Poliflw

Het hergebruiken van restwarmte en het aanleggen van een transportnet is een van de belangrijkste projecten voor de energietransitie in Zuid-Holland. Maar, de aanleg van een warmteleiding betekent nogal wat voor onze gemeenten.

Ons Statenlid Laura ging afgelopen week in gesprek met lokale D66-fracties over de Warmtelinq en Warmtelinq+ projecten. Om input op te halen over de vragen die ze hebben, en welke uitdagingen er voor hun gemeente liggen als het gaat om het warmtenet.

Waarom een warmteleiding?

De gasvlam staat twee keer aan. Zowel om onze huizen en kassen te verwarmen als bij de industrie in de haven. De warmte van de industrie verdwijnt nu in de lucht of in het water terwijl de hoeveelheid warmte meer is dan dat we nodig hebben om onze huizen en kassen te verwarmen, zeker als we hierbij de steeds betere isolatie van de huizen betrekken.

Dit transportnet draagt de naam Warmtelinq en Warmtelinq+ (verlenging tot aan Leiden). Warmtelinq is al door de Provinciale Staten heen, dit is het tracé van Vlaardingen tot aan Den Haag. Nu ligt de focus op het voorbereiden van Warmtelinq+. De Warmterotonde zou voor een potentiële besparing van 1,8 miljoen ton Co2 per jaar kunnen zorgen. En mogelijk 1 miljard kuub aan (Groninger) aardgas besparen per jaar. Een flinke slag in de warmtetransitie in onze provincie.

Vanuit onze lokale afdelingen krijgen we verschillende vragen over de impact van het warmtenet de aanleg en waar die warmte nu eigenlijk vandaan komt.

Is er wel voldoende warmte voor alle huizen in de winter?

De vraag naar warmte wisselt gedurende de dag en de seizoenen. De basislast is de minimale warmtevraag, oftewel de warmtevraag in de zomerperiode. De pieklast is de vraag naar warmte op de koudste dagen in het jaar. Voor de piekvraag is aanvullende warmte nodig. In de lente en herfst kan de temperatuur geleidelijk opgevoerd worden tot de maximale aanvoertemperatuur van 120 graden, hiermee wordt de capaciteit vergroot als de basisvoorziening niet meer voldoende is. Hierdoor kan dezelfde leiding een groter deel van de totale warmtevraag dekken en hoeft minder snel een piekvoorziening te worden bijgeschakeld. Er is dus voldoende warme voor alle huizen in de winter.

Hoe zit het met de ontwikkeling over warmteleveranciers? En hoe duurzaam is dit?

De eerste warmteleverancier is bijvoorbeeld de afvalverwerker AVR. In de toekomst worden er meer warmteleveranciers toegevoegd, want de warmteleiding is een open netwerk. Je kan je afvragen hoe duurzaam het is om restwarmte uit een afvalverwerker aan te sluiten op een warmteleiding. Ook is de toekomst van de AVR onzeker. Daarom is het belangrijk dat snel meer aanbieders worden aangesloten aan dit net. Ook blijft de energietransitie en verduurzaming van bedrijven in de Rotterdamse haven cruciaal voor een uiteindelijk volledig groene warmteleiding.

Welke punten nemen we mee in het provinciale debat?

Uit de sessie met onze lokale afdelingen zijn een aantal aandachtspunten voor ons als provincie naar boven gekomen. Zo vinden de lokale afdelingen het erg belangrijk dat het warmtenet continu wordt getoetst aan de randvoorwaarden zoals het reduceren van de CO2-uitstoot en de goede democratische besluitvorming in het proces. En ander groot punt was de betaalbaarheid voor inwoners. De provincie moet volgens de lokale afdelingen goed de betaalbaarheid voor burgers, en vooral die met een kleinere portemonnee, niet uit het oog verliezen. Verduurzamen is nodig, maar iedereen moet mee kunnen doen. Ten slotte benoemde de gemeenten de communicatie vanuit de provincie. Dit moet echt beter. Er heerst veel onduidelijkheid over de kosten van het warmtenet en wie die kosten draagt. Daarnaast is er ook veel onduidelijkheid en zijn er zorgen over de capaciteit van het warmtenet, en of dit wel kan voldoen aan de lokale vraag in zowel de zomer als de winter. De fractie neemt deze punten ter harte en zal deze meenemen in de volgende debatten en overleggen.

