Poliflw

Wat de VVD vindt van lopende zaken. Een bijdrage aan Rond Haaksbergen.

Foto: Betty Morsinkhof

Het valt niet te ontkennen dat het in financieel opzicht langzaam aan beter gaat met de gemeente Haaksbergen. Om dat te bereiken heeft de bevolking al de nodige lastenverzwaringen voor de kiezen gehad. Zo steeg de onroerend zaak belasting in 2015 met maar liefst 10%, in 2016 met 5% en voor 2017 staat een verhoging van 4% gepland. De resultaten over de jaren 2015 en 2016 worden echter nog “met rood” geschreven en ook voor 2017 wordt uitgegaan van een klein positief resultaat van € 279.000. Pas in 2018, het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen, wordt voor het eerst een mooi positief resultaat verwacht. Samenvattend: “Eventjes geduld nog..”

Op dit moment houdt het “gat in de markt” de gemoederen in Haaksbergen fors bezig. Vooral de middenstand rond de Markt en hun afvaardiging hebben fors kritiek op de gang van zaken. Er ligt een plan van een lokale ondernemer met daarin de voorkeursvariant met supermarkt, maar hij komt niet “aan de bak”. Wij hebben als VVD, samen met CDA en GGH, getracht de raad tot een afweging van twee alternatieven, te weten met en zonder supermarkt, te laten komen. Mede dankzij de wat halfslachtige opstelling van de PVDA is dat niet gelukt en gaat het ingezette proces door. De wethouder volhardt in zijn eigengereide koers naar een uitbreiding van 1000 m2 detailhandel met 24 appartementen aan de Markt. Het zou toch een publiekstrekker moeten worden en zoveel detailhandelsruimte erbij is bouwen voor leegstand. Waarom geen supermarkt met horeca om het centrum wat meer levendigheid te geven? Het college verwacht in december met een raadsvoorstel te komen. De VVD fractie vreest dat het een keuze zal worden uit één variant, die Haaksbergen absoluut niet zal helpen om tot een centrum met meer levendigheid te komen. Kortom: “Eventjes geduld nog…”

De bestuursmonitor die in de eerste helft van dit jaar is uitgebracht geeft aan dat Haaksbergen duidelijke keuzes moet maken voor de toekomst. Wat willen we met deze gemeente en hoe kunnen we dat bestuurlijk invullen? In de maanden oktober en november wordt door een gespecialiseerd bureau, samen met zoveel mogelijk inwoners, vastgesteld welke kant de bevolking het liefst opgaat. In december zal de raad zich daarover buigen. Als we weten wat we willen kan worden vastgesteld of we dat als zelfstandige gemeente kunnen realiseren of dat we op de een of andere manier samenwerking met andere omliggende gemeentes moeten zoeken. De VVD fractie is al enige tijd kritisch over de mogelijkheden van Haaksbergen om als zelfstandige gemeente voort te kunnen blijven bestaan. Dat neemt niet weg dat wij zonder oordeel vooraf en met de belangen van Haaksbergen en zijn inwoners voorop dit proces zullen ingaan. Conclusie: “Eventjes geduld nog…”.

De VVD-fractie heeft tijdens de raadsvergadering op 28 september 2016 samen met het CDA en de GGH dit agendapunt in de 1e termijn opgevoerd, met als doel het bespreken van de gevolgde procedure in het kader van de ontwikkeling van het marktplan.

Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om inhoudelijk in te gaan op de diverse plannen. Dat is overigens niet mogelijk in een openbaar debat (zoals dat hoort) omdat een groot deel van de stukken onder geheimhouding berust. Wij hebben van deze stukken als VVD fractie bewust geen kennis genomen. Het raadsbesluit van 30 november 2011 geeft, in samenhang met het raadsbesluit van 5 maart 2014, de kaders aan waarbinnen de wethouder kon handelen. De eerste optie is de variant met een supermarkt en als de onderhandelingen daarover op niets uitlopen de 2e variant zonder supermarkt.

