Poliflw

De dagen worden korter en de temperatuur daalt. Ideale omstandigheden voor huiselijke gezelligheid en warmte. Stralende verlichting in tuinen en balkons zorgen voor een sfeervol gezicht in deze donkere dagen van het jaar. Door de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen is Kerstmis 2023 voor velen anders dan voorheen. De CDA-Tweede Kamerleden die niet zijn herkozen hebben afscheid genomen van het parlement en de vijfkoppige nieuwe CDA-fractie legde de eed of gelofte af. Zij zijn daarmee klaar om aan de slag te gaan voor een fatsoenlijk land. Twee jaar en negen maanden zaten ze er maar, de lichting-2021 van de Tweede Kamer, die recent door delichting-2023(67 nieuwe gezichten, dertien herintreders) werd vervangen. Meer dan de helft van de zittende Kamerleden, tachtig in totaal, zeiden de zaal vaarwel en keren niet terug. Onder hen zaten gezichtsbepalende CDA-politici. Verloop onder Kamerleden is gezond en van alle tijden. Maar deze leegloop is tekenend voor de vluchtigheid van het politieke bestaan. In de korte periode dat de lichting-2021 in de Kamer zat, nam het aantal ernstige bedreigingen tegen politici toe en raakten de politieke verhoudingen verder uit evenwicht. Intimiderend en onbetrouwbaar gedrag was voor velen de norm, met polarisatie als een politieke component. Minstens zo ernstig was het dat de taak die de Kamer heeft in een democratie, het controleren van de regering en het maken van nieuwe wetten, moeizaam verliep. Crisis na crisis bleek dat weer, of het nu ging over stikstof of klimaat, over woonbeleid of migratie. De Kamer bleek, net als het kabinet, niet bij machte die problemen eensgezind aan te pakken. Alle vijftien fracties wacht nu de taak te doen wat de vorige Kamer te vaak naliet: de uitdagingen van deze tijd verdienen een serieus debat. Een nieuw kabinet heeft serieuze controle nodig. Grote problemen als het woningtekort en de stikstofcrisis moeten onder ogen gezien worden. De tactiek van uitstel werkt niet meer. Alleen zo kan de Kamer werken aan gezag en vertrouwen. De nieuwe Tweede Kamer is niet alleen een stuk onervarener, maar ook politiek uit totaal ander hout gesneden. Een van de grote signalen die de kiezer gaf, is dat zij genoeg heeft van de machteloosheid en de leegte die de traditionele politieke partijen bieden. Het gevolg: verdere irrelevantie, sterkere flanken en een wankelende rechtsstaat en -democratie. We staan voor grote economische,- technische- en sociale uitdagingen. Niet eerder in ons bestaan zorgt het wegvallen van structuur en dagelijkse routine voor veel mensen problemen. Gelukkig vindt men in deze moeilijke periode ook herkenning bij elkaar. We inspireren elkaar met oplossingen en proberen die ander écht te begrijpen, zonder oordeel. Zo ontstaat er een soort gezamenlijke veerkracht. Luid en precies tikken de laatste weken van dit jaar de uren weg, de chronologische tijd die niet versnelt of vertraagt. De dagen zijn voor velen lang en lastig door te komen. Juist in deze tijd is aandacht voor elkaar erg belangrijk. Zeker voor veel mensen die nu het alleen zijn ervaren. Denk in de periode vooraf aan Kerst aan dierbaren en dank hen voor de mooie vriendschap van de afgelopen jaren. Sta vooral ook stil bij wat er nog om je heen is. Maar ook met