“Mijn terugkeer in de Staten na een periode van afwezigheid begon met een werkbezoek in de duinen en vervolgde met een vergadering over stikstof”, vertelt Statenlid Kirsten Wilkeshuis. “Het was na lange tijd dat we ons in commissieverband weer bogen over de stikstofproblematiek. Wat opvalt is dat in dit dossier veel wordt gepraat maar nog te weinig wordt bereikt.”

“Het is natuurlijk complex dat de provincie deels  afhankelijk is van het Rijk voor het maken van voortgang. Niettemin heeft de provincie een eigen verantwoordelijkheid, zoals voor de gebiedsgerichte aanpakken. Die komen pas net op gang. D66 maakt zich zorgen over dit tempo. De Gedeputeerde heeft ons toegezegd een tijdlijn/planning voor deze aanpakken met de Staten te delen. Deze zien we graag tegemoet. Daarnaast dringt D66 erop aan de doelen van het stikstofbeleid aan te scherpen en daarin keuzes te maken. Nu is het doel om zowel gezonde natuur als een goed investeringsklimaat en vestigingsklimaat te hebben. Dat zal niet allebei voor 100% lukken. De provincie zal een keer keuzes moeten maken en daarin de Staten goed mee moeten (blijven) nemen. Daar is dit onderwerp belangrijk genoeg voor!”

Onze eerste fractieopvolger, Vinesh Lalta, wandelt elke donderdagavond een rondje rond de energiecentrale met een groep Hindoestaanse ouderen uit de buurt. “Een gezond en gezellig verzetje voor hen, maar zeker ook voor mij, na een drukke werkdag bij Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden“, aldus Vinesh. Ter gelegenheid van de decembermaand wandelde fractievoorzitter Ria Oosterop een keer mee.

“Seva”, vertelt Vinesh, “is de drijfveer om deze wekelijkse wandelingen te maken. In het Hindoeïsme is dat een belangrijke pijler van het leven. Dit betekent dat je dienstbaar naar anderen bent, in dit geval dus ouderen. Die zijn soms geneigd om binnen te blijven, wat eenzaamheid in de hand werkt.  De wekelijkse wandelingen doen hen echt goed, merk ik. In de wandelgroep zijn al een aantal nieuwe vriendschappen ontstaan.”

Levensmotto Be the change you want to see in the world. Deze quote van Mahatma Gandhi is Vinesh’ levensmotto. Niet alleen privé, maar ook politiek. “De wereld, Nederland en daarmee ook de provincie Zuid-Holland staan voor een behoorlijke uitdaging: de klimaatverandering. Gelukkig beseffen steeds meer mensen dat de manier waarop we nu met de natuur omgaan niet houdbaar is. In verschillende gesprekken krijg ik steeds vaker terug dat mensen wel mee willen in de verduurzaming van hun leefomgeving, maar geen idee hebben ‘hoe’.”

De juiste acties “Vaak ook staat duurzaamheid vooral synoniem voor DUUR. De financiële middelen zijn beperkt. Het is een uitdaging om ervoor te zorgen dat de provincie zoveel mogelijk geld voor deze opgave vrijmaakt en het beschikbare geld zo effectief mogelijk besteedt. Economisch gezien gaat het goed in Nederland en dit is dan ook hét moment om de juiste acties inzetten. Als we het nú niet doen, zal het in economisch slechtere tijden zeker niet gebeuren. Daarbij is het wel van belang dat we bewoners en bedrijven niet onnodig op kosten jagen. De provincie kan deze opgave niet alleen uitvoeren en samenwerking is dan ook een must.”