In het coalitieprogramma van het huidige college staat nadrukkelijk aangegeven dat  (ik citeer) “uitgangspunt is dat betrokken partijen invloed krijgen op de invulling van het gebied. De gemeente richt zich op de openbare ruimte en de ondernemers kunnen rekenen op een positieve en actieve houding van de gemeente bij initiatieven die door hen ontwikkeld worden. Zo kunnen wij samen de centrumfunctie versterken”.

Dat klinkt mooi en lovenswaardig maar de praktijk is kennelijk weerbarstiger. Diverse partijen die hebben getracht in het centrum plannen te ontwikkelen spreken van een weinig coöperatieve opstelling van de kant van de wethouder en van onduidelijkheden in de procesgang c.q. het achterwege blijven van toelichtende informatie op besluiten. Daarbij komt dat zowel HOV als centrumondernemers in onze richting hebben aangegeven zeer ontevreden te zijn over de wijze waarop de gemeente in dit dossier acteert.

De gang van zaken rond de recente biedingen is ronduit ontluisterend. Er wordt gecommuniceerd via sociale media en de pers, gelijk halen is belangrijker dan inhoud en de verwijten vliegen over en weer. Wij als raadsleden  zitten erbij en kijken er naar. In de brief die wij over dit agendapunt mochten ontvangen wordt in de één na laatste alinea de raad nog eens haarfijn (juridisch onderbouwd) voorgehouden dat het college bevoegd is tot het aangaan van privaatrechtelijke rechtshandelingen. Voor ons rest slecht “wensen en bedenkingen” op een eventuele koopovereenkomst. Kortom, een “kinderhand moet maar snel gevuld zijn”.

Gelet op alle reuring rond het marktplan en de belangen die er voor het centrum op het spel staan, is deze inbreng  van de raad “voor de bühne”,  en als zodanig voor de VVD fractie  onacceptabel. Vanuit onze controlerende rol als raad vinden wij dat de raad in de besluitvorming een duidelijke rol moet krijgen. Wij hebben er als fractie simpelweg weinig vertrouwen in dat de verantwoordelijk wethouder dit dossier tot een goed einde voor het centrum van Haaksbergen zal brengen en willen nadrukkelijk meedoen. Wij vragen concreet om de raad in positie te brengen door  hem een oordeel uit te laten spreken over de plannen die in het voorjaar zijn aangebracht. Dat wil zeggen dat wij zowel variant 1 aan de hand van de plannen van LIDL/Roerink als het plan voor variant 2 van Nordwick v.o.f. willen kunnen toetsen. Wij hebben daarbij op voorhand geen voorkeur en achten ons meer dan in staat om een zorgvuldige afweging te doen op basis van vooraf duidelijk gestelde criteria, zoals ondermeer ruimtelijke inpassing, haalbaarheid bestemmingsplan en financiën. Uitgangspunt is wel dat de nieuwe functie voor het “gat in de markt” een publiekstrekker moet zijn en dat de passage via de Marktsteeg een aanwinst wordt voor het centrum. Daarbij is het ook van het grootste belang dat de sterk vertroebelde relatie met diverse partijen en de centrumondernemers wordt omgebogen naar een werkbaar niveau.

Graag horen wij van de verantwoordelijk wethouder “klip en klaar” of het college  bereid is de raad de besluitvorming ten aanzien van het marktplan in handen te geven.

VVD, CDA en GGH hebben gezamenlijk een amendement opgesteld betreffende de subsidie voor het Kulturhus.

