Poliflw

Op 1 november 2023 kwamen de plannen voor Roden-Zuid aan de orde in de gemeenteraad. De raad achtte in meerderheid het concept-gebiedsplan Roden-Zuid geschikt voor een inspraakprocedure. LGN heeft laten weten dat de manier waarop het college dit presenteerde niet de indruk gaf dat inwoners nog veel hebben in te brengen. LGN kon met de inspraakprocedure akkoord gaan, nadat de wethouder toezegde dat de Omgevingsvisie 2030 als belangrijk stuk wordt toegevoegd. Het CDA was tegen omdat de tekst over voetbalclub ONR niet volledig is. Het is nog lang niet zeker dat er een andere plek te vinden is voor ONR.

De stukken (nog zonder de door LGN gevraagde aanpassing) zijn hier te vinden:  Agenda Noordenveld - Besluitvormende vergadering woensdag 1 november 2023 20:00 - 21:30 - iBabs RIS (bestuurlijkeinformatie.nl). bij agendapunt 5.5.

De datums om in te spreken stonden nog niet in het participatieplan (alleen de maanden november en december werden genoemd), maar de gemeente heeft ze al op korte termijn gepland in de periode 13 t/m 23 november 2023. Dan zijn er Inloopbijeenkomsten en groepsgesprekken. Voor de laatste is opgave verplicht. Zie daarvoor de website Roden Zuid | Gemeente Noordenveld. Er staat daar verder dat ideeën en voorstellen kunnen worden achtergelaten in een digitale ideeënbus. Ook kunnen mensen hun mening geven via de vragenlijst met stellingen. Daarnaast zijn er een e-mailadres

en natuurlijk het postadres van de gemeente Noordenveld: Raadhuisstraat 1, 9301AA Roden en Postbus 109, 9300AC Roden.

LGN hoopt dat veel inwoners hun mening gaan geven.

De Omgevingsvisie 2030 is hier te vinden: Omgevingsvisie Noordenveld 2030.pdf. Daar staat op bladzij 36 alleen de voormalige camping de Beukenhof als mogelijke woningbouwlocatie in Roden-Zuid genoemd. Verder niets. De plannen zijn dan ook in strijd met de Omgevingsvisie. Verder zijn er genoeg argumenten tegen woningbouw op het Beukenhof terrein. Het standpunt van LGN is verder hier te vinden: Stand van zaken plannen Roden-Zuid en inbreiding in Noordenveld - Publicaties van LGN (lijstgroennoordenveld.nl).

.

Voorbereiding begrotingsbehandeling

De ontwerpbegroting was dit jaar weken later dan in eerdere jaren beschikbaar. De tijd van voorbereiding voor de raad was te kort. Bovendien heeft die langere voorbereidingstijd voor het college, niet tot een beter leesbare en duidelijkere begroting geleid.

Een voorbeeld van de onduidelijkheid in de begroting is het financiële kader voor de sportaccommodaties. Bij de behandeling op 12 juli 2023 zegde de wethouder toe dat er in de begroting 2024 meer duidelijk zou zijn over de bedragen die voor de plannen van clubs zouden gelden. Uit de begroting en uit de beantwoording van vragen van LGN, blijkt nog geen enkele financiële richtlijn voor de afzonderlijke plannen van de verschillende sportclubs. Er blijft zeer veel onduidelijk, terwijl de begroting inwoners en organisaties duidelijkheid zou moeten bieden over financiële kaders. Nu steken clubs veel tijd en energie in plannen waarvoor mogelijk geen geld is. Is het voorgenomen bedrag genoeg? Hoe moet dat in komende jaren? Graag een reactie van overige fracties.

Uit de beantwoording van vragen (in ieder geval de vragen 12, 26, 27, 28, 30, 31, 35, 42, 59 en 69) blijkt dat er de nodige fouten, onjuistheden en onvolledigheden in de tekst van de ontwerpbegroting staan. Na de verzelfstandiging van de organisatie openbaar onderwijs, staat er zelfs een onterechte paragraaf in de begroting. Die had eruit gemoeten. Hoe moet de raad een begroting vaststellen als de tekst daarvan niet klopt?

Verder lijkt het college via de begroting alsnog de extra bijdrage van 7% voor het opvangen van de Omgevingswet voor de Regionale Uitvoeringsdienst te willen binnenhalen, terwijl de gemeenteraad die op 14 juni 2023 in de zienswijze op de ontwerpbegroting 2024 RUD nog heeft afgewezen. Graag een reactie van de wethouder.

Nog een probleem is het ontbreken van een grondprijsbrief 2024. Gaat het college dan uit van de gegevens van de grondprijsbrief 2023, die waarschijnlijk niet meer actueel zijn? Is het grondbeleid niet zodanig belangrijk, dat dit voor de raad actueel inzichtelijk moet zijn? Graag een reactie van overige fracties.

Vervolgens wil het college in het voorjaar van 2024 praten over de financiële gevolgen van het coalitieprogramma, dat grote delen van de begroting raakt. Wordt dan de begrotingsbehandeling over gedaan? Graag een reactie van de wethouder.

Verder is een betere procedure en meer inhoudelijke duidelijkheid in de ontwerpbegroting van 2025 van belang. Het lijkt LGN een goed plan als de auditcommissie van de gemeenteraad (dat zijn de raadsleden die zich extra in de financiële stukken verdiepen) de gemeenteraad in de eerste helft van 2024 adviseert over een betere opzet en een betere voorbereiding van de ontwerp-begroting. Graag een reactie van overige fracties.

Een krappe personele bezetting wordt al vele jaren als excuus voor fouten gebruikt. Dat zou de gemeenteraad niet langer moeten accepteren. Het college heeft tijd genoeg gehad om prioriteiten te stellen, zodat de wel aanwezige medewerkers het werk aankunnen. Wat LGN betreft ligt de prioriteit bij een betere dienstverlening aan inwoners, inclusief uitvoering van de dorpsplannen Norg en Peize, een zorgvuldige voorbereiding van beslissingen (Grondprijsbrief) en correcte publicaties van besluiten (ter inzage leggen van bestemmingsplannen, bijv. De Tip). Hierover dient LGN een motie in.