Zelfrijdende auto’s Als ingenieur gelooft Vinesh dat technisch innovatieve oplossingen enorm zullen helpen bij ook de andere uitdagingen waar we voor staan. “Ik denk dan bijvoorbeeld aan zelfrijdende auto’s, als oplossing voor het fileleed, wat bedrijven jaarlijks miljarden euro’s kost en totaal geen bijdrage levert in de welzijn van onze provinciegenoten. Maar belangrijker nog als oplossing voor het vergroten van de verkeersveiligheid, waarbij het aantal ongelukken (en doden) wordt verminderd. Mooi zou ook zijn als het dan elektrische auto’s betreft of zelfs voorzien van zonnepanelen, waarmee het duurzaamheidsaspect weer om de hoek komt kijken. Hoe zorgen we ervoor dat we als provincie een bijdrage leveren in deze ontwikkelingen? Dat hoeft niet alleen financieel, maar bijvoorbeeld ook als proeftuin. De uitdagingen voor onze provincie zijn groot, maar daarmee ook de kansen.”

Op 1 januari 2021 wordt de Omgevingswet van kracht, bedoeld om ruimte te geven aan ontwikkelingen en tegelijkertijd kwaliteit te waarborgen. D66 is kritisch over de manier waarop de provincie zich voorbereidt. “Ook het tempo waarin baart ons zorgen”, aldus Statenlid Ton van Rijnberk.

Ton deed vandaag een oproep aan Provinciale Staten om een werkgroep te vormen die aan de slag gaat met alle veranderingen die op de provincie af komen. “De Omgevingswet vraagt om een totaal andere manier van werken en om een cultuuromslag bij zowel het provinciebestuur als de ambtelijke organisatie. Ruimtelijke ontwikkelingen, bijvoorbeeld de aanleg van een weg of de bouw van een nieuwe woonwijk, staan dan niet meer op zichzelf, maar bekijken we in samenhang. Ook meer ruimte voor de inbreng van de inwoners van Zuid-Holland past hierbij.”

Aanleiding voor het pleidooi van Ton was de Lange Termijn Agenda van Zuid-Holland, die op de agenda stond van de vergadering van Provinciale Staten op 18 december 2019. “Een goed moment om te benadrukken dat onze provincie nu echt vaart moet gaan maken”, zegt Ton. “Want voor je het weet is het 2021.”

Gisteren heeft Zuid-Holland haar handtekening gezet onder het Klimaatakkoord. “Goed nieuws”, vindt woordvoerder Laura Neijenhuis. “Het akkoord is het resultaat van een mooi traject waarin niet alleen politici en ambtenaren hebben meegedacht, maar juist ook vele andere belanghebbenden aan de klimaattafels hebben meegedaan.”

D66 is wel bezorgd over de uitvoering en dan met name het gemak waarmee het provinciebestuur en de meerderheid van de Staten over bewonersparticipatie heen stapt. In de provincie wordt door zeven aangewezen regio’s enthousiast gewerkt aan de Regionale Energiestrategieën (RES’en) waarmee Zuid-Holland invulling moet geven aan het Klimaatakkoord. “Ik vraag mij oprecht af waarom er nog geen afspraken zijn gemaakt met deze regio’s”, zegt Laura. “Stuurt het provinciebestuur aan op uitsluitend zonne-energie om de discussie over windenergie op land, die binnen de coalitie gevoelig ligt, te vermijden? Daar lijkt het intussen wel op.”

