Poliflw

Door Webredactie op 23 mei 2024 om 13:20

Antisemitisme: kijk je weg of sta je op?

Tekst: Jeroen Fidder - Beeld: Anne Paul Roukema

Sinds 7 oktober neemt het antisemitisme schrikbarend toe, ook in Nederland. Joodse Nederlanders worden lastiggevallen en bedreigd. Ze voelen zich diep onveilig. Hoe is de situatie? En vooral: wat kunnen we zelf doen? In gesprek met politicus Mirjam Bikker en historicus Bart Wallet.

De begroeting tussen Mirjam en Bart is hartelijk. Ze kennen elkaar al heel wat jaren, sinds de studententijd. Mirjam ging de politiek in, Bart is hoogleraar Joodse Studies. Hij doceert vroegmoderne en moderne Joodse geschiedenis aan de Faculteit der Geesteswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Bart verschijnt de laatste tijd veel in talkshows, om te praten over de situatie in Israël en Gaza en de gevolgen in Nederland. Mirjam voert vanuit haar positie het debat.

Antisemitisme is nooit weggeweest uit onze samenleving”, benadrukt Bart. “Het is in de late oudheid ontstaan en altijd overgedragen in liedjes, kinderboeken en grapjes. Helaas leert de geschiedenis dat ook het christendom daaraan heeft bijgedragen, want de Joden hadden Jezus toch vermoord?” Vooral tijdens crises komt het antisemitisme naar boven, ook in de vorm van complottheorieën. “In coronatijd begonnen mensen een complot te vermoeden van Joodse mensen die de macht willen overnemen in de politiek, het bankwezen en de media. Ook denken sommigen dat de Joden achter de Oekraïne-oorlog zitten. En het antisemitisme is nu dus alle hevigheid terug sinds 7 oktober, de dag van die vreselijke aanval van Hamas. Omdat de oorlog zo lang duurt, is de impact groot.”

Die impact is in de eerste plaats voelbaar voor de Joodse gemeenschap, vertelt Mirjam. “Mensen die zichtbaar Joods zijn, hebben te maken met scheldwoorden en bedreigingen. Ze krijgen een steen door hun ruit omdat er een menorah, een zevenarmige kandelaar, achter het raam staat. Of omdat er een mezoeza, een tekstkoker, op hun deurpost hangt. Allerlei vormen van agressie komen voor.”

"We moeten een grens trekken als Nederlandse inwoners worden aangevallen op hun band met Israël"

In gesprek met Joodse mensen horen ze schrijnende verhalen. Mirjam: “Ouders die tegen hun kinderen zeggen: ‘Vertel maar niet dat je Joods bent, verstop je Davidsterhangertje.’ Joden die worden aangesproken op de situatie in het Midden- Oosten. Of vrienden die juist stil blijven. Allemaal vormen van uitsluiting, die zijn toegenomen sinds 7 oktober. Ik sprak mensen die bij de opening van het Holocaust Museum waren, ook overlevenden van de Holocaust. Ze hoorden de woorden die de demonstranten riepen en slapen sindsdien slecht, bang dat het spook terug is. Ik sprak een rabbijn die me vertelde dat, als hij door de stad loopt, het meevalt als hij drie keer wordt uitgescholden.

Dit mag niet normaal worden, hier mogen we niet aan wennen.” Bart ging direct na 7 oktober in gesprek met zijn Joodse studenten. “Sommigen hadden familieleden die waren vermoord, anderen waren op een andere manier getroffen. Schokkende verhalen. Vrij snel daarna vertelden studenten wat ze zelf meemaken in Nederland. Dat ze zich geïsoleerd voelen in hun vriendengroepen. Een studente vertelde dat ze werd lastiggevallen toen ze met haar familie in een restaurant zat. De man zei: ‘Wat jullie allemaal doen in Gaza’, gevolgd door een tirade. Velen hebben sinds 7 oktober het gevoel: in Israël zijn we niet veilig en uiteindelijk zijn we ook in Nederland niet veilig. De wereld is een onveilige plek voor ons.’ Dan gaat er iets helemaal mis in de samenleving.”

Mirjam schudt haar hoofd: “Voor mij is het helder: We kunnen niet op zo’n manier omgaan met de Joodse gemeenschap in Nederland. Het roept boosheid in me op maar óók de bereidheid op te staan. Wij moeten er samen voor zorgen dat Joodse Nederlanders zich veilig weten. Of je nu leraar in een klas bent, conducteur bij de NS, bedrijfsleider van een supermarkt of burgemeester.

Het conflict in het Midden-Oosten verdeelt mensen in Nederland. Hoe voer je het gesprek verstandig? Bart: “We hebben het conflict in het Midden-Oosten én daarnaast hebben we de doorwerking in Nederland. Dat zijn twee thema’s. Het is goed om het te hebben over het conflict. Over Hamas, de Israëlische politiek en Iran. Maar we moeten een grens trekken als Nederlandse inwoners worden aangevallen op hun band met Israël, de Palestijnse gebieden of Iran. En als Lenny Kuhr niet kan optreden, omdat sommigen het oneens zijn met haar politieke opvattingen. Dan gaat er iets helemaal fout in de samenleving. Als we dit toestaan, valt onze samenleving uiteen.” Ook Mirjam ziet veel verdeeldheid. Wat is de visie van de ChristenUnie op de situatie in Israël en Gaza? “Allereerst veroordelen we het terroristische geweld vanuit Hamas. Wat er op 7 oktober is gebeurd, is onbeschrijfelijk en nog steeds zijn er zoveel mensen gegijzeld. Zij moeten vrijkomen en wel zo snel mogelijk. Het raakt het bestaansrecht van Israël ook dat er zo’n permanent gevaar is. Daarom begrijpen we dat Israël zich moet verweren en probeert de gijzelaars vrij te krijgen.

Tegelijk laat het oorlogsgeweld ons niet onberoerd. Ook de staat Israël heeft het humanitaire oorlogsrecht te respecteren en in al het geweld van de afgelopen weken stellen we daar ook vragen over. Niet voor niets is Don Ceder op reis geweest door Israël, waar hij alle betrokkenen sprak, ook Palestijnse christenen die in uitzonderlijk moeilijke omstandigheden leven. Of het nu gaat over de Westbank of Gaza, ook daar is verschil als we kijken naar het bestuur. Voor beide plekken geldt dat het Palestijnse volk ook daar in vrede en veiligheid moet leven. Ook dat zullen we voor zover dat kan vanuit Nederland proberen te bevorderen. De spiraal van geweld en de kwalijke rol van Iran dat baat heeft bij onrust en vijandschap in Israël hebben de weg naar vrede verder bemoeilijkt. Dus zetten we ons in de Tweede Kamer ook in voor strenge sancties voor Iran en de geldstromen die terrorisme aanwakkeren. Maar hoe je ook denkt over de situatie, in Nederland moeten we pal voor de Joodse gemeenschap staan. Joodse mensen worden beschimpt vanwege hun identiteit. Als Joodse Nederlander ben je geen verantwoording verschuldigd over hoe je naar de regering van Israël kijkt, kritisch of juist niet. Je hoort bij Nederland, jou komt dezelfde veiligheid toe als elk ander. Alle minderheden moeten veilig kunnen leven in Nederland. En zeker de Joodse gemeenschap, als kleine minderheid, met de geschiedenis die ze heeft.”

