Sinds de invoering van de Participatiewet (januari 2015) bestaat de studietoeslag voor mensen met een arbeidsbeperking. Deze toeslag is bedoeld als een steuntje in de rug om een opleiding te volgen, aangezien het voor deze groep mensen vaak moeilijk is om de studie te combineren met een bijbaan. Studenten met een functiebeperking vallen twee keer zo vaak uit als studenten zonder beperking. D66 Enschede wil gelijke kansen voor iedereen en steunt daarom van harte het idee achter de individuele studietoeslag. Maar onlangs is gebleken dat mensen de studietoeslag nauwelijks aanvragen. Gemeenteraadslid Vic van Dijk (D66) stelt daarom de volgende gecursiveerde vragen aan het college van burgemeester en wethouders van Enschede over de individuele studietoeslag.
Heel Twente naar € 100 studietoeslag?Op 2 oktober 2018 is een voorstel tot wijziging van de verordening Individuele studietoeslag [1] aan de raad gezonden. De raad heeft zonder bespreking (bij hamerslag) besloten de verordening per 1 januari 2019 te wijzigen [2]. Alle Twentse gemeenten hebben een individuele studietoeslag van € 100 per maand afgesproken en zo voldoet Enschede hieraan. Maar niet alle Twentse gemeenten lijken dit bedrag van € 100 al uit te keren. Almelo bijvoorbeeld verstrekt nog een studietoeslag van € 350 per half jaar. [3] Welke afspraken zijn exact gemaakt in regionaal verband en welke gemeenten voldoen hieraan? Hoe bevordert het college dat draagvlak en bereidwilligheid voor de regionale afspraken ontstaat? Dit vraagt D66 Enschede zich niet slechts af omdat Enschede één van de veertien Twentse gemeenten is, maar ook omdat Enschede centrumgemeente is. De Inspectie schrijft immers “dat van centrumgemeenten verwacht mag worden dat zij voorlopers zijn bij het ontwikkelen van beleid op het gebied van de Participatiewet en de afstemming daarvan met de overige gemeenten in de arbeidsmarktregio.”
Is € 100 het juiste bedrag voor de studietoeslag?Van de gemeente Borne is een niet-formeel gepubliceerde beleidsregel te vinden [4] waarin staat
“3.2.Volgens een NIBUD-onderzoek (2015) hebben scholieren en studenten van 18-24 jaar gemiddeld een bijbaan van 10 uur per week. Dit komt neer op een bijverdienste van € 200 per maand. Niet elke student heeft een bijbaan en het gemis aan bijverdienste hoeft niet volledig te worden gecompenseerd. Het is tenslotte een aanvulling op de studiefinanciering of studietegemoetkoming. Het is daarom redelijk de studietoeslag vast te stellen op een bedrag van € 100,- per maand.
In de afgelopen periode zijn, in afwachting van de regionale besluitvorming, studietoeslagen verstrekt op basis van het voorlopig bedrag van € 70,- per maand. De rechthebbenden (momenteel 6 personen) krijgen na besluitvorming een herberekening en een nabetaling.”
Onderschrijft het college deze naar mening van D66 Enschede steekhoudende onderbouwing voor een studietoeslag van € 100 per maand? Het door de raad van Enschede aangenomen raadsvoorstel [10] bevat een dergelijke onderbouwing namelijk niet. Dat raadsvoorstel stelde slechts als doel aan de regionale afspraken en het landelijk gemiddelde tegemoet te komen.
Hoe komen meer mensen te weten van de studietoeslag?In december 2017 heeft de Tweede Kamer op voorstel van D66 en CDA een motie aangenomen om “gemeenten te ondersteunen bij het vergroten van de bekendheid van de regeling van de individuele studietoeslag.” [5] Een jaar later heeft de staatssecretaris een brief met een evaluatierapport van de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar de Kamer gestuurd. [6] Voor dit rapport heeft de Inspectie 120 gemeenten bevraagd, waaronder Enschede. Kan het college de antwoorden die in 2018 vanuit Enschede aan de Inspectie zijn gegeven aan de raad sturen? Uit deze antwoorden blijkt bijvoorbeeld of Enschede zicht heeft op de grootte van de doelgroep en welke toets Enschede hanteert.
Een belangrijke conclusie van de Inspectie is dat aanzienlijk minder mensen van de studietoeslag gebruik maken, dan verwacht. Uit het Klantonderzoek monitor Participatiewet bleek dat iets minder dan een kwart van de jongeren met een arbeidsbeperking die sinds de inwerkingtreding in de Participatiewet is ingestroomd, bekend is met de studietoeslag en dat slechts 7% hier gebruik van maakt. Enschede heeft aan slechts 17 en 19 mensen per jaar (resp. 2017 en 2018) een individuele studietoeslag toegekend.