Over het toevoegen van een overschot aan de reserve sociaal domein (voor o.a. thuishulp, jeugdhulp, welzijn, inkomensondersteuning van inwoners) bevat de ontwerpbegroting verschillende teksten: er zou incidenteel sprake zijn van het gebruiken van het overschot voor tekorten op andere beleidsterreinen, maar er zou ook sprake van zijn dat het hek van de dam is. Geld voor de zorg zou niet langer geld voor de zorg blijven. Het college geeft pas bij beantwoording van de vragen van LGN de werkelijke bedoeling aan, ik citeer: “Vanaf 2024 is er geen sprake meer van een aparte begroting sociaal domein en zal er geen dotatie meer aan de reserve sociaal domein worden gedaan.” Die tekst is nergens in de begroting zelf te vinden, maar die verontrust LGN zeer. Geld voor de zorg is volgens dit college niet langer geld voor de zorg. Daar kan LGN niet mee instemmen. Voor 2024 wil onze fractie bij uitzondering akkoord, gaan, de financiële nood op andere beleidsterreinen in Noordenveld is blijkbaar hoog. LGN dient daarom een amendement in om de aparte begroting voor het sociaal domein overeind te houden.

Op korte en langere termijn zijn er namelijk veel onzekerheden voor het sociaal domein. De kosten voor jeugdhulp bijvoorbeeld en voor opvang van vluchtelingen. Wat gaat een nieuwe regering doen? Meer aandacht voor bestaanszekerheid? Dat zou terecht zijn, maar krijgen gemeenten daarvoor dan ook meer geld? We weten het niet. Ondertussen gaan bedrijven failliet, raken mensen werkloos en zijn er nog steeds te hoge energierekeningen voor de laagste inkomens. Ook de gemeente zal daarvoor verantwoordelijkheid moeten nemen. Dus hou dat geld alsjeblieft beschikbaar voor sociaal beleid.

Verder noopt de hedendaagse bestaansonzekerheid tot gericht handelen in de gemeente Noordenveld. De energietoeslag zou veel sneller uitbetaald kunnen worden. Begin oktober was er al groen licht vanuit Den Haag, terwijl de uitbetaling pas in november is. Verder is de prijs van een kop koffie in de bibliotheek na de verbouwing € 3,00 geworden. Dat is zeker in een gesubsidieerde instelling een niet passend bedrag voor mensen met weinig geld en brengt de sociale ontmoetingsfunctie van de bibliotheek in gevaar. Om maar even iets te noemen: in Leek betaal je in de bibliotheek 50 cent voor een kopje koffie.

Het college wil de belastingen en heffingen met zo’n 3% verhogen, ook dat raakt mensen met een laag inkomen als ze net buiten de kwijtscheldingsnorm vallen. 3% stijging was het uitgangspunt bij de voorbeschouwingen in juli 2023 (perspectiefnota). Inmiddels blijkt de opbrengst van de OZB in 2023 hoger te zijn dan verwacht en geeft de ontwerpbegroting zelf aan dat rioolheffing en afvalstoffenheffing kostendekkend zijn. Waarom dan toch verhogingen? Individuele inwoners hebben dit jaar soms al verhogingen van 20 tot 30% alleen vanwege waardestijging door bijvoorbeeld woningverkoop in de buurt. De tarieven voor 2024 zijn nu nog niet bekend, dat komt pas in december. LGN stelt voor om bij de vaststelling van de tarieven rekening te houden met de hogere OZB-opbrengst en de kostendekkendheid van rioolheffing en afvalstoffenheffing. Zeker nu de rioolheffing in 2024 verschuift van eigenaars naar gebruikers, met nog onbekende effecten, is het het beste daarnaast niet ook een verhoging door te voeren. Graag een reactie van overige fracties.

In de begroting 2024 staan voor verkeersmaatregelen alleen de Zevenhuisterweg en Nieuweweg genoemd. 2024 is het laatste jaar van het huidige tienjarig gemeentelijk verkeer- en vervoerplan. De Fiets op 1 heet dat plan, naar een amendement van LGN. De fiets staat echter nog niet lang niet overal op 1 zoals we hebben kunnen lezen in de inspreekbijdrage van een inwoner van Nietap over de kruising Ceintuurbaan Noord met De Zulthe. Ook kwam er onlangs een e-mail van een inwoonster van Roderveld over de onveiligheid voor fietsers op de Hullenweg in Roden. Wat LGN betreft worden beide knelpunten in 2024 al aangepakt. Er staan nog onbenutte financiële mogelijkheden in de trimesterrapportage. Verkeersveiligheid is een onderwerp dat leeft in de samenleving. Veilige, duidelijk herkenbare fietspaden met voorrang zijn voor volwassenen en kinderen (zie ook het advies van de Kinderadviesraad) uiterst belangrijk. Graag een reactie van overige fracties.

Het is belangrijk dat het participatietraject voor het verkeer- en vervoerplan inderdaad in 2024 plaatsvindt. Vrijwel alle inwoners hebben hiermee te maken. Daarom ziet LGN graag een groots opgezet traject daarvoor. LGN dient hiertoe een motie in.

In de begroting staat nu ook een paragraaf participatie zoals LGN al eerder heeft voorgesteld. De daarvoor benodigde middelen staan niet vermeld, maar die zijn waarschijnlijk nog in andere posten verwerkt. Deze paragraaf is een mooi begin. Ook de klachtenafhandeling binnen de gemeente kan daarin een rol krijgen. Op die manier participeren inwoners in verbetering van de dienstverlening. Verder is een paragraaf Participatie een mooie plek voor plannen en budgetten van de Kinderadviesraad, de Adviesraad Sociaal Domein en de Adviesraad Duurzaamheid

Donderdagavond 28 september 2023 stemde de gemeenteraad van Noordenveld unaniem in met nieuwbouw van de Norgse basisschool De Hekakker. In eerste instantie stelde Lijst Groen Noordenveld voor om de locatiekeuze op te pakken vanuit een visie op het hele dorp. Dat zou betekenen dat er, in afwachting van de locatiekeuze, zo snel mogelijk een noodlocatie had moeten komen voor de basisschool. Nu vindt de partij echter dat dat toch te veel tijd gaat kosten.