"We moeten die oude, stereotype beelden de kop indrukken zodra ze opkomen"

Als het gaat om het bestrijden van antisemitisme, wordt al gauw gewezen naar de politiek. “Dat is ook goed, vindt Mirjam. “Vanuit de politiek is het belangrijk dat de ChristenUnie, samen met andere partijen, partner is van de Joodse gemeenschap in de strijd tegen antisemitisme. Daarom heb ik ook initiatief genomen voor een brede politieke verklaring om op te staan tegen Jodenhaat. Die is van links tot rechts ondertekend, op een enkele partij na. Hiermee geven we aan: antisemitisme is niet iets politieks, maar dit is wie wij willen zijn als land.”

Maar niet alleen de politiek is aan zet. Uiteindelijk heeft volgens Mirjam en Bart iedere inwoner van Nederland een verantwoordelijkheid. Mirjam: “Als je in de supermarkt ziet dat iemand wordt belaagd, wat doe je dan? Kijk je weg of stap je in? Als de falafeltent in jouw dorp dicht moet vanwege bedreigingen, dan moet je daar als dorp iets aan doen.” Mirjam wijst ook op de spreekkoren in voetbalstadions. “Te lang hebben we die genormaliseerd. Mijn zoontje las in Gouda op een muur: ‘Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas’. Dat komt omdat de spreekkoren veel te weinig zijn aangepakt. We moeten die oude, stereotype beelden de kop indrukken zodra ze opkomen. Ook in het onderwijs moet er aandacht zijn voor antisemitisme en de Holocaust. Daarom hebben we met de VVD een initiatiefwet ingediend om dit te bevorderen.”

Beiden zien goede initiatieven in Nederland en omringende landen. Bart: “Kort na 7 oktober was er in Berlijn een aanslag op een synagoge. De eerstvolgende dienst stond er een kring van Berlijners om de synagoge te beschermen zodat de dienst kon doorgaan. Het is belangrijk dat het gewone leven doorgaat. Dat is een opdracht voor ons allemaal. Vraag de Joodse gemeenschap in jouw stad of dorp: waar lopen jullie tegenaan? Waar kunnen jullie hulp bij gebruiken? Heel belangrijk.”

Mirjam sprak mensen van de ChristenUnie in Amersfoort. “Zij hoorden dat de kleine Joodse gemeenschap in Amersfoort onder druk staat. Daarom organiseerden ze een wandeling over de Joodse geschiedenis en het Joodse leven in de stad. Zelf heb ik zo’n wandeling onlangs in Gouda gedaan. Dat was ook voor mij confronterend én motiverend: ik moet opstaan tegen antisemitisme.”

Bijna een kwart van de jongeren en volwassenen die zijn geboren na 1980 trekt de Holocaust in twijfel. Dit blijkt uit een onderzoek in opdracht van de internationale organisatie Claims Conference. Elke generatie moet het verhaal van de Holocaust weer leren, stelt Bart. “Ik hoop enorm dat het nieuwe Holocaust Museum deze plek inneemt. Dat alle jongeren hiernaartoe komen en zich realiseren dat dit gewoon in Nederland is gebeurd. Niet in zwartwitbeelden, maar in kleur op dagen dat de zon scheen en de vogels floten. Je ging gewoon naar de winkel, terwijl je Joodse buren werden afgevoerd. Dat kan ook in onze samenleving gebeuren.”

Dit artikel verscheen eerder in het ChristenUnie Magazine

Door Don Ceder op 23 mei 2024 om 11:05

Initiatiefwet: 2% NAVO-norm in de wet

De overheid heeft de grondwettelijk taak om onze veiligheid te verzorgen. We werken daarom altijd aan goed beleid om onze veiligheid op orde te houden. Dat begint bij onze eigen defensie, die in de eerste plaats werkt aan het beschermen van onze eigen bevolking en in NAVO-verband bijdraagt aan vrede en stabiliteit op ons continent en in de wereld.

Bij een sterke defensie horen natuurlijk voldoende financiën, ieder jaar opnieuw en niet afhankelijk van hoe de politieke wind waait. Daarom dient de ChristenUnie deze week samen met SGP, VVD, CDA, Volt, BBB, NSC, D66 en JA21 een initiatiefwet in om de 2% NAVO-norm bij onze nationale uitgaven in de wet vast te leggen. Zo investeren we structureel in onze veiligheid, en weet ons defensiepersoneel dat het op de steun van de overheid kan rekenen.

ChristenUnie-Tweede Kamerlid Don Ceder:

“We zien allemaal de onrust in de wereld. Dat moet ons doen beseffen: vrede en veiligheid zijn er niet zomaar, daar moet je hard voor werken. Ik heb grote bewondering voor de mensen die zich binnen defensie dag en nacht inzetten voor onze veiligheid. Zij verdienen steun van de overheid. Ik ben blij dat we daar deze week een grote stap voor zetten.”

Door Mirjam Bikker op 22 mei 2024 om 20:46

Bijdrage Mirjam Bikker aan het formatiedebat

Hoop is licht dat vanuit de toekomst op het heden valt, schrijft de priester Thomas Halik. En het maakt dus veel uit welke toekomst je voor ogen hebt. Daar moest ik aan denken bij het eerste woord van dit coalitieakkoord. Hoop.

En dan vervolgt met lef en trots. Hoop en lef. Dat zijn mooie woorden die een belofte met zich meebrengen, en dus ook woorden die een grote verantwoordelijkheid scheppen. Hoop. Veel mensen hebben de hoop dat dit nieuwe kabinet een antwoord zal zijn op hun wanhoop: we hadden het al over boeren, over de slachtoffers van het toeslagenschandaal, over de hoop van mensen met een veel te smalle beurs voor wie de maand altijd langer duurt dan dat ze geld hebben. Dat zij hoop krijgen, dat is mooi!

Lef, het tweede woord, kan je ook zien als moed. Politiek is niet voor bange mensen. En regeren leidt onherroepelijk tot kritiek. Toch nemen vier partijen ook vandaag verantwoordelijkheid voor het landsbestuur. Ik ben blij dat ons land weer een missionair meerderheidskabinet krijgt. Besturen betekent complexe dilemma's en ingewikkelde afwegingen. Het vraagt de moed om eerlijk te zijn over wat wel en niet kan. Want sommige plannen lijken wel een droomvlucht. Zoals de unanieme instemming van alle Europese lidstaten op een aantal dingen die worden voorgesteld. Is het dan moedig om nu met heel veel aplomb een nieuwe koers aan te kondigen, terwijl je ook wel aanvoelt, zullen anderen ons die ruimte gunnen? Dat is spannend. En heb je dan ook de moed om er uiteindelijk voor te gaan staan als het niet gelukt is, en niet instituten als de rechterlijke macht of de Europese Unie de schuld te geven?