Tijdens het debat in de Staten benadrukte Laura dat er wat betreft D66 goed moet worden geluisterd naar Zuid-Hollanders. “Alleen door alle belanghebbenden vroegtijdig te betrekken en alle duurzame oplossingen de revue te laten passeren, kun je afgewogen keuzes maken. Het Klimaatakkoord blijft op die manier niet een beleidsstuk van overheden, maar wordt een gezamenlijk doel van bewoners, bedrijven en organisaties.” Daarom diende Laura namens D66 de motie in Respecteer bewonersparticipatie bij energietransitie, maar deze kon helaas niet op een meerderheid in de Staten rekenen. Zowel Gedeputeerde Staten als de meerderheid van Provinciale Staten gaven in het debat aan dat “het respecteren van participatieprocessen en de resultaten die hieruit volgen wel erg ver gaat.” Er is dus nog een lange weg te gaan voor de geest van de Omgevingswet ook in de Provinciale Staten van Zuid-Holland doordringt. Met energie voor de toekomst zal Laura daar de aandacht op blijven vestigen.

Op een veilingterrein ter grootte van 240 voetbalvelden wisselen dagelijks bloemen en planten van 4000 telers van eigenaar. Het assortiment omvat 10.000 producten, het personeelsbestand 3000 medewerkers. De gezamenlijke inkoopopdracht van de 2400 klanten bedraagt 4,7 miljard euro. Wie de cijfers van Royal FloraHolland in het Zuid-Hollandse Naaldwijk ziet, kan niet anders dan onder de indruk zijn.

Minstens zo imposant is de aanblik van bedrijvigheid op de veilingvloer. Samen met (steun)raadsleden van D66 Westland, D66 Maassluis en D66 Schiedam bracht de fractie vorige week vrijdag in alle vroegte een werkbezoek aan Royal FloraHolland. Onder leiding van Coen Meijeraan, manager public affairs, maakten we een flinke wandeling door de hallen waar elke dag duizenden karretjes met bloemen en planten af- en aanrijden. Na ongeveer een half uur lopen bereikten we de veilingklok en zagen een tribune met enkele inkopers die razendsnel handelden. Een deel van de klanten koopt op afstand via internet in, leren we. En dat de verkoop via de klok elk jaar een beetje afneemt. Door de verschuiving van handelsstromen ontwikkelt de bloemenveiling zich richting een logistiek centrum, waar tijdelijke opslag en de distributie van bloemen en planten de kern vormen. “Vlugger en verser is het adagium”, aldus Meijeraan.

Dat de automatisering van de bloemenveiling in volle gang is, blijkt uit de ontwikkeling van Floriday, een onafhankelijk digitaal platform waar het bloemen- en plantenaanbod van kwekers bij elkaar wordt gebracht. Floriday helpt kwekers om de commerciële processen efficiënter in te richten en hen in staat om alle voorraad, orders en logistiek op slechts één plek te beheren en toe te wijzen aan de diverse verkoopsystemen, zoals FloraMondo en FloraXchange. Deze verkoopsystemen staan in directe verbinding met de koper (exporteurs, groothandelaar, etc.), die hier hun aankopen doen. Van robotisering blijkt in Naaldwijk echter nauwelijks sprake. Omdat de bloemenveiling geen 24-uursprocessen kent, zou de inzet van robots onvoldoende rendabel zijn. Royal FloraHolland is en blijft om die reden een werkgever van formaat in het Westland.

Dit brengt ons op de vraag hoe het is gesteld met het OV en de fietspaden in en om Naaldwijk. Zijn er voldoende goede en groene mogelijkheden voor al die medewerkers om van en naar huis te reizen? Coen Meijeraan vertelt dat er wat dat betreft nog veel te verbeteren valt, bijvoorbeeld door een OV-knooppunt aan te leggen. Overigens draagt Royal FloraHolland zelf ook aan bij aan de infrastructuur in het Westland. Zo heeft het bedrijf meebetaald aan de verbreding van een druk bereden weg met het oog op efficiënter transport. En ook waar het gaat om het verduurzamen van de bedrijfsprocessen zit Royal FloraHolland niet stil. Onlangs is een geothermieput aangelegd en we zijn bezig met het plaatsen zonnepanelen op de daken van de veilinghal. Meijeraan: “Over twee jaar zijn wij over op groene energie. Honderd procent.”