alles wat er helaas niet meer is. Bij die tafel waar een lege stoel staat. Sta tijdens de decembermaand bewust eens stil bij tranen om ziekte, eenzaamheid en verdriet. En wens hun in gedachten sterkte, liefde en licht. Kerstfeest is voor velen niet meer dan een jaarfeest, maar Kerst kan je ook beschouwen als het feest van reflectie om met elkaar gezelligheid, verbondenheid en bezinning te vinden. Als we een lichtje in slechts één ander hart ontstoken hebben, begrijpen we de echte boodschap van het Kerstfeest. Het Licht kan ons de weg wijzen in het donker van deze tijd. Zo kan de decembermaand en ook de donkere maanden daarna toch een warme en sfeervolle periode zijn. Kerstmis verbindt de hoop met geloof en liefde. Hoop kijkt niet terug maar juist vooruit. Het is een inspiratie en een verwachting van een betere wereld en een beter leven. Het is de bron van onze levenskracht. In de boodschap van hoop, geloof en liefde zien wij de betekenis van Kerstmis, het feest van de verwachting en van nieuwe tijden. Laten we het Kerstfeest dit jaar gebruiken om tegen elkaar te zeggen dat er hoop is. Dat is niet altijd eenvoudig. Wanneer te veel schaduw op onze weg valt, is het soms moeilijk nog licht te ontwaren. Maar wie zijn ogen openhoudt ziet niet alleen een wereld van louter duisternis. Het Licht kan ons de weg wijzen in het donker van deze tijd. Het gaat om onze levenshouding, om de wil te zoeken naar licht in een wereld waarin het negatieve discour helaas vaak de meeste aandacht krijgt. Kerstmis richt onze aandacht op het positieve en brengt ons samen om het ontvangen licht door te geven. Ik wens u allen een sfeervolle Kerst en een liefdevol en vooral gezond 2024.

De eerste honderd dagen van het kabinet-Rutte IV, ook wel het Haagse speelkwartier genoemd, zijn voorbij. Het vertrouwen in de politiek is historisch laag. Toen de regering op 10 januari aantrad zag de wereld er nog heel anders uit. Door de oorlog in Oekraïne en de vele financiële tegenvallers is de situatie in Nederland drastisch veranderd. Het kabinet moet op zoek naar extra geld vanwege de vele tegenslagen. Door de uitspraak van de Hoge Raad moet de overheid miljarden terugbetalen aan spaarders die jarenlang te veel belasting hebben betaald. De kosten hiervan kunnen in het ergste geval oplopen tot 25 miljard euro. Om de voorjaarsnota rond te krijgen moet het kabinet ook nog op zoek naar bijna 15 miljard euro om lopende zaken te kunnen betalen. De inval in Oekraïne en de impact van die oorlog zoals de historisch hoge inflatie en koopkrachtdaling zijn ook direct verworden tot belangrijke hoofdpijndossiers van de regering. Nieuw elan Een belangrijke opgave van kabinet-Rutte IV was het vertrouwen terugwinnen van de kiezer en een nieuw elan geven aan politiek Den Haag, maar daar hoor je eigenlijk niet zo veel meer over in de wandelgangen. Dit kabinet Rutte zou zichzelf opnieuw uitvinden: dualisme, nieuwe bestuurscultuur. De Kamer zou beter geïnformeerd worden. Het debat over de mondkapjesdeal was daar echt wel een dieptepunt in. Het leek even hachelijk te worden voor Hugo de Jonge. De minister voor Volkshuisvesting stond tegenover een felle Tweede Kamer. Hij nam de vlucht naar voren en gaf uitleg. Had hij als minister van Volksgezondheid wel genoeg openheid