Raadslid Albert Nieuwenhuis: “We hebben deze week met de schoolleiding van De Hekakker gepraat. In het gesprek werd ons duidelijk dat er zo snel mogelijk een nieuw schoolgebouw moet komen. Voor de kinderen is het belangrijk dat ze zo kort mogelijk in noodlokalen hoeven te verblijven. De schoolleiding durft het aan het huidige gebouw nog maximaal een jaar te gebruiken en dat draagt aanzienlijk bij aan de verkorting van de duur van het verblijf in noodlokalen. Nu kiezen voor een integrale aanpak, waarbij we nu nog moeten gaan bepalen waar de Hekakker uiteindelijk gebouwd moet worden, zal het verblijf in noodlokalen verlengen en daarmee ook de kosten verhogen. Wij kunnen het niet over ons hart verkrijgen het risico te nemen dat kinderen te lang in noodgebouwen moeten verblijven, daarom laten we onze eis voor een integraal dorpsplan hierin los.”

Wel vindt LGN dat bij de uitvoering van de locatiekeuze voor De Hekakker vooraf een op de omstandigheden afgestemd participatie- en communicatieplan moet komen. De partij diende hiervoor een amendement in. Hoewel het ‘staand beleid’ is, wil de partij zekerheid dat dit ook gaat gebeuren. Het amendement werd met steun van een deel van Gemeentebelangen en VVD, PvdA/GroenLinks en ChristenUnie, aangenomen.

LGN liet in de raadsvergadering van 20 september 2023 weten dat er nog voor de winter een oplossing moet komen voor basisschool De Hekakker in Norg. De partij vindt het onacceptabel dat kinderen en leerkrachten worden blootgesteld aan een gebouw met lekkage en waar de verwarming kan uitvallen.

LGN vindt dat er veel te lang gewacht is met het ondernemen van actie. Daardoor is het nu te laat om het huidige schoolgebouw te herstellen. Raadslid Albert Nieuwenhuis: “Wat ons betreft wordt er daarom zo snel mogelijk een nieuwe locatie gezocht, die kan dienen als tijdelijke plek. Dan is de druk even van de ketel en kan op een overwogen manier begonnen worden met nieuwbouw. Dat geeft ook de mogelijkheid de inwoners van Norg te betrekken bij de keuze van de locatie voor het nieuwe schoolgebouw.”

LGN vindt dat het kiezen van een locatie dorpsbreed ingezet moet worden, omdat er meerdere vraagstukken liggen die hiermee samenhangen en bepalend zijn voor de toekomst van Norg. Er ligt al een aantal jaren een dorpsplan te wachten op verdere actie. Daar kan de keuze voor de locatie van het nieuwe schoolgebouw een integrale rol in spelen. De partij stelde op 20 september voor meerdere scenario’s op te stellen die aan de inwoners voorgelegd kunnen worden. Na het maken van een keuze kan dan met de bouw van de nieuwe school worden gestart. In de periode tot aan de besluitvorming op 28 september is dit voorlopig standpunt na overleg met onder meer de school gewijzigd, zoals hierboven aangegeven.

Op 28 september 2023 stemde LGN bij de besluitvorming als enige partij tegen de Woonvisie. Albert Nieuwenhuis verklaarde daarover: "Als je al bent begonnen met de uitvoering van een bouwplan en er moet vervolgens nog een woonvisie worden neergezet, dan is een open discussie hierover best wel lastig. LGN wil het college meegeven in het vervolg de juiste volgorde te hanteren. Dit is echter voor ons niet de reden om tegen te stemmen, want LGN vindt ook dat er gebouwd moet worden. We stemmen vooral tegen omdat we willen dat het accent op inbreiding komt te liggen om hiermee het steeds belangrijker wordende groen maximaal te behouden en dat is in de woonvisie niet het geval."

Woensdagavond 20 september 2023 oordeelde de gemeenteraad van Noordenveld over de woonvisie die de gemeente heeft gepresenteerd.

Lijst Groen Noordenveld is kritisch over deze visie. De visie lijkt bedoeld om bestaande bouwplannen te rechtvaardigen. LGN vindt dat er daardoor eerder sprake is van een bouwvisie dan van een woonvisie.

“De visie is vooral gericht op WAT er gebouwd moet worden en WAAR.  Maar in de woonvisie wordt nergens duidelijk welke werkelijke behoefte er is binnen onze gemeente. Wat is de verwachte bevolkingsgroei, bijvoorbeeld. Hoeveel woningen zijn er nodig en voor wie? Kortom, om maar even in de sfeer te blijven, het fundament mist in deze visie,” zegt raadslid Albert Nieuwenhuis. “Als het fundament niet goed staat is er een groot risico dat er verkeerde keuzes worden gemaakt.”

Bij het maken van de woonvisie heeft de gemeente Noordenveld meerdere inspraakavonden georganiseerd. Ook konden inwoners een enquète invullen. LGN vindt dat er te weinig gebruik is gemaakt van de input die ruim 800 inwoners bij die gelegenheden hebben gegeven. Albert Nieuwenhuis: “inwoners geven vrij eensgezind aan dat eerst de eigen behoefte centraal moet staan en dat hierop moet worden ingezet. LGN overweegt een motie/amendement op dit punt.”

LGN vindt bovendien dat onderzocht moet worden hoeveel er met zogenoemde ‘inbreiding’, dus binnen de dorpskernen gebouwd kan worden. Dat heeft veel voordelen. Er kan bijvoorbeeld sneller gebouwd worden, omdat vergunningprocedures korter zijn. Ook ligt er binnen de kernen al de benodigde infrastructuur. “Uit eigen onderzoek van Lijst Groen Noordenveld blijkt dat er met inbreiding voldoende woningen kunnen worden gebouwd. Uitbreiding, en opoffering van ons mooie buitengebied is dus helemaal niet nodig”. Het onderzoek is te vinden op de website van LGN.

