die brug. In de stukken is ie al keurig weggemoffeld. Ik roep het college op nader onderzoek naar een extra oeververbinding te staken omdat een brug simpelweg onbetaalbaar is. Graag een reactie hierop. En mocht die reactie niet in een duidelijke ja of nee resulteren, dan hoor ik graag waarom dat zo is.
Ik roep ook mijn collega’s in de raad van de coalitiepartijen op om hier kleur op te bekennen. Houd op met kiezers in de maling te nemen, en wees er eerlijk over. Die brug komt er niet. Daar kunnen we vanavond nog eerlijk over zijn.
-----
En als we toch verstandig bezig zijn, dan kunnen we meteen doorpakken. Er is namelijk één taboe dat de coalitie vast níet wilde gaan onderzoeken in hun taboeloze bereikbaarheidsagenda, waar juist wel winst te halen is voor luchtkwaliteit, voor het milieu, maar ook onze portemonnee. Betaald parkeren.
Een prima en structurele oplossing voor een deel van onze tekorten die wel past in een beschaafde samenleving. Parkeerplaatsen komen niet gratis uit de lucht vallen: die worden onderhouden van gemeenschapsgeld. En de grond waarop ze staan is openbare grond, die nergens anders meer voor kan worden gebruikt. Mensen die hun auto parkeren in de openbare ruimte mogen dus best bijdragen in de kosten. Dat is beter dan bezuinigen op de culturele sector, en dat is beter dan een greep doen uit de reserves.
Ook hierop graag een reactie. Is het college met GroenLinks eens dat het nu dan eindelijk opportuun is om betaald parkeren als serieuze optie te onderzoeken? En is het college met GroenLinks eens dat betaald parkeren als onderdeel van ontmoediging van autobezit ook een instrument kan zijn in de strijd om een betere luchtkwaliteit? Sluit dit aan op de opmerking in de stukken dat “Door het beperken van niet noodzakelijk autogebruik” de leefbaarheid verbeterd wordt?
En hoe zit het met openbaar vervoer? De begroting blijft daar geraamd op 32.000 euro, geen stijging en geen daling. Dat bedrag verbleekt bij de 4 honderdduizend euro die we gaan investeren in parkeren, een stijging van 1,5 ton ten opzichte van 2017. Een beetje gek, want in diezelfde begroting staat “En in lijn met het regionale beleid moet het aantal reizigers in het openbaar vervoer in de periode 2005-2030 met 50% groeien.” Kan het college uitleggen hoe ze tot deze keuze is gekomen? We waren het er toch over eens dat we mensen wilden stimuleren om fiets en OV te gebruiken?
-----
Want dan hebben we nog duurzaamheid. Ook daar is nog veel te doen. En kunnen we ons afvragen of we ons genoeg inzetten.
Vorige week nog besloot het Europees parlement dat er vanaf 2021 een verbod komt op een aantal plastic wegwerp-voorwerpen, zoals wattenstaafjes, rietjes, ballonhouders en roerstaafjes. Als zo’n versnipperd taai gremium als het EP zo’n dapper besluit neemt, hoe kan het dan dat wij hier met 7 fracties niet verder komen dan een symbolisch besluit op luchtkwaliteit.
Symbolisch zeg ik, omdat er in de begroting nauwelijks over wordt gesproken. Terwijl de raad unaniem heeft verzocht om permanente metingen van de luchtkwaliteit. Het college mag zelf onderzoeken hoe ze dat doen, maar er zal toch budget voor moeten worden geraamd. Of kost dit niets? Graag een reactie.
-----
En ook de jeugdzorg is een zorgenkind. Want welke maatregelen we daar gaan nemen blijft nog een verrassing. Ik twijfel er niet aan dat het college hier de zorgen van GroenLinks deelt. Maar ik ben wel benieuwd wanneer we hier met elkaar concrete stappen gaan zetten. Misschien kan het college hier wat over zeggen.
Er lijkt ook geen rekening gehouden met de extra investeringen die we overigens moeten gaan doen om de wachtlijsten én de kosten te gaan beheersen. Hier lopen namelijk de kosten vóór de baat uit. Denk aan betere verwijzing door beter opgeleide wijkteams en praktijkbegeleiders. Eerder signaleren en oplossen kost in eerst veel geld, en levert dan pas betere zorg tegen een betere prijs op. Hoe kijkt het college hiernaar?