gegeven over zijn bemoeienis bij die deal? De minister overleefde een motie van wantrouwen. Maar daardoor stond staatsrechtelijk wel de verkeerde minister zich te verantwoorden – het had de huidige verantwoordelijke minister Conny Helder moeten zijn. Niet de minister als persoon, maar het instituut minister legt verantwoording af. Verrommeld Veel wijzer werd de Kamer niet en fraai was het evenmin. Hoe staat het eigenlijk met ons controle- en verantwoordingsstelsel? In juni 2020 bracht de Raad van State een ongevraagd advies uit: De rollen en spelregels in het controle- en verantwoordingsstelsel zijn ‘verrommeld’. Ministers worden door de Kamer gecontroleerd op basis van het samenspel tussen twee regels: de ministeriële verantwoordelijkheid en de vertrouwensregel. Maar in de praktijk blijkt dit nog niet zo eenvoudig, want die twee zijn niet hetzelfde. De minister is verantwoordelijk voor al zijn of haar handelen of niet-handelen in functie. Daarover moet hij of zij de Kamer op verzoek en uit eigen beweging inlichtingen verstrekken. Bij disfunctioneren kan het vertrouwen in de minister opgezegd worden. Maar de vertrouwensregel is breder: de Kamer kan om élke reden het vertrouwen in iedere minister of het hele kabinet opzeggen. Tot zover de theorie. De praktijk is echter grilliger. Dat leidt volgens de Raad van State tot frustratie en kan het vertrouwen van burgers in de politiek en het bestuur duurzaam aantasten. De vertrouwensregel houdt in dat eenminister,staatssecretarisof hetkabinetals geheel moet aftreden als zij niet langer het vertrouwen genieten van het parlement. De vertrouwensregel zegt dus niet dat bewindspersonen moeten aftreden als ze een fout hebben gemaakt. Een kabinet of bewindspersoon hebben het vertrouwen totdat het tegendeel is gebleken, bijvoorbeeld door aanneming van eenmotie van wantrouwen. Bij een dreigend conflict met Tweede- ofEerste Kamerkan het kabinet of een bewindspersoon de vertrouwenskwestie stellen. Ook kan een bewindspersoon nadrukkelijk de vraag stellen of de Kamer nog wel vertrouwen in hem of haar heeft. Bij een conflict tussen regering en parlement heeft de regering ook de mogelijkheid niet af te treden, maar het parlement teontbindenen nieuwe verkiezingen uit te schrijven, in de hoop dat de nieuw gekozen Tweede Kamer het kabinet of de minister wel het vertrouwen geeft. Sorry-democratie Is het tij te keren? Het tegengaan van verdere verrommeling wordt in ieder geval belemmerd door een cultuur van een sorry-democratie, excuus aanbieden en weer verder gaan. Evalueren doen we later wel – het nam een hoge vlucht tijdens de coronacrisis. Natuurlijk hoeft er op fouten niet altijd een sanctie te volgen. Een democratie is een lerend, zelfcorrigerend systeem. Maar je kunt ook overdrijven en fouten te makkelijk wegpoetsen met excuses. Het meest recente regeerakkoord bevat een verzoek aan het kabinet om de informatievoorziening aan de Kamer te verbeteren. Waarom spreken de coalitiepartijen niet af om een minister naar huis te sturen bij een evident gebrekkig gebleken informatievoorziening? Of het gebeurt is natuurlijk een tweede, maar het zet de discussie in de Kamer vooraf op scherp. Het transformeert het toezien op een juiste en volledige informatievoorziening tot een politieke afspraak.