Lijst Groen Noordenveld heeft onderzocht wat de mogelijkheden zijn voor inbreidingslocaties, locaties binnen de (dorps)kernen, met een bestaande bestemming voor bebouwing. De afgelopen jaren is daarin immers al veel bereikt en het aantal huishoudens stijgt niet zo hard als het college en de andere partijen in de gemeenteraad willen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) houdt de ontwikkelingen in aantallen woningen, huishoudens en inwoners per gemeente bij. Ook worden er prognoses voor de komende jaren gepubliceerd. Daaruit blijkt het volgende:

Van 2012 tot 2022 zijn er via inbreiding en via uitbreiding op Roderveld IV, Lange Streeken Peize en Oosterveld Norg, al zo’n 830 woningen in Noordenveld bij gekomen. De laatst vastgestelde prognose van bureau KAW 2020-2030 (november/ december2020 in de gemeenteraad aan de orde) gaat uit van een groei van huishoudens, waarbij per huishouden 1 woning nodig is: daarvoor zouden 460 tot 1075 extra woningen nodig zijn in 10 jaar tijd. De ontwikkelingen in Noordenveld sindsdien zijn  volgens het CBS (2022 is nog niet volledig gepubliceerd):

-          Begin 2020 waren er 13.911 huishoudens en 14.817 woningen

-          in 2020 40 huishoudens erbij, 38 woningen erbij

-          in 2021 69 huishoudens erbij, 79 woningen erbij

-          begin 2022 waren er 14.020 huishoudens en 14.934 woningen

Het CBS verwacht 14.600 huishoudens in 2030, dat zou ten opzichte van 2020, 679 huishoudens erbij zijn. De Primos prognose 2020 ging uit van 14.500 huishoudens in 2030, dat zou 579 erbij zijn ten opzichte van 2020. De landelijke prognoses zien dus een lagere groei van het aantal huishoudens dan het maximum van 1.075 dat in november/december2020 in de gemeenteraad aan de orde is geweest. Daarbij gaan de landelijke prognoses ook nog uit van een te hoog aantal huishoudens bij de start: het CBS hanteert 14.400 begin 2023 terwijl er gelet op voorgaande jaren (hoogste stijging was 162) geen toename van 380 huishoudens in 2022 (begin dat jaar waren er 14.020 huishoudens) kan zijn. De Primos prognose gaat uit van 14.020 begin 2020, terwijl dat er 13.911 waren. De groei in de prognoses is dan ook 200 á 300 in 8 jaar, dan wel 480 in 10 jaar. Uitgaande van de 480 in 10 jaar zijn er met 109 woningen erbij in 2020 en 2021, nog 371 extra nodig tot 2030 voor heel Noordenveld.

Zonder Roden-Zuid kunnen in alleen al in Roden en omgeving de komende tijd de volgende woningaantallen gerealiseerd worden:

-          25 verspreid aan de Heerestraat

-          25 hoek Wilhelminastraat / Kanaalstraat

-          12 Brink (oude discotheek)

-          10 camping Dorado

-          15 woon/werk Haarveld

-          17 Wijnbergstraat (oude Postkantoor)

-          100 Kanaalstraat (Vrijetijdsboulevard: 56 in fase 1 plus een aantal in fase 2)

-          8 Mensingheweg

-          43 Thedemaborg Nietap

-          22 Dorpsstraat Nieuw-Roden

Verder zijn nog mogelijk:

-          18 Julianaplein

-          10 Schoolstraat

-          20 locatie Gemeentehuis

-          6 Zulthereschweg

-          10 locatie school De Parel.

Totaal alleen al in en rond Roden zo’n 340 woningen, van de benodigde 371. Daarbij zijn in Norg nog zo’n 80 (60 Oosterveld, scholenlocatie, gemeentewerf) woningen mogelijk, in Peize nog zo’n 20 (Dorpshuislocatie), en in dorpen als Veenhuizen, Een en Westervelde bij elkaar nog zo’n 30.

Zoekt de gemeente alsnog overeenstemming met omwonenden dan zijn zonder juridische procedures nog mogelijk: 10 aan de Norgerweg, Hullenweg en Borglaan (bij een beperkt plan Roden-Zuid),  80 bij een beperkt plan Peize-Zuid, 6 aan de Oude Velddijk Peize, 20 in Zuidpoort Terheijl. Dan zijn er bij elkaar zo’n 630 mogelijk voor heel Noordenveld, ruim voldoende voor de noodzakelijke 370 extra woningen, zonder een groot plan Roden-Zuid en zonder Maatlanden – De Zulthe. Daarbij  noemt de gemeente in een eigen overzicht van 4 november 2022 nog 133 woningen in zachte particuliere plannen (niet openbaar gemaakt). Er is dan ook meer dan genoeg mogelijk via inbreiding.

Wethouder en ambtenaren waren van plan om eerst een woonvisie voor te bereiden waarin staat welk type woningen en voor welke doelgroepen gebouwd moet worden. Die visie zou midden 2022 voorbereid moeten zijn. Gelukkig worden inwoners wel betrokken bij deze woonvisie, maar die heeft inmiddels alweer een jaar vertraging opgelopen. Vervolgens moet de woningbehoefte vertaald worden in een nieuwe omgevingsvisie met locaties voor woningbouw in heel Noordenveld. Die had in 2023 klaar moeten zijn, maar dat zal wel 2024 of later worden. Aan welke woningen op welke plek behoefte is, is dus nog steeds niet opnieuw vastgesteld. Ook een afweging van mogelijk nieuwe bouwlocaties in Noordenveld in een omgevingsvisie, is er nog niet geweest. Met bouwplannen die niet voldoen aan de huidige omgevingsvisie gaat men echter gewoon verder. LGN vindt dat een verkeerde procedure en een miskenning van de inbreng van inwoners bij de Omgevingsvisie 2017. Die zou tot 2030 moeten gelden volgens de gemeenteraad. Nu wordt er binnen een paar jaar alweer van afgeweken, zonder raadpleging van inwoners. Daarnaast is het onnodig opofferen van onze groene omgeving een zaak waar LGN altijd tegen zal blijven.

Onderstaand artikel is al eerder door LGN geplaatst, maar het is vanwege de concept-Woonvisie die in september 2023 in de gemeenteraad aan de orde is, weer actueel.

LGN krijgt af en toe te horen: 'Maar jullie zijn toch tegen woningbouw? Kijk nu eens naar de enorme vraag op de woningmarkt!

De grote vraag is echter: wat is fictie (beeldvorming) en wat is de werkelijkheid.

Onlangs kwam het CBS met interessante cijfers over de woningmarkt in Nederland. En dan blijkt zomaar dat er ook op de woningmarkt door de politiek en door belangenorganisaties (bijvoorbeeld Bouwend Nederland) nogal fors aan onjuiste beeldvorming wordt gedaan. Uit CBS cijfers blijkt namelijk het volgende:

Na de 2e WO hadden we in Nederland een tekort van zo'n 500.000 huizen

In de jaren '90 van de vorige eeuw hadden we een tekort van grofweg 100.000 woningen

Nu - anno 2022 - hebben we een historisch laagte record met een tekort van 77.000 woningen!!! Sinds de jaren '50 van de vorige eeuw was het woningtekort nog nooit zo laag!

