Poliflw

Dat de sociale strijd ook in Zutphen voet aan de grond begint te krijgen, blijkt uit de bronnen die zijn overgebleven van de staking bij Stoomdrukkerij De Hoop, georganiseerd door de Algemene Nederlandse Typografenbond(ANTB).

In november 1911 gaan de werknemers van firma Berg, een drukkerij aan de Zaadmarkt, in staking. De heer Berg, baas van de drukkerij, had kort daarvoor een nieuw contract met zijn personeel gesloten. In dit ‘Koeliecontract’ (dit was de spotnaam die de ANTB voor de contracten gebruikten) werd van de arbeiders geëist al het werk te verrichten dat hen werd opgedragen, ook ‘onderkruiperswerk’, was boete schering en inslag, kon men op staande voetontslagen worden en moest alles wat gebroken werd door werknemers door de werknemers betaald worden zonder te oordelen of het ook een ongeluk was.

Toen het personeel weigerde het contract te tekenen, werden zij ontslagen. Daarop organiseerde de ANTB een grote Protestvergadering en riep men de Zutphense bevolking op om het Gratis Nieuws-en Advertentieblad dat bij Berg werd gedrukt niet meer te lezen. Bedrijven die nog adverteerden in de krant kregen ook te maken met een oproep tot boycot, van C.J. Horst Rijwielen tot J. Zijlstra Kruidenierswaren en Vroom & Dreesman te Deventer. Door het niet begrijpen van het bericht was een slager in de Laarstraat per ongeluk geboycot, maar dat is later rechtgezet. Hoe het is afgelopen met de staking, en of het personeel weer in dienst is genomen, is helaas niet op te maken uit de gevonden archiefstukken. In de volgende editie leest u over de verschillende socialistische partijen die Zutphen gekend heeft

Bij zijn intrede in Zutphen zat de Walburgiskerkstampvol. Uit heel Zutphen dromden mensen van alle stromingen samen. Zelfs de voor het college van B&W gereserveerde bank was bezet door het gewone volk. Na het gezang beklom Van den Bergh het katheder en haalde een klein papiertje uit zijn zak.

Kalm en bezadigd sprak hij de menigte Zutphenaren toe. Maar hoe meeslepend Van den Bergh ook was, zijn toehoorders konden maar moeilijk volgen wat hij nou eigenlijk wilde zeggen. Mooi en vol passie klonk het, als Van den Bergh sprak, maar ook abstract en ongrijpbaar.

Hij sprak over het Absolute, de Idee, over het organisch Zelf. In zijn wollige abstracte preken en boeken probeert Van den Bergh het dialectisch-materialisme (de filosofie van socialisten) te verenigen met zijn geloof en zijn gevoel voor rechtvaardigheid. Voor wie het aandurft hierbij een citaat uit zijn boek ‘Cultuur van Revolutie’ uit 1919:

“De eigenlijke scheppers van de Revolutie, de werkelijk-schuldigen, zijn, in den gang der huidige geschiedenis, de ‘ordelijke’ burgers. Zij hebben het wonderlijke lichaam van samenleving en cultuur verminkt en ziek gemaakt, en zij hebben het, doordat zij enkel dachten om zichzelf, om hun belang en winst.... De bourgeoisie is oorzaak van het sociale euvel, dat als een crisis losbarst in het geweldig gebeuren der vervlogen jaren en in het heden woedt, en zij is bijzonderlijk oorzaak, omdat haar de macht was toevertrouwd, omdat zij genoot die macht: zij had den invloed, het geld, de eer, de zeggenschap, en zij heeft haar plicht verwaarloosd in ongemene mate. Men kan zeggen, dat wij allen schuld hebben aan de instorting, die onze wereld ruïneert, en dit is betrekkelijk juist, maar gelijk zich in de bourgeoisie, de heersende, de actie van het sociale organisme concentreert, zo verenigd zich in haar de schuld, zij is de ziektefocus, en dus moet zij worden weggesneden en worden uitgeworpen.”

