Poliflw

Door Don Ceder op 26 februari 2024 om 13:15

Debatbijdrage Begroting Defensie

Bijdrage Don Ceder, 6 februari 2024

Voorzitter. Alleen als we ons voorbereiden op oorlog, kunnen we voorkomen dat het oorlog wordt. Met deze woorden sloot de voormalig Commandant der Strijdkrachten, Bauer, afgelopen november zijn toespraak bij het defensiedebat van Elseviers Weekblad af. Zijn woorden zijn een parafrase van het bekende gezegde —de heer Tuinman refereerde er al aan— si vis pacem, para bellum; als je vrede wil, bereid je dan voor op oorlog. Helaas zijn we in deze fase, in dit tijdsgewricht met alles wat er in de wereld gebeurt, beland.

Voorzitter. Ik moest terugdenken aan 2020. Toen mocht ik deel zijn van een groep, de NATO 2030 Young Leaders. Dat is een groep jongeren die in opdracht van Stoltenberg als denktank aan de slag mocht met frisse ideeën over de toekomst van de NAVO in 2030. We zijn met een groepje van verschillende landen aan de slag gegaan. Voor mij als jurist, maar ook als reservist, was dat natuurlijk een prachtige ervaring. Maar, voorzitter, wat is er in die drie jaar ongelooflijk veel veranderd: Rusland, Oekraïne, Zuid-Soedan, Ethiopië, Noord-Nigeria, de gevechten in de Rode Zee, Israël, Gaza, Libanon, Syrië, Irak, Noordoost-Syrië en de aanvallen vanuit Turkije. Dat zijn allemaal conflicten die er óf al waren en aangewakkerd zijn óf zijn ontstaan en waar momenteel militaire activiteiten plaatsvinden.

De wereld is in beweging, voorzitter. Ik las ter voorbereiding van dit debat terug naar wat we toen schreven en toen ook adviseerden. We hadden acht pijlers waarvan we zeiden dat de NAVO, en dus ook Nederland als bondgenoot, er serieus mee aan de slag moest. Dat waren een aantal punten; ik wil ze even kort langslopen. Allereerst, interne veerkracht binnen de NAVO. We weten dat er in november verkiezingen aankomen in de Verenigde Staten. Sommige collega's van mij hebben het erover gehad en het baart ons zorgen. Ik vraag me af — ik zeg dit richting de voorzitter — wat wij nu al doen. Welke stappen doen wij qua voorbereiding? Maar ook: welke stappen doen wij om bijvoorbeeld met het congres te praten, om met de senaat te praten, om juist ook aan te geven wat het speelveld is, wat ook de meerwaarde is van het krachtigste bondgenootschap dat ooit op aarde heeft bestaan, het trans-Atlantische bondgenootschap, de NAVO?

Voorzitter. Ik vraag me dit ook af over Turkije. De afgelopen weken zijn er bombardementen geweest in Noordoost-Syrië, juist in een gebied waar IS-strijders, van wie er een aantal de Nederlandse nationaliteit hebben, vastzitten en mogelijk dreigen los te komen. Turkije is ook een NAVO-bondgenoot. Wat doen we daarmee? Want onveiligheid begint niet alleen buiten het NAVO-bondgenootschap, maar ook intern. Daar zien we dat ook bewegen. Ik vroeg me dus af hoe de minister de interne veerkracht ziet.

Voorzitter. Het gaat ook om de maatschappelijke veerkracht, het vermogen van de samenleving om bedreigingen te weerstaan en daarop te reageren. We zien dat de opinie, het maatschappelijke debat, overal beïnvloed wordt, namelijk via social media, via de tv en via allemaal verschillende SciOps om ervoor te zorgen dat de samenleving minder weerbaar wordt. Wat doet de minister om ons hier effectief op voor te bereiden? Is dat voldoende? Het gaat ook om de veerkracht van ons defensiespectrum, het vermogen van apparaten om zich aan te passen aan een nieuwe dreigingsomgeving.

Voorzitter. We hebben het gehad over munitie. We hebben het erover gehad dat we ons moeten voorbereiden en dat we autonoom de regie moeten nemen. We moeten ook niet voorbijlopen aan het feit dat we een van de beste cyberteams ter wereld hebben. Moeten we daar niet volop inzetten en dat verder door ontwikkelen, vraag ik aan de minister. Hoe ziet zij dat? Ik doel hierbij ook op de specialistische bezetting.