Sinds 2015 is er elk jaar meer gebouwd in Nederland dan er aan vraag bij is gekomen: m.a.w. het tekort is afgenomen (en nu 77.000).

Wat speelt er nog meer op de woningmarkt:

De vraag van 77.000 woningen speelt zich vooral af in grootstedelijke gebieden en dan met name in de universiteits steden van Nederland.

De toestroom van vooral jonge mensen (ook uit het buitenland) is daar enorm.

In deze grootstedelijke milieus speelt ook de vastgoedsector een belangrijke rol. Uit speculatie motieven functioneert de woningmarkt daar niet naar behoren. Vraag en aanbod komen daar regelmatig slecht bij elkaar (m.a.w. het totale aanbod wordt onvoldoende benut).

Er is regelmatig sprake van een mismatch tussen vraag en aanbod. De vraag naar woningen voor starters en ouderen is groot, terwijl projectontwikkelaars en gemeenten liever exclusieve gezinswoningen in een duurder segment bouwen.

Zowel gemeenten als projectontwikkelaars zijn over het algemeen vooral geïnteresseerd in het bouwen van relatief dure huizen, omdat daar de grootste marges op zitten en hoge grondprijzen dan gemakkelijker terugverdiend kunnen worden. Sociale woningbouw en bouw van huurwoningen blijft daardoor ver achter bij de (politieke) voornemens.

Veel woningbouwverenigingen hebben het moeilijk op de vastgoedmarkt en tonen weinig initiatief tot het bouwen in de sociale huur sector.

Op de financiële markten was het tot voor kort voor vrijwel iedereen mogelijk om een ruime hypotheek te nemen tegen minimale rentes en met minimale afdracht. Dat heeft de vraag naar koophuizen enorm opgedreven (iedereen leek ineens een huis te kunnen kopen). Door de grote toestroom van (jonge) mensen naar de grote steden heeft dat geleid tot enorme prijsstijgingen op de huizenmarkt. Door stijging van de hypotheekrente zou aan deze ontwikkeling wel eens snel een eind kunnen maken.

In Noordenveld wil de gemeente en relatief veel politieke partijen het liefst grootschalige bouwprogramma's opzetten in uitbreidingsgebieden. Denk aan bijvoorbeeld aan Roden-Zuid en het terrein van Zuidersma (Nieuw-Roden). Hoe kijken andere organisaties en marktpartijen daar tegenaan? De provincies Groningen en Drenthe hebben hun beleid sinds de regiovisie van meer dan een decennium terug aanzienlijk bijgesteld. Beide provincies spreken zich uit voor bouw in en de grotere steden en in de rest van de provincie beperkte woningbouw bij voorkeur op inbreidingslocaties. Dat is ook conform demografische ontwikkelingen. De plattelandsgebieden in onze provincie kennen geen bevolkingsgroei en slechts een beperkte groei van huishoudens (door scheidingen). Gelet op de vergrijzing zal die huishoudensgroei in de nabije toekomst verder afnemen. Het vraagt om lef en veel meer visie om de lokale woningmarktvraag (ouderen en starters / huursector) en het aanbod beter op elkaar af te stemmen.

Tenslotte: hoe is het mogelijk dat in de beeldvorming er enorme problemen zijn op de woningmarkt, terwijl tegelijkertijd een tekort van 77.000 woningen  eigenlijk - historisch gezien - zeer laag is. Het zegt meer iets over de wijze van informatievoorziening en communiceren van overheden en belangenorganisaties sinds een aantal jaren. Het najagen van andere belangen leiden tot onjuiste beeldvorming door dingen te roepen die helaas niet overeenkomen met de werkelijkheid.

Dat er nog steeds gebouwd moet worden staat buiten kijf. Maar wat er precies gebouwd moet worden (starters/ouderen/huur), in welke hoeveelheden en waar (inbreiden), dát is de grote uitdaging.

Op 13 september a.s. vergadert de gemeenteraad voor de eerste keer over het Streefbeeld Oosterduinen. Deze vergadering is voor belangstellenden te volgen in de raadzaal in Roden of via internet:

Dat is een onderdeel van de "Expeditie Norgerduinen". Die heeft tot doel om "gezamenlijk met de bewoners van Norg en omstreken en andere belanghebbenden een visie te ontwikkelen die er op gericht is de problematiek van permanente bewoning, verloedering en sociale (on)veiligheid op een maatschappelijk verantwoorde wijze en tot een voor een ieder bevredigende oplossing te brengen waarbij een niet geringe inspanning door alle betrokken partijen is geleverd".

LGN steunt dit initiatief van harte. Inmiddels is een “Streefbeeld Oosterduinen” opgesteld. In het streefbeeld wordt opgeschreven waar het park over een aantal jaar moet staan. In het streefbeeld is heel nadrukkelijk opgenomen dat natuurherstel en -onderhoud essentieel zijn voor de ruimtelijke en natuurlijke waarden van de Oosterduinen. Ook de functies recreëren en wonen krijgen een plek, maar zijn ondergeschikt aan het bos. Eigenaren van percelen krijgen de keuze om hun woning permanent te mogen bewonen. Concreet betekent dit dat eigenaren die hiervoor in aanmerking willen komen uiteindelijk een aanvraag voor een omgevingsvergunning bij de gemeente kunnen indienen. In het streefbeeld staat onder meer welke kosten de gemeente in rekening wil brengen aan bewoners. Het stuk lag tot en met 31 mei 2023 ter inzage. Er zijn allerlei reacties binnengekomen bij de gemeentehuis.

De vergadering op 13 september is een onderdeel van de beeldvorming (informatie verzamelen) voordat er discussie (oordeelsvorming) en besluitvorming in de gemeenteraad plaatsvinden. Voor LGN is het belangrijk dat de consulterende vergaderingen in de raadzaal en via internet te volgen zijn. Zo kunnen inwoners eerder betrokken zijn, is al vroeg in het proces duidelijk welke ideeën er leven en wat de op te lossen problemen zijn.

Op 25 mei 2023 vroeg het college aan de gemeenteraad of er bezwaren zijn bij de afwijking van het bestemmingsplan voor een zoutsilo op de nieuwe gemeentewerf in Roden. Die bezwaren zijn er niet tegen deze eenmalige afwijking op een bedrijventerrein. Omdat deze forse verruiming van de hoogte van de toegestane 6 meter naar toen 16,5 meter wel vragen opriep, stelde Tineke Nieboer namens LGN op 14 juni 2023 een rondvraag.