En dan dat derde woord, trots. Heel eerlijk, dat is voor mensen van de ChristenUnie een klein beetje ingewikkeld woord. Want wij leren: trots is een hoofdzonde. Maar alleen als het betekent neerkijken op anderen. Nu proef ik bij de coalitiepartijen vooral dat ze trots zijn op Nederland in de betekenis van fier. Van rechtop staan. En fier zijn op een anderen, dat is iets goeds. Maar het mag niet zo zijn dat we ons in ons landje terugtrekken achter de dijken, alsof de wereld daarbuiten – oorlog in Oekraïne, honger en armoede wereldwijd, noodzakelijke samenwerking in Brussel voor vrede en welvaart - niet bestaat.

Leiderschap, wat ons land nodig heeft

De verkiezingsuitslag maakte duidelijk dat dit land toe is aan verandering. Geen technocratische oplossingen zonder duidelijke verhaal waarom we bepaald beleid voeren. Dat is de afgelopen jaren onvoldoende gelukt. Maar ook deze coalitie staat wel voor dezelfde uitdaging. Want écht samen aan de slag gaan vraagt ook opnieuw leiderschap met visie.

De ChristenUnie zal bij nieuwe plannen – of die nu van links of rechts komen – kijken: brengt dit ons land tot bloei? Helpt het mensen in de meest kwetsbare posities vooruit? Wordt er recht gedaan? Want als je hoop biedt, moet dat geen valse hoop worden.

De afgelopen jaren was het voor de ChristenUnie op sommige dossiers keihard werken om dingen tegen te houden. Zoals de medische-ethische kwesties. Dat dossier komt met deze coalitie nu in rustiger vaarwater. Dat is goed nieuws. Op andere fronten, zoals armoedebestrijding, zie ik dat onze inzet overeind blijft, maar de ambitie is vertrokken. Uit de doorrekening van het CPB blijkt zelfs dat de ambitie om armoede niet te laten toenemen, nog niet helemaal slaagt. De armoede stijgt onder de nieuwe coalitie, met name onder kinderen. De inkt is nog niet droog, maar dit vraagt echt om aanpassing voor Prinsjesdag.

Als ik met deze constructief-kritische blik naar dit akkoord kijk, dan zie ik ondanks goede voornemens, vooral veel grote beloftes. En dan resoneert bij veel zinsneden nog: 'Hoe dan?'

Ik zie de nood van de gedupeerden in Groningen of wanhoop van omwonenden in Ter Apel. Maar gaat het schrappen van de spreidingswet er niet voor zorgen dat de crisis in Ter Apel groter wordt en er veel meer azc's nodig zijn dan nu? Wat gebeurt er met het rapport Van Geel voor een rechtvaardiger schadeherstel in Groningen? Een complete witte vlek in het akkoord. Laat dit niet het kabinet worden van goede woorden voor het Noorden, maar vervolgens geen daden voor het Noorden.

Omzien naar elkaar

In dit akkoord is de samenleving de grootste witte vlek. Klaar staan voor de ander lijkt uit beeld. Het belang van mantelzorg en vrijwilligerswerk, cruciaal gezien de vergrijzing maar ook voor het goed samenleven, blijft onbenoemd. De maatschappelijke diensttijd wordt geschrapt. De giftenaftrek wordt beperkt. Ontwikkelingssamenwerking wordt zwaar gekortwiekt.

Kortom: dit akkoord kan nog wel wat samenlevingsvisie of uitwerking op deze punten gebruiken.

Je diepste hoop, die gaat niet komen van deze coalitie en zelfs niet van de ChristenUnie. Ik herhaal de woorden van Halik: Hoop is licht dat vanuit de toekomst op het heden valt. Zo zie ik de opdracht van de christelijk-sociale politiek: we plaatsen onze samenleving, de economie en de schepping in het licht van het hoopvolle toekomstperspectief van de vrede en het recht van Gods Koninkrijk. Ik hoop dat het kabinet aan de slag gaat met de problemen in het land, dat het kabinet het goede zoekt en recht doet. Wij wensen van harte iedereen die zich daarvoor inzet Gods zegen.

Door Don Ceder op 17 mei 2024 om 15:45

Bijdrage Don Ceder debat situatie Gaza

Voorzitter, een van de meest indrukwekkende ontmoetingen in mijn leven was in de Palestijnse gebieden, waar ik een geheime ontmoeting tussen een Palestijnse burgemeester en een Israëlische burgemeester van een nederzetting meemaakte.

Zij kwamen met vrees voor grote repercussies samen om het dagelijks leven van hun volk beter te maken. Er heerste veel pijn, woede, onbegrip, trauma en verliezen onderling, maar één ding realiseerden ze: wij gaan beide niet weg, dit is ons land en dus moeten we praten.

Ik realiseerde me die dag dat dit de leiders van morgen zijn. Dit is het pad richting een duurzame oplossing.

Dit lichtpunt lijkt inmiddels eeuwenlang gelden, want al bijna 8 maanden lijkt er geen einde aan de geweldsspiraal te komen. En de hoop op vrede lijkt uiteen te spatten.

Want hoeveel beelden van Palestijnse moeders die hun kleine kinderen opgraven van ingestorte gebouwen moeten er nog voorbijkomen? Hoeveel verminkte Gazaanse kinderen heb ik al niet voorbijzien komen op social media? Voorzitter, ik rouw om al die duizenden Palestijnse burgerslachtoffers.

En afgelopen week heb ik de documentaire ‘screams before silence’ gezien die ingaat op de massale verkrachtingen en het extreem seksuele geweld op 7 oktober. Ik kon het niet afkijken, het ging door merg en been. En wat is het onverteerbaar voor al die families van Israëlische gegijzelden dat zij, behalve een filmpje af en toe, nog in het ongewis zitten over het lot van hun geliefden. En er is nog steeds geen staakt-het-vuren.

Oorlog is niet normaal. We moeten het vermogen blijven hebben om voorbij het leed te blijven kijken en te hopen op een toekomst voor zowel Israëliërs als Palestijnen. Want een ding is zeker: deze oorlog in Gaza zal niet voor altijd duren.

Ik bespeur echter geregeld naïviteit over wat er precies speelt in Gaza. We hebben in Hamas te maken met een terreurgroep die haar eigen burgers opoffert als menselijk schild. Bij wie de eigen slachtoffers onderdeel vormen van de strategie. Een buitengewoon wreed plan om internationale steun te vergaren. En het lukt.