De fractie en het bestuur van D66 in Zuid-Holland hebben met verslagenheid kennisgenomen van het besluit van Gedeputeerde Han Weber om per direct af te treden. Bij een recente terugblik op het warmtedossier moest Han tot zijn grote spijt constateren dat er informatie bij de organisatie bekend was, die niet met hem, noch met Gedeputeerde Staten, noch met Provinciale Staten is gedeeld.

Deze informatie was naar zijn inzicht wel relevant. Dat Han de politieke verantwoordelijkheid nam voor een onvolledige informatievoorziening richting de Staten verdient tegelijkertijd veel respect. “Het tijdig en volledig informeren van de Staten is voor mij als provinciebestuurder het hoogste gebod”, zegt hij daar zelf over in zijn afscheidsbrief. Dit tekent Han ten voeten uit.

De afgelopen acht jaren droeg Han op zijn eigen karakteristieke wijze het D66 gedachtegoed uit. Het nu zo populaire ‘netwerkend werken’, dat de provincie succesvol heeft ingevoerd, werd door niet alleen door hem geïntroduceerd, Han handelde ook op die manier. Hij voerde veelvuldig overleg met inwoners en organisaties om zo tot beleid te komen.

Er werden de afgelopen jaren belangrijke nieuwe recreatiegebieden gerealiseerd  en op het gebied van de verduurzaming van landbouw werden de afgelopen jaren flinke stappen gezet, met oog voor de natuur en de agrariër. De belangrijke erfgoedlijnen in de provincie Zuid-Holland werden door Han opgezet.

Juist in de huidige Statenperiode hield Han zich bezig met energietransitie. Geen eenvoudige opgave in een dichtbevolkt Zuid-Holland, maar inmiddels zijn ook in dit dossier belangrijke stappen voor de toekomst gezet. Onze provincie vervulde zeker in het energiedossier een voortrekkersrol, ook omdat Han, samen met anderen, aan de wieg stond zijn van de Regioniale Energie Strategiën, als aanbod aan het nieuwe kabinet. Dit voorstel werd door het kabinet geaccepteerd en is vervolgens opgenomen in het concept Nationaal Klimaatakkoord.

Han was een echte D66-Gedeputeerde. Hij was steeds bezig met de richtingwijzers van D66, werkte aan acceptatie van onderaf en vertrouwde op de eigen kracht van mensen. De D66-fractie zal zijn wijsheid, wilskracht en enthousiasme missen!

Fractievoorzitter Ria Oosterop heeft tijdens de informatiebesprekingen voor een nieuwe coalitie in de provincie aangegeven dat Forum de leiding moet nemen bij het vormen van een coalitie. “Wij vinden samenwerking met Forum voor Democratie niet waarschijnlijk.”

D66 Zuid-Holland moet constateren dat er een groot verschil van opvatting bestaat over bijvoorbeeld het klimaat en de energietransitie, maar ook over bouwen in het groen. Wij hebben informateur Wiegel onderstaande brief overhandigd.

Den Haag, 2 april 2019

Geachte heer Wiegel,

Graag bieden wij u hierbij enkele voor de fractie van D66 Zuid-Holland leidende thema’s aan. Daarnaast informeren wij u kort over wat voor ons belangrijke uitgangspunten zijn bij het vormen van een nieuw college.

Leidende thema’s Voor D66 Zuid-Holland heeft energietransitie prioriteit. We zijn trots op de resultaten die we als onderdeel van het college de afgelopen jaren voor elkaar hebben gekregen en zijn van mening dat komende colleges deze ambities onverminderd dienen voort te zetten. Daarbij dient sprake te zijn van alle (nieuwe) vormen van energie. Dus zowel wind- als zonne-energie, maar ook innovatieve vormen zoals de warmterotonde, aardwarmte en de getijdencentrale. We zien in dit proces een leidende rol voor de provincie, waardoor dit voor inwoners tevens zal leiden tot extra werkgelegenheid.