Volgens het antwoord van wethouder Kirsten Ipema waren omliggende bedrijven en omwonenden positief over de silo bij de voorbereiding. Op de vraag van LGN of er sprake is van precedentwerking en of voor andere bouwwerken die een duurzaam doel dienen (bijvoorbeeld een windmolen), nu makkelijker van de maximale hoogte kan worden afgeweken, kwam later een antwoord. Volgens het college was er geen precedentwerking omdat deze afwijking specifiek op een zoutsilo op de gemeentewerf gericht is.

Blijkbaar heeft het college bij de beantwoording van de vragen in juni niet gezien dat er fouten in het dossier zitten. De onjuiste bouwhoogte van de zoutsilo (18,35 in plaats van 16,5 meter hoog), de vergeten opslagtank van 8 meter hoog en het opbouwen zonder vergunning, kwamen pas later naar boven. Een oplettende belanghebbende had net als LGN, de nodige vragen en vervolgens kwamen de fouten aan het licht. Dat de gemeente zichzelf een dwangsom moet opleggen (feitelijk betekent dat een bedrag binnen de begroting verschuiven) maakt het beeld van de gemeente Noordenveld voor de buitenwereld nog slechter. Inhoudelijk klopt de verklaring van geen bedenkingen wel en ook de omgang met belanghebbenden is geen thema in dit geval. Probleem is de interne gang van zaken bij de gemeente en dat probleem speelt bij veel meer onderwerpen. Zoals bij RTV Drenthe valt terug te lezen (https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/15860509/raad-noordenveld-gedoogt-illegale-zoutsilo-op-nieuwe-gemeentewerf), heeft Tineke Nieboer in de vergadering van agendacommissie / presidium op 6 september dan ook gevraagd om helderheid vanuit het college. De gemeente dient zelf aan de inwoners uit te leggen wat de oorzaak van de fouten is.

Op 10 juli 2023 had de gemeenteraad de jaarlijkse vergadering over de jaarstukken, trimesterrapportage en perspectiefnota. De stand van zaken van gemeentelijke financiën en voortgang van projecten werd besproken. Nelly Nieuwenhuizen deed dat voor de jaarstukken, Tineke Nieboer voor de andere twee onderwerpen. LGN wees daarbij op de moeizame planning en vele vertragingen bij projecten. Personeelsbeleid en ICT zijn niet op orde. Kostenstijgingen maken dat een project als Peize-Zuid er zeer verliesgevend uitziet.

De tekst van Nelly was de volgende. De jaarrekening 2022 wordt afgesloten met een voordelig resultaat van € 975.000. Er dient echter wel een bedrag beschikbaar te zijn voor zgn. overloopbudgetten. Daarnaast laat de 2e trimester-rapportage een positieve afwijking van € 1,4 miljoen zien. Het weerstandsvermogen lijkt goed te zijn, maar er zijn toch wel zorgen voor de toekomst. Er komt een gewijzigde landelijke verdeling van middelen uit het gemeentefonds en er zijn nog steeds onzekerheden i.v.m. de opvang van vluchtelingen, de inflatie en de energieprijzen. Een beheerst uitgavenpatroon de komende tijd ligt dan ook voor de hand.

In 2022 sluit het sociaal domein af met een positief resultaat van 4,3 miljoen euro. Het begrote overschot van bijna 1,2 miljoen is opgelopen naar 1,6 miljoen. Hierin zit o.a. ook 1,9 miljoen die we van het rijk gekregen hebben voor de hervormingsagenda voor de jeugd. De stand van de reserve sociaal domein bedroeg eind 2022 € 7.941.000, maar zal uiteindelijk uitkomen op ruim 9 miljoen ( € 9.062.000). Veel meer middelen dan volgens de risicoanalyse nodig zijn. Vraag aan het College: heeft het college al zicht op wat in de toekomst de plannen voor het sociaal domein zijn, en wat daarbij het beslag zal zijn op de reserve sociaal domein? In hoeverre is het dan nodig om dit volledige bedrag van meer dan 9 miljoen te reserveren?

De reserve grondexploitaties; (eind 2022 € 4.142.000). De tekorten van grondbeheer worden in mindering gebracht op de reserve grondexploitaties. Het betreft hier o.a. een tekort € 1.703.000 voor Peize-Zuid. Uiteindelijk resteert er nu in de reserve grondexploitaties ruim 1,9 miljoen (€ 1.921.000). LGN vraag zich af of dit wel voldoende is. Hoe zal zich het tekort op Peize-Zuid ontwikkelen? Daarnaast staan er ook nog plannen voor Roden-Zuid en Maatlanden/de Zulthe op de rol. LGN vraagt zich af of de reserve grondexploitaties dan nog wel voldoende is om tegenvallers op te vangen. Hoe gaat het college dit oplossen? Worden er dan in de toekomst alleen maar dure huizen gebouwd?

Het hele ICT-gebeuren is nog steeds een punt dat veel zorgen baart en de nodige aandacht vraagt. De accountant (BDO) stelt in zijn bevindingen over het IT-beheer dat de logische toegangsbeveiliging grotendeels ontoereikend is en Change management en continuïteit deels toereikend. Er is nog altijd veel te verbeteren. Er is een ICT-visie tot 2025, maar de IT-beheersing scoort nog onvoldoende en hiermee loopt de gemeentelijke organisatie risico’s. Verschillende door de accountant beoordeeld applicaties scoren onvoldoende op de aspecten autorisatiebeheer, periodieke controle en op juistheid. Het wachtwoordbeleid van de financiële administratie is slechter geworden. Ook heeft een hack plaatsgevonden bij één van de belangrijkste softwareleveranciers. De borging en bewaking bij de gemeente laat op dit punt te wensen over. Hoe en op welke termijn wil het college de beheersing en veiligheid van de ICT-processen borgen?

Het gaat daarbij ook om de aanbestedingsregels. Het blijkt dat niet alle diensten en leveringen rechtmatig aanbesteed zijn voor wat betreft de EU-aanbestedingsregels.