Op één van de bankjes in de kerk zat een jonge werknemer van de Nederlandsche Spoorwegen, genaamd Anton Koejemans, te luisteren naar Van den Bergh van Eijsinga. Hij zou later schrijven: ‘Wat wij vooral leerden bij de preek, was dat het dialectische denken, de wereld zien in haar strijd der tegendelen zoekend naar steeds weer dat hoger evenwicht. We werden in dit denken getraind en dat zou voor ons leven van onschatbare waarde blijven.’

Niet veel later sloot Koejemans, 17 jaar oud, zich aan bij de Zutphense afdeling van de Communistische Partij in Nederland (CPN). Direct werd hij afdelingssecretaris. Hij werd daarna vooral bekend als hoofdredacteur van de krant De Waarheid en als Eerste Kamerlid.

Het eerste socialistische Tweede Kamerlid was Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Hij was in zijn tijd wereldberoemd in Nederland, en werd ook wel de ‘rode dominee’ genoemd omdat hij begonnen was als dominee en bekend stond om zijn inspirerende betogen. Zutphen had haar eigen Rode Dominee: Henri van den Bergh van Eijsinga.

Op 4 september 1896 halen de liberalen, goed vertegenwoordigd in de kiescolleges van predikanten, een ‘rode’ dominee uit Stiens naar Zutphen: Henri van den Bergh van Eijsinga. Hij was lid van de op dat moment kersvers opgerichte Sociaal Democratische Arbeiders Partij (voorloper van de PvdA). Dat deden zij, omdat de liberalen het in het politieke krachtenveld begonnen te verliezen van de conservatieven en de steun van de socialisten nodig hadden in de kiesdistricten. Van den Bergh was een dominee met een scherp oog voor sociale gerechtigheid, maar op het moment dat hij naar Zutphen kwam nog zeker geen socialist. Socialisme, zo vond Van den Bergh, was vooral een mooi idee. Maar revolterende menigtes verafschuwde hij. Het sociale ideaalbeeld moest vooral bereikt worden door verandering van het individu. Henri kwam uit een familie vol idealen.

Zijn moeder was één van de eerste vrouwelijke wetenschappers (zij publiceerde het ‘Aardrijkskundig en Statistisch Woordenboek van Nederlands Indië’). Zijn achteroom Sicco streed in Nederlands-Indië tegen het koloniale onrecht. Multatuli nam zijn ‘Vloekzang’ op het Nederlands bewind op in zijn Max Havelaar en schreef voor het blad ‘Recht voor Allen’ van Domela Nieuwenhuis.

Niet verwonderlijk dus dat ook Henri van den Bergh van Eijsinga vol idealen zat. Bij zijn intrede in Zutphen zat de Walburgiskerk stampvol. Uit heel Zutphen dromden mensen van alle stromingen samen. Zelfs dedoor het college van B&W gere-serveerde bank was bezet door het gewone volk. Vanwege de inspirerende rol die hij heeft gehad in de Zutphense strijd voor sociale vooruitgang, heeft de Zutphense SP-afdeling de nieuwe jaarlijks uit te reiken prijs naar hem vernoemd. In deze Tomatenkrant kunt u lezen wie de winnaar is van deze eerste editie. Volgende maand leest in deel 2 meer over het leven en de verdiensten van Henri.

Een groep huurders uit onder andere de Van Limburg Stirumstraat voerde vanmiddag vrijdag 5 maart actie bij het kantoor van Woonbedrijf Ieder1 in Zutphen. Zij wilden zogenaamde ‘gebrekenbrieven’ overhandigen, waar al hun verzamelde klachten in staan. Het Woonbedrijf was niet bereid hun huurders te woord te staan.