Preventie moet de oplossing zijn. Ambulantisering en afwachtendheid die het systeem is ingeslopen, maakt dat we wachten tot jongeren probleemgevallen zijn. Dat is het probleem.
We kunnen wethouder Bouw deze kluif niet alleen laten oplossen. Daarom vraag ik me af of de wethouder blij zou zijn wanneer we een raadswerkgroep voor dit onderwerp instellen?
-----
Er zijn overigens meer plekken in de stukken waar vaagheid en wachttijd op de vele onderzoeken die nog komen ons parten spelen. Ook bij maatregelen die GroenLinks juist toejuicht.
Wat gaat er bijvoorbeeld gebeuren als door de inzet op schoolzwemmen dit niet verdubbelt, maar verviervoudigt? Dat kan makkelijk, want er zouden tien keer zoveel kinderen in aanmerking voor schoolzwemmen komen. Dan is de verdubbeling van het geld bij lange na niet genoeg. Gaan we dan kinderen weigeren, extra geld investeren? Het college als Sinterklaas, en dan de raad de zwarte piet als het geld op is?
En ik leg nogmaals mijn zorgen neer op W&I. We hebben daar met experimenten geprobeerd mensen zich nuttig te laten maken. En de betaalde baan als ultiem doel losgelaten. Houdt wethouder Stemerdink dit droog? Wij moedigen dat aan.
-----
En wat is er toch in de WMO aan de hand dat daar als bij een wonder weer een meevaller te signaleren is? Ook daar begin ik me steeds meer af te vragen of dat verstandig is. En of we niet erg voorzichtig moeten zijn met conclusies trekken hier. De doelgroep is niet bij toverslag zelfredzaam geworden. We hebben al eerder geconstateerd dat een grote groep ouderen zelf bijlegt op huishoudelijke hulp. En als we de geluiden mogen geloven, worden veel aanpassingen aan huizen door de gemeente afgewezen.
Zou het college bereid zijn nog eens goed te kijken naar gaten in onze bestedingen in WMO om te bezweren dat we hier geen zaken laten liggen? Ik snap dat we de euro’s nu goed kunnen gebruiken om gaten in W&I en Jeugd op te vangen, maar het blijft toch gek dat we hier jaar in, jaar uit maar geld over lijken te houden. Volgens mij moeten we hier scherp op zijn.
We hebben als raad een verplichting om voor onze inwoners te zorgen.
-----
Afgelopen weken konden we in de media van dichtbij meemaken wat de marktwerking met onze voorzieningen kan doen. Een heel rijtje ziekenhuizen werd gesloten, want financieel niet rendabel genoeg. Vast allemaal niet zo één-dimensionaal als mijn GroenLinkse afkeer van de marktwerking in mijn hoofd vertaalt, maar één ding staat vast: er werd de afgelopen dagen driftig gesleept met ouderen en zieken.
Op het ochtendjournaal zag ik gisterochtend nog een oude dame, tegen haar zin, in een ambulance gehesen worden om vervoerd te worden naar een ander ziekenhuis. Er stond in het zelfde item een meneer te huilen die zijn werkplek verloor. Het ziekenhuis waar hij al tientallen jaren werkte.
Marktwerking als catalysator van de sluiting van een ziekenhuis. Dit is het schrikbeeld waar GroenLinks voor vreest. Een samenleving waarin we onze zorg overlaten aan verzekeraars die meer belang hebben bij hun portemonnee dan bij onze gezondheid. Een samenleving waarin waarde enkel nog in euro’s lijkt te tellen. Waarin belangrijk wordt verwisseld met rendabel. En waarin het kabinet besluit niet in te grijpen als voor veel mensen het dichtstbijzijnde ziekenhuis ineens een provincie verder komt te liggen.
Dat is het schrikbeeld. Een samenleving waarin marktwerking met wijsheid wordt verward. En we dus geld steken in parkeerplaatsen, in plaats van in verduurzaming door autobezit te ontmoedigen. Want daar is minder vraag naar. En onze eigen lage lasten wegen altijd zwaarder dan de lasten van de buren, dus inclusiviteit kan nooit bovenaan de agenda staan.
Dat is het hele probleem. Marktwerking is geen wijsheid. Marktwerking is het gelijk van hen die de vraag bepalen. En dat zijn zelden de zwakkeren in onze samenleving. En zelden de minderheden.