Het college is al een aantal jaren druk met het oplossen van problemen van personeelsbeleid. Er is een knelpuntennota opgesteld waarin stappen vermeld worden hoe deze problemen op te lossen. We lezen in de stukken dat er in 2022 een relatief groot personeelsverloop van 12,5 % was, een ziekteverzuimpercentage van 10% en er wordt veel, al dan niet tijdelijk, personeel van buiten aangetrokken. Vraag: op welke termijn denkt het college deze problemen op te kunnen lossen en welke consequenties hebben deze problemen volgens het college op de mogelijkheid bestaande en toekomstige plannen uit te voeren? Heeft het college hier zicht op, bv. bij de invoering van de Omgevingswet?. In dit verband wil LGN ook aandacht vragen voor het Rekenkameronderzoek naar de demografische ontwikkelingen in Noordenveld. Uit dit onderzoek blijkt dat er binnen de gemeente onvoldoende visie bestaat op het gebruik van demografische gegevens bij het vaststellen en uitvoeren van beleid. Binnen de ambtelijke organisatie zijn er slechts incidentele contacten tussen ambtenaren wat betreft dit onderwerp. Lijst Groen Noordenveld ondersteunt de aanbeveling van de Rekenkamercommissie om hierop een visie te ontwikkelen.

Tot slot: wat betreft het Openbaar Primair Onderwijs in Noordenveld (OPON) lijkt het ons verstandig het advies van de accountant over te nemen om bij de ontvlechting van administraties de onderlinge afspraken te formaliseren en schriftelijk vast te leggen.

Tineke Nieboer bracht over de trimesterrapportage het volgende naar voren. Deze trimesterrapportage laat weer eens zien hoe groot het probleem van vertraging bij uitvoering van plannen is. Van ongeveer 35 miljoen euro aan budgetten (die van voor 2022 en de eenmalige) is zo’n 28,5 miljoen nog niet besteed. De planning zal toch echt anders moeten. Terwijl er PM posten voor de dorpsplannen Norg en Peize worden voorgesteld (blijkbaar is daar geen geld voor), blijven er bij andere plannen miljoenen ongebruikt liggen.

Ruim 1,1 miljoen meer aan uitgaven in 2023 komt door de nieuwe CAO. Degenen die vanuit Noordenveld nog in de Sociale Werkvoorziening bij Novatec werken mogen wat LGN betreft niet vergeten worden. Het college heeft hen al dezelfde eindejaarsuitkering toegekend als diegenen die onder de ambtenaren cao vallen ontvangen. Heel goed. LGN gaat er vanuit dat zij ook een vergelijkbare loonsverhoging / prijscompensatie als die  volgens de ambtenaren cao, ontvangen. Graag een bevestiging hiervan.

Bij de rapportage over Vitale Vakantieparken staat vermeld dat voor Camping Ot en Sien wordt gewerkt aan een toekomstperspectief voor na 2024. LGN gaat er vanuit dat dat betekent dat het huidige gebruik van de camping ook dan kan worden voortgezet. Graag een bevestiging hiervan.

En de inbreng  over de perspectiefnota luidde als volgt. LGN heeft over de perspectiefnota, in november 2022 een motie ingediend, die toen helaas geen meerderheid kreeg. Die motie ging in op het “voorspellend vermogen” van de begroting, dat tot nu toe beperkt is. Dat betekent dat ook in 2023 net als in eerdere jaren, veel plannen uit de begroting pas later, of niet, uitgevoerd worden en er veel niet-bestede budgetten zijn. Het geld daarvoor wordt niet gebruikt, terwijl er anderzijds dringende zaken zijn waarvoor geen geld is. Dat is een ongewenste situatie. Een tijdige openbare discussie in de raad kan het voorspellend vermogen verbeteren. Een aantal scenario’s, bijvoorbeeld met weinig tot veel projecten, kan tot een zo realistisch mogelijke keuze leiden.

Centraal in de vooruitblik op 2024 staan de stijgende kosten van (bouw)projecten, problemen met ICT en het gebrek aan mensen om bepaalde vacatures of vervanging tijdens ziekte, in te vullen. Daarnaast is er onzekerheid over bedragen die al dan niet van de rijksoverheid naar de gemeente gaan. Financieel gezien blijkt uit de stukken van vanavond, dat er meer kosten zijn dan begroot is, maar dat de rijksoverheid ook meer lijkt te gaan bijdragen aan gemeenten. Hoe dat zich ontwikkelt nu het kabinet gevallen is en alleen nog lopende zaken afhandelt, versterkt de onzekerheid.

Genoeg redenen voor LGN om het college te vragen scenario’s te schetsen voor de begroting 2024. Geen PM posten, maar plannen die

doorgaan als er menskracht en geld is. Vinden we niet genoeg geschikte mensen en komt geld niet beschikbaar, dan is een

van belang. LGN ziet dan twee mogelijkheden:

-          Een scenario met alleen het huidige personeelsbestand en inschakelen van de samenleving

-          Een scenario met alleen het huidige personeelsbestand en “vinkjes zetten”, waar de landelijke overheid op aanstuurt door middel van specifieke uitkeringen. Dus de procedures en rapportages afwerken, datagestuurd, en verder niet.

Dat laatste scenario heeft niet de voorkeur van LGN, integendeel. De samenleving heeft veel kennis en inzet van vrijwilligers. We maken daarvan al gebruik, bijvoorbeeld bij de sportverenigingen. Maar ook de lokale media zijn daarvoor belangrijk. Journalistiek die dicht bij de mensen staat en een belangrijke rol kan spelen bij het informeren en betrekken van mensen rond gemeentelijke plannen. Een voorbeeld waarbij meer gebruik gemaakt kan worden van de lokale media is de recente publicatie over het beleid om woningen te splitsen. De publicatie is moeilijk leesbaar en moeilijk te vinden. Als publicatie direct wat meer wervend en makkelijker leesbaar gebeurt, zeker ook in alle lokale papieren media, kan dat inwoners op ideeën brengen om een deel van hun woning voor anderen beschikbaar te stellen. Geen dure projectleider nodig, maar de samenleving stimuleren. Wat LGN betreft blijft Noordenveld alle lokale papieren media inclusief de Norger Courant, een vergoeding betalen voor de wekelijkse gemeentelijke publicatie. Hiervoor heeft LGN een motie voorbereid.