Desondanks heeft Israël de dure plicht om verantwoord te blijven handelen. Om zelf rechtvaardig te blijven., zelfs in gevecht met een onrechtvaardige vijand als Hamas. Kan de overheid aangeven waar de laatste staakt-het-vuren onderhandelingen op zijn stukgelopen? En waar kunnen wij bijdragen?

En als we het over die toekomst van Gaza hebben, is er wat ons betreft nog te veel onduidelijkheid. Er zijn door verschillende Israëlische politici extreme uitspraken gedaan, waarbinnen geen toekomst bestaat voor de Palestijnen. Voor onze fractie zijn dat onacceptabele uitspraken. De Israëlische ministers Gallant en Gantz hebben gisteren dan ook terechte kritiek geuit op Netanyahu over het uitblijven van een realistisch plan voor Gaza na de oorlog. Want nogmaals, deze oorlog zal niet voor altijd duren.

Daarom de vraag aan het kabinet: hoe ziet de toekomst van Gaza er na deze oorlog uit en welke concrete gesprekken lopen daarover vooralsnog?

Tot slot de situatie in Rafah: ligt er volgens Nederland een duidelijke en geloofwaardige strategie en evacuatieplan ten aanzien van Rafah? Zo nee is daar uitzicht op en wat betekent dat? Want het lijkt ons heel logisch dat dat er moet liggen.

Voorzitter, die burgervaders toonden moed waar ik nog veel van kan leren. De moed om vooruit te kijken, elkaar in de ogen aan te kijken en te zeggen: wij mogen er beide zijn. Ik bid dat de gehele wereld iets van die moed mag overnemen.

Door Mirjam Bikker op 21 mei 2024 om 15:35

Kamermeerderheid stemt in met initiatiefwet versterken suïcidepreventie

De inzet van de landelijke en lokale overheid om zelfdodingen te voorkomen wordt een wettelijke verplichting. Een brede Kamermeerderheid, bijna unaniem, stemde vandaag in met onze initiatiefwet die dat gaat regelen.

De wet werd mede ingediend door GroenLinks-PvdA, CDA, SGP, SP, PvdD, BBB en NSC. Tot nu toe is de inzet voor suïcidepreventie afhankelijk van de ambities van het op dat moment zittende kabinet of Kamerleden, maar wordt nergens gegarandeerd dat die inzet gewaarborgd blijft. Met dit wetsvoorstel, dat wordt ondersteund door 113 Zelfmoordpreventie, komt daar verandering in.

Elke dag zijn er gemiddeld 5 zelfdodingen in Nederland. Mensen die geen andere uitweg meer zien dan zelfdoding en geen hulp zoeken. Dat is vreselijk, voor hen, voor de familie en de andere nabestaanden die achterblijven. We hebben als samenleving én als overheid de taak om zelfdoding zoveel mogelijk te voorkomen. Dat we naast deze mensen staan en goede, toegankelijke hulp bieden. Dat is letterlijk van levensbelang. Dit wetsvoorstel is er voor alle mensen die verlies kennen, voor de mensen die worstelen en voor de mensen daarom heen die hulp willen bieden, er willen zijn voor de ander. Mooi om te zien dat een brede Kamermeerderheid - alleen FvD stemde tegen - deze oproep steunt.

Suïcide is doodsoorzaak nummer 1 onder jongeren. Dit grote maatschappelijke probleem, dat samenhangt met verschillende factoren in de maatschappij, vraagt om een overheid die zich altijd verantwoordelijk weet voor goed suïcidepreventiebeleid. De plicht van de overheid om zich in te zetten voor suïcidepreventie wordt met het voorstel verankerd in de Wet Publieke Gezondheid. Hiermee wordt de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) primair verantwoordelijk. Daarnaast wordt het bestaan van een gratis hulplijn wettelijk vastgelegd en wordt de plicht van gemeenten voor eigen beleid explicieter gemaakt. Want juist gemeenten kunnen een cruciale rol spelen in het voorkomen van suïcides.

Denk je aan zelfdoding? Praten helpt en kan anoniem: chat via www.113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113.

Door Mirjam Bikker op 16 mei 2024 om 12:04

Persreactie Mirjam Bikker: Een akkoord met een wankel fundament, veel wensdenken en wilde symbolen.

Een akkoord met een wankel fundament, veel wensdenken en wilde symbolen. De ChristenUnie vindt het keihard nodig dat we problemen concreet oplossen. Dat de polarisatie en vervreemding wordt aangepakt, dat we investeren in goed samen leven. Maar met veel wilde symbolen, heb je nu wel de droomvlucht maar komen echte oplossingen geen steek dichterbij. Omzien naar de ander, naar de schepping, dat staat op een laag pitje. Op een aantal goede voornemens na blijft de vraag op heel veel punten: hoe dan?

De samenlevingsvisie van het nieuwe kabinet is in zichzelf gekeerd. Klaar staan voor de ander is er niet meer bij in dit akkoord. De maatschappelijke diensttijd, waar jongeren leren om dat te doen, wordt geschrapt, de giftenaftrek beperkt, ontwikkelingssamenwerking zwaar gekortwiekt. De spreidingswet wordt geschrapt, en de mensen het Noorden blijven in de problemen. Concrete maatregelen om nu arbeidsmigratie omlaag te brengen zijn er nauwelijks. Wie dragen de gevolgen?

Nederland heeft een overheid nodig die problemen daadkrachtig aanpakt. En daar is heel veel werk aan de winkel. Nederland heeft een samenleving nodig waar de jongste generatie hoopvol en met goede voorbeelden leert samenleven, waar ondernemers, boeren en zoveel hardwerkende gezinnen zien dat de overheid de langdurige problemen van woningnood, van een vastgelopen overheid, van de aardbevingsschade in Groningen tot het toeslagenschandaal, op de rit krijgt. Op het gebied van medische ethiek is het goed te zien dat op veel fronten het progressief- liberale denken niet meer aanwezig is. Tegelijk houden we grote zorgen om de wetsvoorstellen rondom embryokweek. Ook de inzet om het aantal abortussen naar beneden te brengen, is verdwenen. De ChristenUnie zal met hart en ziel blijven werken aan een land waar we de ander zien staan, waar we werken aan een gezonde economie met behoud van de schepping, en elk leven van waarde is.

Door Mirjam Bikker op 14 mei 2024 om 17:45

‘Wie wereldwijd rondkijkt weet… zo vanzelfsprekend is vrijheid niet.'

Toespraak van Mirjam Bikken in de Sint-Janskerk in Gouda op 4 mei 2024

Godlof!

- Stolpersteine, Inez Meter, 2011

Met dit gedicht opent het indrukwekkende boek ‘Hier woonden’, van Soesja Citroen. Het boek kenmerkt zich door het herhaaldelijke, sobere ‘Hier woonde’, gevolgd door namen, adressen, geboorteplaats en sterfplek, meestal een concentratiekamp. Deze mensen woonden ooit in deze stad, onze stad, noemden Gouda hun thuis, maakten hier herinneringen. Bijna 400 namen worden genoemd, hun verhalen verteld. Opdat we nooit vergeten.