De gemeenteraad van Haaksbergen, in vergadering bijeen op 4 november 2015,

Overwegende dat:

de stichting Kulturhus in 2014 van start is gegaan in de nieuwe opzet,dit destijds overeenkomstig de wens van de gemeenteraad is ontstaan,er sindsdien gesprekken gaande zijn over de invulling van de subsidierelatie, dit tot op heden niet geleid heeft tot overeenstemming tussen partijen,de financiële positie van het Kulturhus op zijn minst zeer kwetsbaar te noemen is,er desalniettemin voor 2016 een eenzijdige korting van € 190.000 wordt voorgesteld,deze korting voor de jaren 2017 en 2018 resp. € 340.000 en € 400.000 zal bedragen,dit met grote mate van zekerheid  het Kulturhus in financiële problemen zal brengen.

Stelt vast dat:

de stichting bereid is en zich in staat voelt om grotendeels invulling te geven aan de bezuinigingen,het zinvol is hierover in het eerste halfjaar van 2016 de gesprekken voort te zetten,het doorvoeren van de voorgestelde bezuinigingen goed overleg in de weg staat.

Wijzigt de begroting 2016 en het meerjarenperspectief 2017-2019 als volgt:

verhoogt het in de begroting voor het Kulturhus voor 2016 opgenomen subsidiebedrag met € 120.000 tot € 822.000,verhoogt het in het meerjarenperspectief  voor het Kulturhus voor 2017 en 2018 e.v. opgenomen subsidiebedrag tot resp. € 602.000 en € 542.000,voor 2016, 2017 en 2018 e.v. € 50.000 structureel te dekken  binnen het Sociaal Domein,voor 2016 € 70.000 incidenteel te dekken uit het eenmalig dividend van Enexis.

KOMT HET GOED MET HAAKSBERGEN? Dat is de vraag die de VVD fractie zich de laatste tijd herhaaldelijk stelt. Laten we vooral voorop stellen dat wij graag willen dat het goed gaat met de gemeente Haaksbergen en haar inwoners. Voor ons als raadsleden is het onze taak om ons daarvoor zo goed mogelijk in te zetten.

De zelfstandigheid van de gemeente Haaksbergen is daarbij een belangrijke zaak. De collegepartijen hebben dat als uitgangspunt opgenomen in hun coalitieprogramma. In ons verkiezingsprogramma hebben wij ons als VVD fractie ook uitgesproken voor een kleine compacte en efficiënte gemeente. Wij hebben daarbij aangegeven dat het van bovenaf opleggen van een gemeentelijke herindeling onwenselijk is en dat keuze daarin van onderop moeten ontstaan.

Kijkend naar de huidige bestuurlijke en financiële situatie in Haaksbergen wordt het meer en meer de vraag of wij het wel op “eigen kracht” kunnen redden. Daarbij is de vraag relevant ten koste van welke offers dat gaat. Wat heb je aan een zelfstandige gemeente die bestuurlijk slechts een beleidsmatig centrum heeft met een zware overhead bestaande uit een college en een gemeenteraad?  Of een gemeente die alle uitvoerende taken met verschillende partners uitvoert en daarmee de controlerende taak van de raad uitholt.  De kosten van dit alles worden afgewenteld op de inwoners en hoe leuk is het om in  een zelfstandige gemeente te wonen en te werken met een sterk afnemend voorzieningenniveau en in vergelijking met andere gemeentes (te) hoge woonlasten? 

Het moment om daar fundamenteel over van gedachten te wisselen is voor ons nog niet aangebroken maar wij sluiten niet uit dat we dat ooit aan de orde zullen stellen. Het is op dit punt “5 voor 12”. De argumenten daarvoor zijn:

de jaarrekening over 2015 gaat sluiten met een negatief saldo van ergens rond de € 2 miljoen,de begroting voor 2016 is marginaal sluitend,het eigen vermogen is inmiddels negatief geworden,we staan onder  preventief toezicht en wij schatten in dat dit ook in 2016 het geval zal zijn,er zijn grote  onzekerheden met betrekking tot de effecten van het “monstertruckdrama”,het voorzieningenniveau staat onder druk en qua woonlasten staan we landelijk in de top.