Voor D66 is een gezonde leefomgeving een must. Concreet betekent het dat woningen zo veel mogelijk in of aan de rand van kernen worden gebouwd en langs bestaande infrastructuur. Ecologische verbindingen blijven behouden en groengebieden worden met elkaar verbonden. We zetten nog meer in op schone lucht en een schone economie. Ook wordt de komende Statenperiode wat betreft D66 vooral ingezet op schone mobiliteit, dus het openbaar vervoer en de fiets.

Uitgangspunten De D66-fractie is van mening dat de grootste partij, lees Forum voor Democratie, het initiatief moet nemen om tot een coalitie te komen. D66 is bereid deel te nemen aan een coalitie als aan een aantal uitgangspunten op programmatisch (zie boven) en ideologisch gebied tegemoet wordt gekomen. Wij constateren dat de ideologische verschillen tussen Forum voor Democratie en D66 groot zijn.  Ons idee van een duurzame en inclusieve samenleving staat ver af van de geluiden die Forum laat horen over bijvoorbeeld vrouwen, minderheden en het onderwijs.

D66 geeft voorkeur aan een brede coalitie van middenpartijen, voortbouwend op de goede resultaten en constructieve samenwerking van de afgelopen twee Statenperiodes.

Met vriendelijke groet,

Ria Oosterop

Fractievoorzitter D66 Zuid-Holland

Bioloog, klimaatdrammer, aanpakker en ondernemer. Dit zijn een aantal kernwoorden die mijn goed beschrijven. Ik zie kansen en weet resultaat te boeken. Nu sta ik als #10 op de kandidaten lijst voor D66 Provinciale Staten. Ik ga er werk van maken om onze planeet, en zeker ook Provincie een stukje beter achter te laten aan mijn kinderen.

Het is dan ook niet vreemd dat Schone Energie voor mij op nummer 1 staat bij de thema’s waar ik mij de komende periode voor in wil zetten. Mijn hele leven werk ik al aan projecten die een positieve bijdrage leveren aan klimaat en milieu. Zo werkte ik binnen DSM aan de productie van biogas van plantenafval, optische coatings om zonnepanelen efficiënter te maken en aan lichtgewicht zeecontainers om brandstofbesparing te realiseren. Op dit moment zit ik bij het bedrijf Avantium wat gespecialiseerd is in bioplastics. Deze ervaring wil ik graag inzetten om binnen de provincie de juiste keuzes te maken om de klimaatdoelstellingen te realiseren.

Een ander belangrijk punt voor mij is harder optreden tegen vervuilers. Het is volstrekt onacceptabel dat in vrijwel de gehele provincie genX of PFOA afkomstig van Chemours in Dordrecht in ons leidingwater zit. Of bedrijven nou wel of niet aan de regels voldoen, ik vind dat we ons moreel kompas mee moeten laten wegen in de toekenning of het aanscherpen van vergunningen.

Als laatste ben ik fel tegen bouwen in het groen. Ik woon vlak naast de fantastische Biesbosch in Dordrecht en wil daar nog lang, samen met iedereen uit onze provincie, van blijven genieten. Nieuwbouw kan en moet, maar dan wel binnen de bebouwde kom en dicht bij OV knooppunten. Dit is efficiënt, duurzaam en levert weer sterke dorpskernen op.

Ik zet me graag in om samen met jouw steun deze punten en visie te realiseren.

Sinds 2011 was Han Weber Gedeputeerde namens D66 in het provinciebestuur van Zuid-Holland. Van Deltaprogramma en erfgoedlijnen tot natuurontwikkeling en warmtepaticipatiefonds: wij zijn trots op wat er afgelopen jaren dankzij zijn inspanningen in Zuid-Holland in gang is gezet. Een terugblik.

Over de vraag wat het meest politieke dossier van afgelopen jaren was hoeft Han Weber niet lang na te denken. “Dat is zonder twijfel het populatiebeheer van de wilde gans. Hiervoor is het nodig om jaarlijks 80.000 ganzen af te schieten en 40.000 eieren te schudden. Bepaald geen populaire maatregelen.” Het afschieten van wild moet natuurlijk wel aan strikte regels voldoen, vertelt Han. “Zo krijgen jagers een jachtgebied toegewezen en hebben zij een vrijstelling nodig die voldoet aan het faunabeheerplan van de provincie. Van een groep zwanen die schade toebrengt aan een perceel, mag je er bijvoorbeeld maar één doden.”