Het lezen ervan snijdt je door de ziel. Het zijn verhalen die je stil maken, vervullen van verdriet en verbijstering. Sommige verhalen raken je extra diep, omdat ze zo akelig dichtbij komen. Verhalen van mensen zoals jij en ik. Van kinderen, in de leeftijd zoals ze bij ons thuis zijn. Die genoten hebben van het groen aan de bomen in de lente, van het geroezemoes van de stad, de drukte op de markt. Van kinderen die speelden in het Houtmansplantsoen, tot het niet meer mocht. Die naar school gingen met andere kinderen uit de buurt, tot het niet meer mocht. Gingen zwemmen in het zwembad, tot het niet meer mocht. Omdat ze Joods waren. Voor Joden verboden.

Een van die namen is Andries Samuel van Wijnbergen. Naast zijn werk als accountant zat hij in de Goudse gemeenteraad. Hij was, net als ik, actief in de politiek. In 1940 al werd hij, enkel vanwege zijn Joodse achtergrond, uit deze functie ontheven. In de nacht van 23 oktober 1944 werd Andries thuis aan de Fluwelensingel gearresteerd door leden van de Landwacht. Hij zou overgebracht worden naar Rotterdam. Maar onderweg net voorbij de Julianasluizen waar nu Westergouwe is, wat toen nog Moordrecht was, werd hij gefusilleerd. Bij de Hoeve Nooitgedacht schiet een Nederlandse SD’er hem in koelen bloede dood. Zonder proces, zonder verantwoording ten tijde van de bezetting. Rechteloos, redeloos. Ook in onze stad, ook in het dorpje van mijn jeugd, was de wetteloosheid.  Hier zijn geen woorden voor, en tóch… Op 4 mei zijn we stil… én we proberen woorden te vinden, stamelend, met een brok in de keel en een zwaar gemoed. Omdat we denken: dit nooit weer.

Als schoolkind opgegroeid aan de Hollandse IJssel in het dorp Moordrecht, kende ik die verhalen van zo dichtbij, wat zich had afgespeeld zo in de buurt nog niet. Toch was dodenherdenking op 4 mei een vanzelfsprekend moment. Om stil te zijn, te herdenken hoe velen waren weggevoerd en vermoord. We dachten aan het verzet, de moedige mensen en het levensreddende werk dat werd gedaan. Boeken als Snuf de Hond, Holland onder het Hakenkruis, Engelandvaarders, ze werden door mij verslonden. En het was vanzelfsprekend welke keuzes een mens zou maken in de oorlog. Zoals het vanzelfsprekend was dat zulke verschrikkingen nooit meer zullen plaatsvinden.

Toen was ik een kind en dacht ik als een kind. En het zal zo blijven dat de boeken en gedachten van weleer ook gedachten voor het nu hebben gevormd die je meedraagt. Maar ze waren niet de hele waarheid. Integendeel. Van de Joodse gemeenschap die hier voor de oorlog voluit het Joodse leven kende, was maar een kleine rest over na de oorlog. En het grootste deel van de stad, van mijn dorp destijds, was niet actief in het verzet. Ook niet actief bij de NSB. Maar leefde onder het juk van de bezetting en zette niet de stap naar voren toen stadsgenoten werden weggehaald. Van Gouda wordt nog geschreven door de Duitse bezetter dat de bevolking en de gemeentepolitie wel erg meelevend is als Joodse Gouwenaren worden weggevoerd. Men was vriendelijk, maar het stopte niet.

Vandaag mag ik hier voor u de 4 mei-gedachtenis uitspreken en dat doe ik met een groot gevoel van verantwoordelijkheid. Want vandaag staan we stil bij al die Nederlanders – burgers of militairen die in ons Koninkrijk of waar ook ter wereld zijn omgekomen, zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog, in Indonesië, als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna. Het is vandaag de dag van herdenken, van rouw dragen. En óók een dag van besef hoe kostbaar de vrijheid is, die we morgen gaan vieren. En als wij straks op de Markt stil zijn, met de vaste wens, dit nooit meer.

We hebben de dure plicht de verhalen van onze stadsgenoten die in de oorlog omgekomen zijn te blijven vertellen, met stilte en met woorden. Om de namen te blijven noemen. Het is van belang om het collectieve geheugen van onze stad van ons land te blijven voeden met beelden uit het verleden, want wie niet leert van het verleden, zal dezelfde valkuilen niet opmerken. De recente opmars van antisemitisme onderstreept dat belang opnieuw.

Dit herdenken heeft ook een bepaalde transcendentie: in het collectieve herdenken van dit hoofdstuk uit onze geschiedenis, overstijgen we voor een moment de vele breuklijnen die onze samenleving kent. Vandaag zijn we allemaal één. Jood en niet-Jood. Man en vrouw. Progressief en conservatief. Het verleden dringt ons daartoe. Het heden vraag erom. De stilte verbindt ons. We zeggen tezamen: nie wieder. Dit nooit meer.

Met Lex van der Helm wandelde ik recent door Gouda, om over de Joodse historie van deze stad te horen. Hij vertelde over de razzia in april 1943, doen het Joodse bejaardenhuis aan de Oosthaven ook niet meer ontsnapte. Over de dappere directrice mevrouw Teixeira de Mattos, die haar mensen niet in de steek liet, meeging naar Westerbork en als enige de transporten overleefde. We liepen langs de Stolpersteine, de gedenkstenen die herinneren aan de Joodse gemeenschap van voor de oorlog. We memoreerden dat die week de laatste stolpersteine, struikelstenen van onze stad geplaatst zijn.

Aan het eind van onze wandeling merkte Lex op: ‘Zo ver weg is het niet. Je bent zo terug in een spiraal waarin mensen tot schuldige en zondebok worden gemaakt.’

En daar hebben we allemaal voor te waken. De Joodse gemeenschap is de kleinste gemeenschap in Gouda en daarmee ook de kwetsbaarste. En juist wat kwetsbaar is, verdient allermeest onze bescherming. Gouda is een stad van minderheden. Nederland is een land van minderheden, gebouwd op de overtuiging dat onze democratische rechtsstaat

bescherming biedt en ruimte en vrijheid geeft voor verschil. Denk maar na, eigenlijk behoort elk van ons, ook jij hier in de Sint Jan tot een minderheid.

Deze bijdrage vandaag bepaalt me bij de vanzelfsprekendheid die ik ooit had bij Dodenherdenking. Het moment van ons samen, om uit te spreken; dit nooit meer. Wie wereldwijd rondkijkt, wie kijkt wat er op muren geschreven wordt, of op online fora, wie de krant leest, weet… zo vanzelfsprekend is het niet. We zijn hier bijeen in een kerk die daar met verschillende glazen aan herinnert. Maar ook laat zien dat er momenten zijn dat het er op aankomt. Omdat er dreiging is van buiten, andere landen. En misschien ook van binnen, als we niet meer zien hoe kostbaar vrijheid is. Dat het soms een prijs vraagt om de ander te tolereren. En dat niemand zichzelf daarin moet overschatten.