De begroting 2016 is naar ons oordeel de meest spannende begroting sinds jaren.  Na het in onze opvatting teleurstellende jaar 2015 wordt het echt tijd dat er resultaten gaan komen. Het is vooral van belang dat de focus ligt in het concretiseren van plannen binnen de financiële kaders en niet uitsluitend op de goede intenties. Het steeds blijven herhalen van de oorzaken voor  de huidige situatie is ons inziens verspilling van energie en is bovendien voor de verhoudingen binnen de raad zelfs contra productief. Op pagina 114 van de begroting is duidelijk te lezen waardoor wij het zo moeilijk hebben. Al sedert een paar jaar lossen wij, in weerwil van een tekort op de jaarrekening, miljoenen af op onze leningen. De reden daarvan is een extreem hoog niveau aan afschrijvingen op grote projecten die in globaal in de jaren tussen 1990 en 2010 zijn gedaan. Wij zijn daarin als gemeente niet uniek; op de positieve effecten van de “huizenbubbel”  heeft menige gemeente zich vertild en plukt daarvan nu de wrange vruchten.

De aanpak die het huidige college in financieel opzicht kiest is een  voortzetting van de lijn die het vorige college al had ingezet. Achteraf moeten we constateren dat het in de vorige periode niet voldoende is geweest. De plannen die in de begroting vast zijn gelegd zijn tamelijk voor de hand liggend en kunnen in een paar steekwoorden worden vastgelegd:

verhoging van opbrengsten voor zover haalbaar en wenselijk,afstoten van gemeentelijk onroerend goed,aanpassen van afschrijvingstermijnen aan de economische levensduur,reductie van kosten van het gemeentelijk apparaat.

Als VVD fractie onderschrijven wij deze aanpak. Er is ook simpelweg geen andere oplossing te vinden. Daarvoor zijn de instrumenten te beperkt en bovendien sluit de denkrichting in hoge mate aan bij onze liberale beginselen, die uitgaan van een kleine compacte en efficiënt ingerichte overheid die richting inwoners optimaal presteert met een minimum aan regelgeving.

Maar daarmee is het verhaal nog niet af. Plannen maken is prima maar het gaat bij zeilen in zwaar weer vooral om een vlekkeloze navigatie. Dat is gelijk het grootste punt van zorg voor de VVD fractie. Wij worden te vaak geconfronteerd met kwalitatief onvoldoende uitvoering van beleid , met het terugnemen van slecht voorbereide raadsvoorstellen en met tegenvallers die niet uit externe factoren zijn te verklaren. Juist deze zaken maken het voor ons al VVD fractie moeilijk om een klip en klaar oordeel te hebben over de begroting 2016. Daarnaast hebben wij ons een aantal keren kritisch uitgelaten over de communicatie van het college richting raad en richting inwoners. Juist in moeilijke omstandigheden heb je elkaar als raad en college nodig en het is daarbij ook van belang dat niet tot het college behorende partijen zich verbonden voelen met de problematiek en de bijbehorende oplossingen. Naar onze opvatting ligt daar een schone taak voor ons allen.

Begroting 2016

De inhoud van de begroting is een directe afgeleide van de eerdergenoemde problematiek. Als er geen geld is voor nieuw beleid krijg je een begroting zoals deze. Scherp op de kosten, weinig nieuwe initiatieven en focus op het afstoten van vastgoed. De begroting kent echter wel een aantal forse risico’s die het uiteindelijk zo gewenste positieve resultaat lelijk in de weg kunnen staan. Te denken valt aan:

de niet ingevulde taakstelling die in 2016 € 200.000 bedraagt en die oploopt tot € 400.000 in 2018,de nog te verwachten kosten van de ontbinding van Hameland met al een tegenvaller voor 2016,de reorganisatie van het ambtelijk apparaat met wellicht een te laag ingeschatte voorziening,de onzekerheden in het sociale domein die in de risicobeheersing hoog scoren,het negatieve eigen vermogen dat geen ruimte biedt voor onverwachte tegenvallers,het uitstel van de overdracht van WWB dossiers en het risico van oninbaarheid van terugvordering.