Na Noordveen, de Staatsliedenbuurt en de Boxtartstraat blijken nu ook in de Van Limburg Stirumstraat, de Johan van Oldebarneveldtstraat en de Docter Kuyperstraat last te hebben van de gevolgen van een mislukte renovatie. Mensen hebben het sinds de renovatie kouder in huis, hebben scheuren in de muur en tal van zaken zijn beschadigd tijdens de werkzaamheden.

Döne Köycü uit de Van Limburg Stirumstraat is woordvoerder van de huurders: “Woonbedrijf Ieder1 heeft zo goedkoop en zo snel mogelijk proberen te renoveren. Daardoor gaat er steeds van alles mis. Als huurders vervolgens de problemen melden, laat Woonbedrijf Ieder1 niets meer van zich horen. Wij wachten al vanaf september tot onze problemen verholpen worden.”

Om de druk op hun verhuurder te verhogen, wilden drie vertegenwoordigers van de Van Limburg Stirumstraat, de Johan van Oldebarneveldtstraat en de Docter Kuyperstraat daarom namens 21 huishoudens officiële ‘gebrekenbrieven’ aanbieden aan Woonbedrijf Ieder1. Helaas was niemand bereid om de brieven in ontvangst te nemen en de huurders te woord te staan.

Het aanbieden van de gebrekenbrieven is de eerste stap in aanloop naar een ‘huurdersstaking’. Als er na zes weken nog niets aan de gemelde gebreken gedaan is, kunnen de huurders er voor kiezen hun huur tijdelijk op te schorten. De actievoerdende huurders volgen daarmee het voorbeeld van de bewoners van de Boxtartstraat, die hetzelfde enkele weken geleden deden.

Huurders van de Boxtartstraat zijn vanmiddag in een demonstratie opgetrokken naar het kantoor van Woonbedrijf Ieder1 in Zutphen. Daar overhandigden zij de verzamelde klachten die het gevolg zijn van de zoveelste mislukte renovatie in opdracht van het Woonbedrijf. Worden de gebreken niet verholpen, dan kunnen de huurders overgaan tot een huurdersstaking.

Aan de buitenkant ziet het er zo mooi uit, maar wie met de bewoners praat weet wel beter. Na Noordveen, de Staatsliedenbuurt en de Buitensingel leidt nu ook de renovatie aan de Boxtartstraat tot problemen. Bewoners van de huurwoningen aan de Boxtartstraat kregen vanaf oktober te maken met een renovatie. Deze zou enkele weken duren, maar is nog steeds niet afgerond. De renovatie heeft geleid tot scheuren in de muren, tochtkieren langs nieuw geplaatste ramen en gaten waardoor het regenwater zo de kelder instroomt. Wat een verbetering zou moeten zijn, werd zo opnieuw een ramp voor de bewoners.

De bewoners overhandigden een stapel officiële ‘gebrekenbrieven’. Daarmee is de eerste stap naar een huurdersstaking gezet. Als Woonbedrijf Ieder1 de gebreken niet binnen 6 weken oplost, schorten de huurders de betaling van hun huurder tijdelijk op. Op die manier hopen zij hun verhuurder te kunnen dwingen eindelijk wat te doen aan de misstanden in hun woning.

Bekijk hun actie op youtube

Eind 19de eeuw komt dan toch de industrialisatie van Zutphen op gang. In 1895 koopt Albers Zeepfabriek een stuk grond aan. Reesink & Co koopt in 1897 gronden aan in de Havenstraat. In 1903 opent een nieuwe gasfabriek haar deuren op de Mars. In 1918 kocht het bedrijf Ubbens en Volkersz een stuk grond aan de Pollaan (het latere BührmannUbbens).

 Zo kwam eind 19de eeuw, begin 20ste eeuw, ook in Zutphen de industrialisatie op gang. In 1884 bouwt de Zutphense Broodfabriek een bakkerij aan de Noorderhaven. De arbeiders die hier moesten werken werden zo uitgebuit, dat men ook wel spreekt van de ‘Bakkerij-slaven’. Een onderzoekscommissie schrijft: ‘Zulke toestanden schreien ten hemel en zijn met een “menschwaardig bestaan” geheel in strijd. Zij vermeerderen niet weinig de ontevredenheid en kweeken daardoor onwillekeurig het socialisme.