Sinds een aantal jaar lees en herlees ik het verslag van Floris Bakels, de man die in verschillende doorgangs- en vernietigingskampen vastgehouden werd. Levend tussen nacht en nevel. Zo heeft zijn verslag ook, hij schrijft in

de scherpe woorden: ‘De Duitse macht is in 1945 verslagen, maar nadien is feitelijk niets tot een oplossing gebracht. Het uitmoorden van zes miljoen joden, met name, is niet gevolgd door iets dat herhaling onmogelijk maakt. Men heeft zich niet bekeerd. (…) Roependen in de woestijn waarschuwen terecht voor komende catastrofes. Als schrijver voeg ik mij bij hen. De doden verplichten mij daartoe.’

Het zijn indringende woorden. Ze zetten voor mij op scherp waarom dit herdenken zo belangrijk is. Waarom we niet moeten nalaten te onderstrepen dat vrijheid kostbaar is. Dat het om een innerlijke overtuiging vraagt, ook in onbestemde tijden. Dat onze vrijheid een verantwoordelijkheid is. ‘De doden verplichten ons daartoe.’ De Stolpersteine herinneren ons eraan, de verhalen van hedendaagse veteranen over hun gesneuvelde kameraden bij vredesoperaties evenzeer. Ook bij u zullen er verhalen zijn die u meedraagt.

Om acht uur zijn we stil, ik hoop van harte dat het in heel ons land stil is. In een gezamenlijk herdenken. In waardigheid, opdat we niet vergeten. Wie zij waren, hoe ze leefden in onze stad. ‘In hun namen keren zij weer,’ schreef Inez Meter. Vandaag noemde ik de naam van Andries Samuel van Wijnbergen. Vermoord omdat hij Joods was, zonder proces. Vandaag noemde ik de naam Sarah Teixiera de Mattos, moedig stond ze de oudjes bij, ook toen ze weggevoerd werden met de trein. Ik zou vele andere namen kunnen noemen.

Hun namen verplichten ons er toe, om op te staan voor die stad waar allen veilig zijn, waar we haat een ferm halt toeroepen, waar we de ander kennen als gegeven leven, waar we weet hebben van onze geschiedenis. Van de waarde van gerechtigheid, van vrede. ‘In hun namen keren ze weer.’

Door Webredactie op 30 april 2024 om 14:11

Eerder vandaag is een groep activisten het partijbureau van de ChristenUnie binnengedrongen. De ChristenUnie keurt deze actie ten stelligste af. Demonstreren is een groot goed in ons land. Ongevraagd een pand binnendringen valt daar niet onder. Integendeel. Het brengt de veiligheid van onze medewerkers in gevaar. Dat is onacceptabel. Het aanbod om met enkele van de demonstranten het gesprek aan te gaan werd geweigerd. Men weigerde vervolgens ons pand te verlaten. Inmiddels is de actie door de politie beëindigd.

De ChristenUnie staat voor de democratische rechtsstaat. Daar hoort voluit het vrije debat en het demonstratierecht bij. Zo kunnen we verschillen van mening. Maar wij verwerpen intimiderende acties die dat ondermijnen. Binnen onze partij blijft de ruimte om het gesprek te voeren, ook over het conflict in Gaza. Zodat we samen binnen de grenzen van onze democratische rechtsstaat blijven zoeken naar wegen tot vrede en recht.

Door Don Ceder op 25 april 2024 om 13:08

Als dit rapport niet de druppel is om de toeslagen af te schaffen, wat dan wel?

Bijdrage Don Ceder in debat met Parlementaire Enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening

Voorzitter, het voelt gek om het te hebben over de kinderopvangtoeslagaffaire te hebben en hier te staan. Ik heb namelijk lang aan de andere kant gestaan, naast ouders die ook hier op de tribune zitten, in de strijd naar erkenning, recht en herstel.

Één van deze ouders heette Debora. Ze is jarenlang opgejaagd door de overheid en kreeg het stempel fraudeur. In 2012 begon de ellende met terugvorderingen van de Belastingdienst. In totaal liep het bedrag op tot 48 duizend euro. Hoeveel bewijs Debora ook naar de Belastingdienst opstuurde om aan te tonen dat de Belastingdienst het bij het verkeerde eind had: het was nooit genoeg. Ze gleed uiteindelijk weg in een diep moeras. Ze verloor haar baan, haar zelfwaardigheid, ze werd depressief, ze kon haar zorgverzekering niet meer betalen en kwam in de wanbetalersregeling, haar gebit ging achteruit, haar relatie liep op de klippen en ze werd depressief. Haar kinderen zagen een andere moeder en dat had ook effect op hen. Deborah was op een gegeven moment zowel fysiek, mentaal als financieel kapot en leefde van dag naar dag.

Voorzitter, dit verhaal van Debora is niet de enige. Duizenden ouders én kinderen is dit overkomen.

In het rapport wordt het gedicht van toeslagenkind Milton Moreira Morena geciteerd. Ik citeer hier enkele zinnen:

“Het is oké om mij safe te voelen, samen met mijn medemens.

Het is niet oké om alles maar te accepteren!

Het is niet oké om stil te blijven ik heb ook een stem! Wij allemaal.

Het is pas oké als ik zelf mag beslissen over mijn leven!!!

OKE!!”

Het is belangrijk om de verhalen van Debora, Milton en vele andere ouders en kinderen te blijven vertellen. Zodat we nooit vergeten hoe de overheid zoveel macht naar zich toe kan trekken, gelegitimeerd door een parlementaire democratie. En niet vergeten hoe de instituties allen kunnen falen in het beschermen van mensen tegen diezelfde macht van de overheid. Maar ook dat we begrijpen dat achter dit alles wantrouwen richting de burger zit. Dat zit achter het fraudebeleid, dat zit achter het toeslagenstelsel.

Voorzitter, dit rapport toont de noodzaak aan om nú keuzes te maken. En de belangrijkste die we moeten maken is het toeslagenselsel afschafffen!   Als dit rapport niet de druppel is om de toeslagen af te schaffen, wat dan wel?

De commissie oordeelt hard over de politiek die maar geen einde maakt aan het toeslagenstelsel. Ik citeer: “

de wetgever is blind voor de gevolgen voor mensen”.

Voorzitter, wat de ChristenUnie betreft laten trekken we echt een streep en rekenen we voor eens en voor altijd met het toeslagenstelsel af.