Voorzitter. Dan kom ik op de zorg voor kritische infrastructuur. In dat kader lezen we vandaag het bericht dat het ministerie van Defensie vorig jaar Chinese spionagesoftware op een computersysteem van de krijgsmacht heeft gevonden. Het ging om geavanceerde malware die is geplaatst door een Chinese staatsinstelling. Ik vraag me af of de minister hierop kan reageren. Welke maatregelen zijn er genomen? Is er vitale informatie verkregen?

Voorzitter. Dan de economische veerkracht. We zien dat de samenleving onder druk staat door de inflatie en de energiecrisis. Ook dat is een vorm van oorlog. Ik vraag mij af hoe we Defensie mede hierop kunnen laten inspelen, om te voorkomen dat deze schokken onze veiligheid en weerbaarheid beïnvloeden.

Voorzitter. Tot slot kom ik op de veerkracht van de ruimte. We moeten ervoor zorgen dat de ruimtevaartmiddelen niet in gevaar komen. Denk hierbij aan satellieten. Heel veel gebeurt momenteel in de ruimte. In de memorie van toelichting bij de begroting lees ik hier kort iets over, maar ik vraag me af of we niet veel meer moeten gaan samenwerken met de wetenschap en met weerinstituten om gebouwen, apparaten en technologie in dual use te gebruiken om ervoor te zorgen dat we voorbereid zijn op mogelijk toekomstige manieren van oorlog voeren. Dat zal namelijk ook via de ruimte plaatsvinden.

Voorzitter. Het is veel gegaan over Oekraïne. Het is duidelijk dat de urgentie om Oekraïne te steunen steeds groter wordt. Daarom hebben we het gehad over munitie. We maken ons zorgen over de ontwikkelingen in Amerika. De oorlog in Oekraïne vraagt dat wij ook steun blijven betuigen. Ik ben blij dat een aantal Kamerleden die eerder de steun als wankel hebben geuit vandaag ook weer hun steun hebben uitgesproken. Dat is belangrijk. Ik hoop dat een nieuw kabinet — in mijn tekst stond "de formerende partijen", maar ik weet niet wat de status daar nu van is — dat ook serieus neemt.

Voorzitter. Het is gegaan over achterlopende munitieproductie. Een echt duidelijk antwoord heb ik nog niet gehoord. Hoe gaan we op korte termijn de productie opvoeren? Er is een belofte gedaan. Europa had Oekraïne 1 miljoen granaten beloofd, maar kwam niet verder dan 500.000. Ik weet dat er plannen zijn en ik weet dat de heer Boswijk een motie heeft, maar wat is er op korte termijn mogelijk? Want het is noodzakelijk dat we dat gaan doen.

Voorzitter. We halen de NAVO-norm van 2% niet, ondanks beloftes. We kunnen het wél halen als we nu zouden besluiten mee te doen aan de gezamenlijke verwerving van de Leopard 2A8, waartoe Duitsland ons uitgenodigd heeft. Laten we dat doen, want dat is goed, en daarnaast voldoen we daarmee aan de belofte van 2%.

Voorzitter. De Russische aanval op Oekraïne heeft plotseling ook de langlopende discussie over de eigen tanks een duidelijke richting gegeven. Onze conclusie is dat we deze nodig hebben en snel ook. Ik hoop dat de minister dat kan beamen, want regeren is vooruitzien.

Voorzitter, ik ga richting een afronding. We hebben eerder een motie gesteund van de heer Erkens over het dienverlof. Die is ook aangenomen vandaag. Daar ben ik blij mee. Gefeliciteerd. Ik vraag me af wat dat op korte termijn betekent. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit snel geïmplementeerd kan worden?

Voorzitter. Ik wil afsluiten door de mensen te bedanken die nu overzees Nederland aan het dienen zijn, die voor recht en vrede staan. Ik wil ook stilstaan bij hen die thuis zijn, die soms in angstige momenten moeten stilstaan, en niet weten of soms niet horen van hun geliefde.

Voorzitter. Vrede is niet vanzelfsprekend. Ik wil hier opnieuw mijn steun blijven uitspreken aan hen die deze vrede hier mogelijk maken.