Graag zien wij dat het college in de 1e termijn volledige openheid geeft over de mogelijke impact van bovengenoemde zaken. De schijn ophouden dat het wel goed gaat komen helpt ons niet in de besluitvorming.

Gelet op de smalle marges in de begroting zou de VVD fractie het op prijs stellen als op de meest kritische onderdelen een korte periodieke terugkoppeling wordt gegeven in de vorm van een zogenaamde “quick scan”. Het volstaan met twee bestuursrapportages is voor ons in de huidige situatie onvoldoende. Graag vernemen wij van het college of dit een aanvaardbare optie is.

De begroting zelf kent voor ons een tweetal inhoudelijke problemen, die wij ook al tijdens de behandeling van de kadernota hebben benoemd, te weten:

Het Kulturhus

In 2013 heeft de raad er sterk op aangedrongen dat de stichting Iemenschoer en de bibliotheek samen verder zouden gaan als Kulturhus. Er zou een centrum ontstaan voor cultuur, vrijwilligerswerk in samenhang met een bibliotheek.  De fusie is tot stand gekomen en na een moeizaam eerste jaar tekenen de eerste contouren zich af. In financieel opzicht is de nieuwe stichting kwetsbaar. Vanuit de op zichzelf goede gedachte dat ook het Kulturhus een bijdrage zal moeten leveren aan de bezuinigingen zijn er diverse gesprekken gevoerd  die echter niet hebben geleid tot overeenstemming. Het is niet dat het Kulturhus geen plannen heeft; sterker nog een groot deel van de door het college beoogde bezuinigingen kan op termijn worden ingevuld. De plannen daarvoor zijn klaar maar er is tijd en flankerend geld nodig om op dat ambitieniveau uit te komen. Op dat punt laat deze begroting het Kulturhus in de steek. De legitimering voor de nu vast te stellen bezuiniging van € 190.000 in 2016 ligt ongetwijfeld in de door een raadsmeerderheid in juni aangenomen kadernota. Niettemin is er in die vergadering door alle raadsfracties op aangedrongen om vooral het Kulturhus tegemoet te komen. Dat is in deze begroting niet gebeurd en dat is voor ons als VVD fractie aanleiding om samen met het CDA en de GGH te komen met een amendement, dat als insteek heeft om het jaar 2016 te gebruiken om er als college en Kulturhus samen uit te komen. Dat vraagt om enige financiële verlichting in 2016 hetgeen gelijk de strekking is van het amendement.   

Lokale heffingen

In de begrotingsscan Haaksbergen 2015 staat op bladzijde 67 in de aanbevelingen dat de burger reële tarieven in rekening moet worden gebracht. De lasten voor kwijtschelding dienen zolang er sprake is van een sluitende begroting niet als last voor het minimabeleid te worden beschouwd. In de nu voorliggende begroting wordt hiervoor in het meerjarenperspectief van afgeweken. De bedragen voor kwijtschelding  worden vanaf 2017 deels ten laste gebracht van het armoede- en schuldenbeleid. Ons inziens is dit, hoewel het per saldo  tegen elkaar wegvalt, een  ongewenste werkwijze. Er wordt ruimte gecreëerd om op deze wijze de OZB extra te kunnen verhogen.

De voorgestelde verhoging van 5% voor 2016 vinden wij aan de forse kant. Door lagere tarieven voor afvalstoffenheffing en rioolheffing worden de woonlasten per saldo verhoogd met 0,8%. Daarmee zitten wij als gemeente 14,5% boven het landelijk gemiddelde en zijn wij tevens de duurste Twentse gemeente. Gelet op de moeilijke financiële positie is dat wellicht te billijken maar de VVD fractie pleit voor de komende jaren voor terughoudendheid als het gaat om de gemeentelijke lasten.