Voorzitter,

Ik wil de leden van de Parlementaire Enquêtecommissie Fraudebeleid en dienstverlening en hun ambtelijke ondersteuning heel hartelijk danken voor het werk dat door hen verricht is. Ook de leden van de commissie die nu geen Kamerlid meer zijn. Er ligt een omvangrijk en diepgravend rapport over het fraudebeleid van het Rijk en de uitvoeringsorganisaties. De commissie heeft grondig werk verricht en dat heeft het nodige van de leden gevraagd, aan tijd, aan inzet, aan het niet-beschikbaar zijn voor andere werkzaamheden. Dank allen.

Algemene reactie

De titel van het rapport is veelzeggend. Blind voor mens en recht. De overheid, rechterlijke macht en politiek is blind geweest voor mens en recht.

Dit rapport moet volgens de ChristenUnie-fractie de spreekwoordelijke druppel zijn om de wissel om te zetten.

Het systeem op basis waarvan dit kon gebeuren is gebouwd op wantrouwen. Een systeem gebouwd op rationele beslissingen en mensen die hun hele leven en inkomenssituatie gemakkelijk kunnen overzien. Maar dit systeem houdt geen rekening met flexibele arbeidscontracten, diffuse samenlevingsvormen en wisselende inkomens.

De regels in de sociale zekerheid moeten daarom menselijker. Dat betekent voor de ChristenUnie: eenvoudiger, meer oog voor wat van mensen gevraagd kan worden en met stevige rechtsbescherming.

Toeslagen

Voorzitter, ik wil beginnen bij de bron van de toeslagenaffaire. Het systeem van toeslagen dat anno 2024 nog steeds bestaat. Het systeem van toeslagen is bedoeld als inkomensbescherming. Om mensen te helpen met het betalen van zorg, wonen of zorg voor kinderen. Maar in de praktijk is het een

rekening van de woningcorporatie, zorgverzekeraar of kinderopvanginstelling.

De commissie trekt hier harde conclusies. Er liggen nog steeds onverantwoorde financiële risico’s en onrealistische verantwoordelijkheden bij mensen. De oorzaak hiervan zit diep in de kern van het toeslagenstelsel: voorschotfinanciering op basis van actuele inkomens.

De commissie roept de wetgever op: toon politiek lef en schaf het toeslagenstelsel af. Een oproep die mijn partij van harte ondersteunt. In de doorrekening bij ons verkiezingsprogramma doen we ook een concreet voorstel voor hoe een nieuw stelsel van inkomensbescherming en fiscaliteit eruit kan komen te zien. Het kan dus. We kunnen van de toeslagen af! Zodat mensen van een financieel onzeker huishoudboekje naar een zeker huishoudboekje gaan.

Waarom gebeurt het dan niet? Het cynische antwoord is, helaas: omdat er geen politieke wil is om het ook écht te gaan doen. Mijn collega Pieter Grinwis heeft de afgelopen weken de debatten rond kinderopvang en toeslagen gedaan. Daar proefde hij weinig urgentie om een gezamenlijke stip op de horizon te zetten: een toekomst zonder toeslagen.

Mijn fractie zou het onverteerbaar vinden als dit rapport niet de druppel is om deze stip wel te zetten. Ik hoor graag hoe de commissie dit beoordeelt.

Uitvoering

Voorzitter, over de uitvoering van de fraudewet en het boetebesluit heb ik nog enkele vragen aan de commissie.

De afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft de bepaling rond terugvordering altijd dwingendrechtelijk geïnterpreteerd. De bekende alles-of-niets benadering: de Dienst Toeslagen heeft geen ruimte om af te zien van een volledige terugvordering. Deze zeer strenge en ongenadige wijze van terugvorderen, zonder ruimte voor de uitvoering, was nooit de bedoeling geweest van de wetgever, geeft de commissie aan.

Waarom is, in de ogen van de commissie, de Raad van State altijd blijven vasthouden aan de alles of niets benadering ondanks de duidelijke uitspraken van bewindspersonen in diverse debatten?

Financiën en SZW waren in 2013 beide op de hoogte van de alles of niets-benadering en de harde gevolgen hiervan. Dit leidt enkel tot een onderlinge discussie met andere interpretaties.

Kan de commissie nader duiden welke interpretaties financiën en SZW aan de alles of niets-benadering gaven? En waarom is het in de ogen van de commissie toen niet gelukt om te komen tot een concrete oplossing? Ontbrak het aan politieke wil om dit op te lossen?

Ditzelfde geldt ook voor het boetebesluit. De 100%-boete werd in de sociale zekerheid de standaard terwijl minister Asscher stelde dat uitvoering ruimte had om verminderde verwijtbaarheid vast te stellen. Het UWV heeft ook herhaaldelijke verzoeken gedaan voor ruimte om subjectieve verwijtbaarheid mee te wegen bij het uitvoeren van de fraudewet. SZW hield vast aan het boetebesluit en gaf de ruimte niet, ondanks dat de ministers in politieke debatten aangaven dat er weldegelijk ruimte zou zijn.

Kan de commissie een verklaring geven waarom dit zo heeft kunnen misgaan?

De commissie wijst ook terecht op de zeer beperkte uitleg van het begrip ‘dringende reden’ in de sociale zekerheid. Iemand met een uitkering die een klein foutje maakte kan worden opgezadeld met een herziening en een grote terugvordering. De afgelopen jaren heeft mijn fractie gewerkt aan een initiatiefwet om de uitvoeringsinstanties meer ruimte te geven om de gevolgen van de terugvordering mee te wegen in het besluit. Afgelopen donderdag heeft de Centrale Raad van Beroep een cruciale uitspraak gedaan die onze initiatiefwet in principe overbodig maakt. De uitvoerende instantie is volgens de Centrale Raad verplicht een belangenafweging te maken waarvan de uitkomst niet onevenredig mag zijn. Het doel is bereikt, mijn fractie is daar heel blij mee. Hoe kijkt de commissie naar de uitspraak van afgelopen donderdag?

Aanbevelingen

De aanbevelingen die de commissie doet zijn belangrijk. Veel aanbevelingen zijn klip en klaar. De overheid moet een menselijker gezicht krijgen via een recht op persoonlijk contact. Het handhavings- en sanctioneringsbeleid moet worden herzien, de Autoriteit Persoonsgegevens moet versterkt worden enzovoorts.

Over enkele andere aanbevelingen heb ik nog enkele vragen.

De commissie adviseert de Raad van State te splitsen en de afdeling bestuursrechtspraak onder te brengen bij de rechterlijke macht. Rond deze aanbeveling constateert de commissie ook dat het opmerkelijk is dat vraagstukken over aanvullende inkomensvoorzieningen niet bij één rechtsprekende instantie zijn ondergebracht. De commissie doet daar vervolgens geen aanbeveling over. Is dit bewust? Zou één rechtsprekende instantie voor alle inkomensvoorzieningen inderdaad niet veel logischer en begrijpelijker zijn?