Wie het socialisme bestrijden wil moet krachtig medewerken om aan zulke toestanden een einde te maken.” De verdienste van het socialisme in Zutphen is voornamelijk dat angst voor het rode gevaar leidde tot particuliere sociale voorzieningen en de bestrijding van misstanden. De angst ‘het socialisme te kweken ’was de belangrijkste drijfveer om aan mensonwaardige toestanden een einde te maken. Er waren min of meer religieuze liefdadigheidsinstellingen, zoals de kerken, diverse broederschappen en verenigingen, het Gebroeders Bakker’s Weeshuis, het Burgerweeshuis, het Bornhof, en er waren liberale ‘opvoedkundige’ organisaties, zoals de Spaarkas (later David Evekink Stichting), de Spaarbank, de Naai-en Breischool voor Behoeftige Kinderen en nog veel meer particuliere liefdadigheidsinstellingen.

Ook het omvangrijke Zutphense stelsel van particuliere armenzorg zal er aan bijgedragen hebben dat het socialisme in Zutphen maar moeilijk van de grond kwam. Door dat omvangrijke stelsel van liefdadigheidsvoorzieningen konden de liberalen in Zutphen hun laissez-faire politiek zonder weerstand en revolte in praktijk brengen: de overheid diende zich niet te bemoeien met armenzorg. Dat moest vooral aan particulieren overgelaten worden. Al deze particuliere liefdadigheid maakte het mogelijk dat Zutphen tot het jaar 1919 één van de weinige gemeenten in Nederland was die geen cent uitgaf aan armenzorg.

Volgende maand, in deel 7: Henri van den Bergh van Eijsinga –Zutphens’ rode dominee

Huurders uit Zutphen voeren in aanloop op Prinsjesdag actie om minister Ollongren op te roepen om de huurverhoging terug te draaien. Niet alleen in Zutphen voeren huurders actie, maar op meerdere plekken in het land staan huurders op voor eerlijke huren, en zeggen 0 is genoeg. ‘In plaats van de dure hoedjes van Prinsjesdag dragen huurders op al deze plekken een petje. Dat is voor ons een manier om te laten zien dat Prinsjesdag moet gaan over gewone mensen,’ zegt Paula van de da Costastraat.

Huurders door het hele land zijn al lange tijd in actie om de huurverhoging terug te draaien. ‘De huren waren al onbetaalbaar en zijn nu weer verhoogd, de hoogste verhoging in 6 jaar. Volstrekt asociaal. Wij roepen het kabinet op: denk dinsdag niet aan de prinsjes, maar aan de huurders en draai de huurverhoging terug,’ zegt SP-kamerlid Sandra Beckerman.

De week voor Prinsjesdag lekten plannen van het kabinet uit om verhuurders een korting te geven van 200 miljoen euro op de verhuurderheffing. ‘Een druppel op een gloeiende plaat’, noemt Beckerman deze plannen. ‘Mooi dat de minister nu iets lijkt te willen doen. Maar in totaal betalen woningcorporaties 1,7 miljard euro aan de schatkist. En de vraag is of deze kleine korting überhaupt bij huurders terechtkomt. Dus een oplossing is dit bij lange na niet.’

Minister Ollongren van D66 heeft al 3 keer een aangenomen voorstel uit de Eerste Kamer naast zich neergelegd. In plaats daarvan deed zij een ‘moreel appèl’ aan verhuurders om de huren niet te verhogen. Met als resultaat: de grootste huurstijging in de afgelopen 6 jaar.

Doe mee!

De Zutphense gemeenteraad vindt dat de huurprijzen te hoog zijn. Daarom zouden verhuurders hun huren in 2020 niet moeten verhogen en zou minister Ollongren een huurstop mogelijk moeten maken. Dat bleek gisteren in het debat over de huurprijzen.