Vorige week kwam ik in de wandelgangen van de Tweede Kamer een CDA-fractielid tegen die er ontsteld uitzag. ‘Is je fiets gestolen?’, vroeg ik. ‘Nee’, zei hij, ‘iemand heeft zich over mijn vulpen ontfermd’. Hij begon te jammeren: hoe lang hij het ding al had, hoe goed het in de hand lag en wat hij er in de loop der jaren mee had geschreven: CDA-beleidsprogramma’s, sollicitaties, persoonlijke brieven, concept amendementen, moties, campagnetoespraken, noem maar op. ‘Wat voor merk is het?’, vroeg ik belangstellend. ‘Een Mont Blanc, zwart met koperen ringen’, zei hij verdrietig. Hoeveel heeft hij gekost? Dat wist hij niet meer, maar hij was ontroostbaar. Vreselijke dingen voorspelde hij degene die zijn Mont Blanc had meegenomen. ‘Ik begrijp het’, zei ik meelevend. Zelf kreeg ik ooit jaren geleden een fraaie Waterman voor mijn verjaardag: Een Carène Deluxe met een fijne pen punt. Gemaakt in Frankrijk, het belichaamt een Parijse stijl, met gratie en elegantie. Een technisch wondertje dat ik niet graag kwijt zou raken. Het stemt mij telkens weer melancholiek hoe de inkt een woord op het papier zet. Capillaire systeem Louis Edson Waterman uit Chicago vond in 1883 de werking van het capillaire systeem uit. Dat zorgt ervoor de dat inkt die in een vulpen zit op een gelijkmatige manier bij de pen punt komt en zo zorgt voor een soepel en gelijkmatig schrift.De Waterman Pen Company was geboren en door het uitbrengen van nieuwe producten en marketingtechnieken werd het de grootste producent van schrijfwaren. Een van de hoogtepunten uit de geschiedenis van Waterman lag in de jaren 20 van de vorige eeuw. Een groot aanbod van nieuwe modellen, materialen en creativiteit op marketinggebied zorgde voor een constante stroom van aandacht. Pennen verzamelaars geven grote bedragen voor vulpennen uit die tijd, zoals de Patrician en de Hundred years modellen.Uiteindelijk is de Franse tak van de Waterman Pen Company overgebleven als moederbedrijf van de pennenfabrikant. Lunch De volgende dag ontmoetten het CDA-fractielid en ik elkaar voor een lunch in een restaurant in de Theresiastraat, nabij het voormalige ministerie van Buitenlandse Zaken, het huidige onderkomen van het parlement. Hij keek heel opgewekt. ‘Kijk eens wat ik hier heb’, zei hij en pakte een vulpen -merk Mont Blanc - uit zijn binnenzak. Gisteren gekocht voor 275 euro. Als ik de dief tegenkom zal ik hem mijn nieuwe vulpen laten zien. Dan komt hij natuurlijk met mijn oude aan, verkoopt een paar slappe smoesjes en wil de pen teruggeven. Dan kijk ik hem scherp en langdurig aan en zal zeggen: ‘Nee! Hou die pen! Ik zal aangifte doen wegens diefstal en dat zal je leren een pen van iemand anders mee te nemen’. Het leek me een harde maatregel. Onverwachte ontwikkelingen Een paar dagen later zag ik hem weer in het restaurant van de Tweede Kamer. ‘En’? vroeg ik benieuwd, ‘zijn er nog ontwikkelingen?’ ‘Ja’, lachte hij, ‘onverwachte. Ik was een fractielid tegengekomen. Die had van de ontgoocheling gehoord. Hij had in zijn binnenzak gegrepen en daar, zonder een woord te zeggen, twee Mont Blancs uitgehaald. Toen er een aangereikt met de woorden: ‘Hier, dit is de jouwe’. In het daaropvolgende gesprek waren alle bedenkingen weggenomen. Want wat was er gebeurd? De gedoodverfde vulpendief was toevallig ook z’n Mont Blanc kwijtgeraakt, toen hij die van zijn CDA-collega zag liggen en had gedacht: Dit is natuurlijk mijn Mont Blanc. In de veronderstelling dat hij volkomen rechtmatig handelde, had hij de vulpen in zijn zak gestoken. Maar bij thuiskomst merkte hij dat zijn pen in een ander colbert zat en had hij er opeens twee! ‘Wat heb je gedaan?’, vroeg ik. ‘Ja’, zei hij. ‘Voor vulpennen koester ik gevoelens die ik niet onder woorden kan brengen. Natuurlijk geloofde ik hem op zijn woord. Ik schaamde mij zelfs dat ik hem had verdacht. Maar een vulpen die een week in andermans zak heeft gezeten is voor mij een vreemde geworden. Die wil ik niet meer. Mijn oude pen heb ik aan een ander Kamerlid gegeven, een neutrale derde. En ik heb een nieuwe, die heel goed schrijft’!