Voorzitter, ik ben zelf sociaal advocaat geweest en heb van dichtbij gezien dat de drempel te hoog is voor mensen om hun recht te halen. Dit terwijl in een rechtsstaat het toegang tot het recht cruciaal is. De commissie doet hiervoor twee belangrijke aanbevelingen. Allereerst de aanbeveling om een landelijk dekkend netwerk voor hulp en ondersteuning bij sociaaljuridische vraagstukken te garanderen. En vervolgens om de vergoedingen voor de sociale advocatuur te verhogen en de criteria voor gesubsidieerde rechtsbijstand te verruimen.

Heeft de commissie hiervoor ook een idee welk budget er met deze aanbevelingen gemoeid zouden moeten gaan?

Heeft de commissie ook een mening over de huidige inrichting van het stelsel van sociale advocatuur? Ik ben ervan overtuigd dat het stelsel op de schop moet omdat perverse financiële prikkels er nu niet altijd voor zorgen dat het belang van de cliënt op de eerste plaats staat. Ik ben benieuwd hoe de commissie dit ziet.

Voorzitter, de commissie oordeelt dat alle staatsmachten gefaald hebben. Ook de Tweede Kamer. De commissie beschrijft dat de wisselwerking tussen Kamerleden en journalisten gevolgen hebben gehad op de wijze waarop Kamerleden hun taak invullen. Dit leidde tot een papegaaiencircuit tussen politiek en media. Mijn fractie herkent deze dynamiek waar ook wij kwetsbaar voor zijn. Ook wij moeten erkennen dat we te laat signalen van gedupeerden en uit de uitvoeringsorganisaties hebben gezien.

Conclusie

Voorzitter, ik hoop dat dit rapport de wissels omzet. Want, zoals de commissie stelt: als we nu niets doen, kan het morgen weer gebeuren. Ik hoop, dat als ik ooit terugkeer als advocaat nooit meer een slachtoffer van een dergelijke affaire hoef bij te staan.

Door Don Ceder op 9 april 2024 om 17:00

Misstanden in de gesloten jeugdzorg tonen opnieuw aan: het moet rigoureus anders

De signalen over ernstige misstanden in de gesloten jeugdzorg naar aanleiding van het recente rapport van Jason Bhugwandass maken veel los: in de politiek én in de samenleving. De bevindingen zijn schokkend en vragen om actie. We zien opnieuw dat het zo niet langer kan en daarom is dit opnieuw een duidelijke boodschap dat het proces om écht een duurzame verandering in te zetten onverminderd voortgezet dient te worden. GL-PvdA en NSC dienden een motie in om een beknopte parlementaire enquête te houden om de misstanden verder te onderzoeken. Hieronder leggen we uit waarom we hier tegen stemden.

Onze huidige inzet

Er wordt nu al een extern en onafhankelijk onderzoek door de staatssecretaris gestart naar de misstanden, met conclusies en aanbevelingen om deze in de toekomst te voorkomen. Ook moet dit onderzoek antwoord geven op de vraag hoe het kan dat de inspectie de meeste misstanden op de Zikos-afdelingen over het hoofd heeft gezien. Kortom: duidelijk moet worden hoe het ooit zover heeft kunnen komen. Intimidatie, vernedering, geweld: ze zijn allemaal onacceptabel, op iedere plek en zeker bij deze kinderen, in zo'n kwetsbare situatie. Dit had nooit mogen gebeuren. Het onafhankelijke onderzoek moet bovendien een belangrijke stap zijn richting erkenning van het leed dat jongeren is aangedaan.

Jongeren in een kwetsbare situatie verdienen de beste jeugdzorg. Het afbouwen van de gesloten jeugdzorg is daarom inmiddels al in volle gang gezet en het doel is in 2030 zo dicht mogelijk bij 0 gesloten plaatsingen te komen, met als belangrijke tussenstap dat in 2025 alle instellingen al werken op basis van kleinschaligheid. Op dit moment is er al een cliëntenstop voor nieuwe opnamen binnen Zikos-afdelingen.

Maar we doen meer. We werken toe naar een andere pedagogische aanpak in de zwaardere jeugdzorg: kleinschalig, met betere dagbesteding en geborgd onderwijs. De hervormingsagenda jeugd, opgesteld door onze eigen staatssecretaris, biedt hiervoor belangrijke aanknopingspunten.

Waarom geen enquête

Terug naar de motie van NSC en GL-PvdA. De suggestie die met de motie voor een parlementaire enquête wordt gewekt, is dat deze een bevredigend antwoord gaat bieden op de nood in de (gesloten) jeugdzorg. We begrijpen de zoektocht naar erkenning voor het aangedane leed. Maar een beknopte parlementaire enquête is daar het middel niet voor. We willen slachtoffers daarom ook niet de hoop geven dat de start van dit onderzoek iets gaat bereiken waar het niet voor bedoeld is. Erkenning, duidelijkheid en voorkomen dat dit opnieuw kan gebeuren – dát is belangrijk. En daar gaat het aangekondigde onafhankelijk onderzoek juist in voorzien.

Het onderscheidende van een parlementaire enquête ten opzichte van andere onderzoeken is dat een enquête zich met name richt op de rol van de politiek in een bepaald probleem, in dit geval de gesloten jeugdzorg. Het probleem is echter veel breder: denk onder andere aan fikse personeelstekorten, de ernstige problematiek van jongeren, omgang met veiligheidsrisico’s, gebrek aan inzicht in welke behandelingen effectief zijn en de manier van besturen. De misstanden in de gesloten jeugdzorg zijn niet specifiek een gevolg van politiek handelen, maar van falende mechanismen binnen de sector waardoor niet aan de randvoorwaarden van veiligheid is voldaan. En dus is een onafhankelijk onderzoek naar het niet functioneren van deze mechanismen en doorgaan met een zo snel mogelijke afbouw van de gesloten jeugdzorg een veel betere route om te komen tot antwoorden op gestelde vragen.

Dat gesloten jeugdzorg geen recht doet aan wat jongeren nodig hebben voor hun veiligheid en herstel, is breed door de Tweede Kamer geconstateerd en met die brede steun wordt nu gewerkt aan het afbouwen van de gesloten jeugdzorg.

Kortom: de stille ramp die zich in delen van de gesloten jeugdzorg heeft voltrokken, mag zich nooit meer herhalen. Daar zijn alle partijen het over eens. Ook is er grote unanimiteit over de afbouw van de gesloten jeugdzorg. Over de voorgestelde parlementaire enquête oordeelde een meerderheid van de Kamer, waaronder de ChristenUnie, vandaag dat dit niet het aangewezen instrument is op de weg naar duurzaam herstel. We zullen ons net zoals we dat de afgelopen jaren hebben gedaan elke dag inzetten voor het verbeteren van de jeugdzorg, het ondersteunen van medewerkers zodat ze hun werk goed kunnen doen en doorgaan met de afbouw van de gesloten jeugdzorg naar kleinschalige voorzieningen.