Gemeentelijke beleidsvrijheid wordt steeds verder ingeperkt door specifieke uitkeringen vanuit het Rijk. Ook, en met name in het sociaal domein. Om inwoners die het zelf niet helemaal redden, te blijven stimuleren om mee te doen in de samenleving, kan de gemeente zelf meer doen. Gevallen die buiten de datagestuurde “vinkjes” van de vergoedingen van de rijksoverheid vallen, kunnen mogelijk onder de Meedoen regeling gebracht worden. Voor degene die de Meedoen regeling niet kent: het is een regeling voor sociaal gezien noodzakelijke kosten waarvoor financiële bijdragen worden verstrekt. Dit is een mooi onderwerp om samen met de nieuwe Adviesraad Sociaal Domein op te pakken.

In het scenario dat extra geld en nieuw personeel niet beschikbaar komen, is het belangrijk  prioriteiten te stellen en eerst lopende plannen af te maken. Zie de trimesterrapportage met veel vertraagde en nog niet afgemaakte plannen, waarvoor de budgetten nog steeds beschikbaar zijn.  Dorpsplan Peize en dorpsplan Norg zouden als plannen die sinds 2021 klaarliggen, prioriteit moeten hebben. Met inschakeling van betrokken inwoners, moeten in ieder geval delen kunnen worden opgepakt. Dit geldt ook voor de sportaccommodaties in onze dorpen, een onderwerp dat aanstaande woensdag verder aan de orde komt. Goede projecten, zoals rond water en wegen in De Westerd Peize worden gelukkig uitgevoerd.

Ook water en inrichting van Norg-west dienen hoge prioriteit te krijgen. Er is al te vaak uitgesteld. Dergelijke projecten voor klimaatbestendigheid zijn essentieel. Inspelen op watertekort, wateroverlast en verzakking en beweging van de bodem, bepalen de leefbaarheid in Noordenveld. Honderden, misschien wel duizenden inwoners hebben mogelijk schade van te veel of te weinig water en van de bewegende bodem in de gemeente Noordenveld.

Het is een goede zaak dat er sinds 1 juni 2023 een Projectleider Wet Open Overheid is. In het algemeen is een open houding van de gemeente belangrijk. LGN merkt helaas te vaak dat de gemeente weinig toegankelijk is voor inwoners. Raadsleden krijgen de laatste tijd veel signalen dat inwoners bij de gemeente vastlopen. Ook dit is een prioriteit om te verbeteren: probeer de betrokkenheid van inwoners om te zetten in een positieve bijdrage in plaats van hen op afstand te houden en ideeën niet op te pakken. Loslaten en vertrouwen hebben in de samenleving. Luisteren, zorgen dat mensen gehoord worden. Goodwill kweken. Een extra inspanning leveren voor inwoners. Dat zijn zaken die zichzelf terugverdienen.

In verband met het gebouwenbeheerplan is gesproken over een onderzoek naar woonbestemming of multifunctionele bestemming van het huidige gemeentehuis. Wat LGN betreft heeft ook huisvesting van de medewerkers prioriteit. Verplaatsing naar het bedrijventerrein in Roden, waar de gemeente grond in eigendom heeft, is een goede optie. Daarbij kan er een loketfunctie in de dorpscentra van Roden, Peize en Norg komen. Een nieuwe opbouw van de werkorganisatie in een nieuw gebouw kan een aantal problemen oplossen. Denk aan het voldoen aan arboregels, duurzaamheid en veel aandacht voor veiligheid van digitale gegevens van inwoners. Bovendien kan het de arbeidsvreugde van onze zittende ambtenaren bevorderen en aantrekkelijk werken voor nieuwe aanwas.

Terug naar de scenario’s die geschetst kunnen worden.

-  Een scenario dat rekening houdt met het invullen van vacatures en vervanging van zieken. Welke projecten die niet direct moeten, kunnen dan aanvullend worden opgepakt?

-  Een scenario dat uitgaat van het inschakelen van externen, als vacatures niet ingevuld worden en ingehuurde expertise wel te vinden is. Welke projecten zijn dan nog meer mogelijk en wat zijn de extra kosten daarvan?

-  Een scenario dat geld waarover nu nog onzekerheid bestaat, beschikbaar komt en daarvoor uitvoeringscapaciteit te vinden is.

Bijvoorbeeld als er geld komt voor alternatieven voor het overbelaste elektriciteitsnet hoe kan de gemeente daar iets mee doen? Met betrokkenheid van de Adviesraad Duurzaamheid en de Energiecoöperatie Noordseveld moeten we dan een eind kunnen komen.

Verschillende scenario’s voorleggen aan de raad, en wellicht ook aan de inwoners, bevordert betrokkenheid en draagvlak voor het stellen van prioriteiten en voor het maken van onderbouwde keuzes. Keuzes die we kunnen uitleggen aan de inwoner van Noordenveld. LGN heeft hiertoe een motie voorbereid. Tot slot: Het lijkt erop dat het participatiebeleid vóór de begroting 2024 is behandeld in de raad, zodat conform een eerder aangehouden amendement van LGN, een paragraaf over participatie in de begroting kan worden opgenomen. Graag een bevestiging hiervan.

Lijst Groen Noordenveld heeft het college om opheldering gevraagd over een bouwwerk dat verrijst aan de Langbroek tussen Altena en Peize.

Op 6 december 2022 is door de gemeente Noordenveld gepubliceerd dat er een aanvraag omgevingsvergunning voor het verbouwen van de bestaande schuur aan de Langbroek 7 ontvangen was. Bij navraag bleek dit onderdeel te zijn van een groter plan. Bijna 50 omwonenden hebben bezwaren tegen dit plan voor

een bed & breakfast en een camping achter een van de woningen aan de Langbroek.

Volgens het bestemmingsplan mogen er in het gebied geen gebouwen worden bijgebouwd. De gemeente Noordenveld heeft de eigenaar gemaand de bouwwerkzaamheden te staken.

Lijst Groen Noordenveld vroeg het college waarom de initiatiefnemer niet gewezen is op het belang van overleg met de omwonenden. Daarnaast wil LGN weten waarom het verbouwen van het illegale bouwwerk daarna tóch vergunningvrij is toegestaan.

Wethouder Meijer gaf aan dat er door de initiatiefnemer slechts een balievraag is gesteld en dat het college niet op de hoogte was van het plan. Als er alleen een verzoek om informatie is, wijst de gemeente niet op het belang van overleg met omwonenden.  Wat LGN betreft gaat de gemeente dat voortaan wel doen. Er is al een folder waar dat in staat.

De vraag waarom het bouwwerk na handhaving tóch vergunningvrij wordt toegestaan wordt later beantwoord door het college.