Creativiteit Natuur, recreatie en landbouw zijn onderwerpen die Han vanaf het begin in zijn portefeuille had. De lijst met natuurgebieden die vanaf toen zijn ontwikkeld, is indrukwekkend. Met de realisatie van het Bentwoud, de Nieuwe Driemanspolder, de Nieuwe Dordtse Biesbosch, natuurprojecten bij IJsselmonde en de Zwethzone is Zuid-Holland een stuk groener geworden. “Die ambitie had D66 ook”, aldus Han,  “al was het af en toe flink aanpoten. Toen ik aantrad werd ik namelijk geconfronteerd met de decentralisatie van het natuurbeleid en de bezuinigingen van Henk Bleker terwijl de provincie al voor 200 miljoen euro aan verplichtingen was aangegaan. Het vergde dan ook de nodige creativiteit om de plannen die er lagen, tóch te kunnen uitvoeren. Dit lukte door nieuwe afspraken te maken met gemeenten en terreinbeheerders over bijvoorbeeld waterbeheer. Ook exploitatie vanuit de markt biedt mogelijkheden. Eigenlijk heel voor de hand liggend, want natuur en recreatie gaan hand in hand.”

Erfgoedlijnen Op het gebied van cultureel erfgoed trof Han in 2011 eveneens geen vetpot aan. Het monumentenbeleid dat de provincie vanuit het Rijk kreeg overgedragen, ging gepaard met een budget van 3 miljoen euro. “Een schamel bedrag als je je bedenkt dat alleen al de restauratiebehoefte in Zuid-Holland iets van 200 miljoen euro bedroeg. Als provinciebestuur hebben we toen erfgoedlijnen ontwikkeld. Door erfgoed samen één historisch verhaal te laten vormen, is meer partnerschap tussen eigenaren en belanghebbenden ontstaan, wat ook een gunstig effect heeft op de financiële middelen. Voor erfgoed is nu bijna vier keer zoveel geld beschikbaar gekomen. Een mooi voorbeeld vind ik Akzo Nobel, die zijn verfkennis ter beschikking stelt voor de landgoederenzone. Eén enkel landgoed had deze sponsoring met geen mogelijkheid voor elkaar gekregen.”

Twee glasvlammen “De afgelopen jaren hebben grotendeels in het teken gestaan van energietransitie en het slim gebruiken van restwarmte”, vervolgt Han. “Hier bulken we van in Zuid-Holland. Met de restwarmte van de haven van Rotterdam zou je met gemak álle huizen en álle kassen in de provincie kunnen verwarmen. In feite branden er twee glasvlammen, waarvan er één uit kan. Dat de discussie over energietransitie zich nu zo concentreert rond de kosten, vind ik jammer. Met subsidies voor early adapters, hulp aan woningbouwcoöperaties en gebouwgebonden financiering creëren we schaalvergroting en worden de technieken om huizen te verduurzamen vanzelf goedkoper. Bovendien hebben we nog zo’n dertig jaar, een tijdsbestek waarin de verbouwing van een huis sowieso wel aan de orde is. Zo bekeken is kosteloze energietransitie echt geen probleem.”

Dat het klimaat en energietransitie ook volgende Statenperiode hot topic zijn, is duidelijk. “Daarnaast zal er veel aandacht zijn voor de gezonde leefomgeving bij de bouw van de 240.000 nieuwe woningen in Zuid-Holland,” denkt Han. “Ook de circulaire economie en verduurzaming van de landbouw zullen komende jaren sterk spelen. Thema’s waarvoor wij als D66 flink de schouders onder willen zetten – en dan natuurlijk bij voorkeur vanuit het college.”