Na enig speurwerk van raadslid Van Dijk kwam een voorstel aan het portefeuillehoudersoverleg Arbeidsmarkt van de regio Twente van 8 maart 2017 boven water. Dit voorstel is getiteld “regionale gelijkschakeling individuele studiekostentoeslag voor studenten die vanwege hun arbeidshandicap niet het WML kunnen verdienen.” [9] Hieruit blijkt dat op 16 november 2016 al duidelijk was dat het aantal aanvragen bij alle Twentse gemeenten achterbleef. De ambtenaren schreven aan de wethouders “Wij hebben hier dus te maken met een landelijk probleem van een regeling die onbekend is en waar te weinig gebruik van gemaakt wordt. […] vanaf 1 april gaan we een jaar lang een intensieve campagne voeren op o.a. Saxion, UT, ROC om te kijken of we het aantal aanvragen richting de potentiële doelgroep (voor Twente plm. 300) zouden kunnen krijgen.” Is het college het met D66 Enschede eens dat deze campagne weinig uitgehaald heeft? Of heeft deze voorlichtingscampagne niet plaatsgevonden of wellicht op de verkeerde plaatsen? D66 Enschede is enigszins verbaasd om nu pas te lezen over het al in 2016 geconstateerde achterblijvende gebruik van de individuele studietoeslag. Heeft het college destijds dit lagere gebruik wellicht besproken met de cliëntenraad Werk & Inkomen en/of de WMO-raad? Is het college bereid dit nu weer/alsnog te doen? Wellicht kan het Jongeren(be)raad een rol spelen?
De Twentse ambtenaren stelden ook voor om het bedrag per direct te verhogen naar € 100, en “per 1 april 2018 een nadere beslissing [te] nemen over de hoogte van het bedrag gezien het aantal aanvragen op dat moment en de doorwerking daarvan naar de volgende jaren.” Heeft in regionaal verband omstreeks april 2018 een gesprek plaatsgevonden over het aantal aanvragen en de hoogte van de studietoeslag? Ziet het college een verhoging als reëele optie wanneer het aantal aanvragen structureel achterblijft bij de verwachting? Of is iets anders nodig om meer arbeidsbeperkten een opleiding te laten afronden?
Het lage gebruik van de studietoeslag kan komen door de verschillen met de regeling van voor 2015, waar de gemeente niks aan kan doen. Maar het kan ook komen doordat gemeenten de doelgroep moeilijk bereiken. Wat heeft het college gedaan en wat gaat het college doen om de doelgroep in kaart te krijgen en te bereiken? Bijvoorbeeld, scholen geven bij de Inspectie aan het moeilijk te vinden de leerlingen te informeren vanwege de verschillen tussen gemeenten. Maar in Twente willen we toe naar dezelfde studietoeslag, ziet het college een mogelijkheid om via onderwijsinstellingen meer studenten te bereiken? En door gebruik te maken van al bestaande organisaties zoals RMC, Actieteam Jongeren, entreeonderwijs en PRO- en VSO-scholen? Een ander voorbeeld is het verbeteren van de online informatie. De webpagina van Werkplein Twente [7] zou een verwijzing naar de webpagina van Enschede [8] kunnen bevatten in plaats van alleen een telefoonnummer.
Tot slot kan de (lagere) hoogte van de studietoeslag een rol spelen bij het lagere gebruik ten opzichte van vóór 2015, zo schrijft de Inspectie. Zoals hierboven beschreven kan D66 Enschede zich op zich vinden in het maandbedrag van € 100. Wel is het van belang om te weten in hoeverre het college denkt dat het bedrag leidt tot minder aanvragen van de studietoeslag?
Effectiviteit van de studietoeslagDe gedachte achter de studietoeslag is mooi, maar zien we dit ook bevestigd in de praktijk? Kan het college op termijn hard maken dat mensen met een studietoeslag ook daadwerkelijk door de toeslag steun ervaren om een opleiding af te maken? Deze effectiviteitsvraag kan natuurlijk ook door onderzoek van Inspectie, Rijk, VNG, Divosa of een andere gemeente beantwoord worden.
Tot de gewenste centralisatie graag actie van EnschedeD66 Enschede kan zich vinden in de aanbeveling van de Inspectie om de studietoeslag te centraliseren. DUO zou naast de studiefinanciering heel goed de studietoeslag kunnen uitkeren aan arbeidsbeperkte studenten. Er zijn immers geen redenen te bedenken waarom een student uit de ene gemeente een andere studietoeslag zou moeten krijgen dan een student uit een andere gemeente. Wil het college zich hier via VNG en Divosa voor inzetten?
Maar zolang het Rijk de studietoeslag niet heeft gecentraliseerd, vindt D66 Enschede het van belang dat bovenstaande vragen beantwoord worden en het college zich inspant om meer arbeidsbeperkte studenten te bereiken. Zodat meer mensen een opleiding afmaken, want dat is zeker in het belang van Enschede!
Vic van Dijk, gemeenteraadslid D66 Enschede
[1] http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/Historie/Enschede/CVDR361979/CVDR361979_1.html en voor de in 2014 gemaakte keuzes zie punt 3 van https://online.ibabs.eu/ibabsapi/publicdownload.aspx?site=enschede&id=e23c6403-fc7a-481e-8f85-a08dc2ff090b
[5] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34775-XV-58.html
[6] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34352-139.html
[7] https://www.werkpleintwente.nl/news/heb-jij-recht-op-studietoeslag-doe-nu-de-check/
[8] https://www.enschede.nl/werk-inkomen/inkomen/individuele-studietoeslag
Het bericht Vragen Laag gebruik van individuele studietoeslag verscheen eerst op Enschede.