Dank u wel.

Nog maar pas geleden was Islamitische Staat opgerukt tot aan de grens met Turkije en Erdogan liet ze begaan. Er zijn zelfs aanwijzingen dat Turkije IS geholpen heeft. Het sinistere vreemdelingenlegioen van slavenhandelaren, folteraars en moordenaars in naam van Allah was blijkbaar een minder grote bedreiging dan de Koerden en hun Arabische en christelijke bondgenoten.

11.000 Koerden verloren hun leven in de strijd tegen IS in ­Syrië. Meter voor meter, dorp voor dorp, straat voor straat, stad voor stad, hebben ze Noordoost-Syrië bevrijd van de terreurorganisatie. Het Westen, en vooral de VS, hielp ze met wapens en luchtsteun, maar het echte gevecht werd geleverd door de Koerden. Het volk dat zo heeft geleden onder de despoten van het Midden-Oosten en nog nooit een eigen staat heeft gehad. Zij hebben in Syrië gedaan waarvan wij in Europa hoopten dat er zou worden gedaan: IS verslaan. Zij stonden tegenover geradicaliseerde Europeanen, de potentiële daders van zelfmoordaanslagen in onze grote steden. De Koerden hebben ons een enorme dienst bewezen.

Het verraad aan hen maakt me kwaad. Het is onrecht. Het is moeilijk rustig te blijven wanneer de VS hun troepenmacht in Saoedi-Arabië verder opbouwen omdat, zoals Trump aangaf, zij ervoor betalen, terwijl de Koerden in de steek worden gelaten omdat – hij zei het echt – ze ook niets hebben gedaan toen er ooit in Normandië gevochten moest worden.

Ik geloof niet dat de VS er sinds de tijd van de slavernij moreel en politiek zo slecht hebben voorgestaan. Er is ook schaamte bij mij. Europa en Nederland hebben niets kunnen en willen doen om de Koerden te helpen. Het is makkelijk om kwaad te zijn op Trump, maar dat verhult onze eigen onmacht en onwil. Tien maanden geleden meldde Trump voor de eerste keer dat hij zich wilde terugtrekken uit Noordoost-Syrië. Europa protesteerde en als ChristenUnie stelden we voor om de VS te gaan helpen bij de bescherming van de Koerden. (https://nos.nl/…/2265300-coalitiepartij-christenunie-wil-ni…) We kregen er geen steun voor.

De Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra, heeft daarna nog een officieel verzoek ingediend om hen te helpen. We hebben het nog steeds in beraad, maar de eerste reacties waren negatief omdat er geen volkenrechtelijk mandaat is om er met militairen aanwezig te zijn. Beschamend, want hoe kun je van de VS verlangen, wat je van jezelf niet mag en wilt doen?

Toen ik las over de Armeense genocide van ruim honderd jaar geleden vielen mij ook de machteloze berichten van westerse diplomaten op. Ze meldden het thuisfront over de gruwelijkheden, de slachtpartijen van duizenden en duizenden christenen door de Ottomanen. Ik vroeg me af waarom de westerse landen niets hadden gedaan. Nu weet ik dat als ons nageslacht leest over het lot van de Koerden, ze dezelfde vraag zullen stellen. En ik schaam me er nu al voor.

Wat rest, zijn de paar stappen die we nog wel kunnen zetten. We kunnen sancties uitvaardigen tegen Turkije, de onderhandelingen over een Turks EU-lidmaatschap definitief beëindigen en stoppen met de militaire samenwerking die er is met het land van Erdogan. En het minste wat we kunnen doen, is leren van deze dramatische episode. We hebben een Nederlandse én een Europese strategie nodig waarin veiligheid en vrijheid hand in hand gaan.

Dit is het – in ieder geval voor mij als geboren atlanticus en getogen vriend van Amerika – droeve moment om afscheid te nemen van de VS als onze levensverzekering voor veiligheid. We zullen het in Europa zelf moeten gaan doen. We moeten weer investeren in Defensie. En we moeten een nieuwe bereidheid ontwikkelen om in naam van vrijheid en mensenrechten en voor de bescherming van minderheden en onze eigen veiligheid over grenzen te gaan waarvoor we nu nog angstvallig halt houden.