‘De Zutphens gemeenteraad gaat nu naast de huurders staan die knokken tegen de huurverhoging,’ zegt SP fractievoorzitter Nils Muller, ‘daarmee is een hele stap in de goede richting gezet. Het einde van de huurverhoging komt weer een stapje dichter bij.’

Uiteindelijk gaan de verhuurders en minister Ollongren over de huurverhoging. Daarom moeten de huurders hun acties vooral voortzetten en uitbreiden, vindt Muller. ‘In die strijd vinden ze nu de gemeente Zutphen nu aan hun zijde.’

Woonwethouder Ten Broeke zal namens de gemeente Zutphen verhuurders en minister vragen de huren in 2020 niet te verhogen.

Steunt u de oproep? Doe mee!

0% huurverhoging is genoeg. Dat vinden huurders van Woonbedrijf Ieder1. Daarom tekenden zij zondagavond 21 juni met stoepkrijt een grote 0% voor het kantoor van Woonbedrijf Ieder1. Overal in het land doen huurders deze week dit soort acties, in het kader van de ‘Nationale Actieweek tegen de huurverhoging’, georganiseerd door de SP. Aansluiten bij de actie kan via sp.nl/stopdehuurverhoging.

Ilse Zweverink, één van de huurders: ‘Dit najaar gaan ook bij ons de huren weer omhoog, terwijl de helft van de huurders vorig jaar al moeite had om de huur te betalen. Huurders betalen nog steeds voor de vorige crisis en van velen lopen door de coronacrisis de inkomsten terug. Wéér een huurverhoging doorvoeren is oneerlijk’.

Ilse is 26 jaar en werkt in het dagelijks leven in een woonwinkel. Ze is tegen de huurverhoging. Ilse: ‘Het onderhoud van onze woningen is slecht. Daar kan niets aan gedaan worden. Maar ondertussen gaat wel elk jaar de huur omhoog. Ze mogen eerst wel eens wat aan onze woningen gaan doen, voordat ze de huur weer verhogen. Ik vind dat wij huurders ook gehoord moeten worden.’

De afgelopen weken meldden zich meer dan 20.000 huurders als Ilse bij de SP. In tientallen steden laten zij deze week van zich horen, van Amsterdam tot Doetinchem, van Groningen tot Den Bosch. Zo ook in Zutphen.

Nils Müller, fractievoorzitter van de SP in Zutphen: ‘‘Sinds 2013 is de huur met gemiddeld 18,5% gestegen. Deze huurexplosie komt niet uit de lucht vallen. Politici maakten van wonen een markt. We zitten nu in een wooncrisis: een goed en betaalbaar huis is steeds lastiger te vinden. Particuliere verhuurders willen hun winst maximaliseren en huurders van woningcorporaties betalen nog altijd voor de vorige crisis vanwege de verhuurderheffing, die is ingevoerd om de schatkist te vullen na de redding van de banken in 2008. Huurders hebben sindsdien al meer dan 10 miljard euro moeten betalen om de banken te redden.  Zonder die huurdersbelasting zouden de huren maandelijks € 70,- lager zijn. Het is hoog tijd om de zoveelste huurverhoging te stoppen en de markt uit onze volkshuisvesting te halen. Woningen zijn niet om winst mee te maken of om banken mee te redden, maar om in te wonen.”

Huurders die zich willen aansluiten bij de acties, kunnen zich melden via sp.nl/stopdehuurverhoging.

Vanavond debatteert de Zutphense gemeenteraad over de verkoop van een vijftiental panden die de gemeente in bezit heeft, zoals de Witte Vleugel op het ’s Gravenhof, een rijksmonument op de Zaadmarkt en verschillende woningen. Al met al moet de verkoop van vijftien panden de gemeente zo’n zes miljoen euro opleveren. Dat klinkt mooi, maar uiteindelijk komen we van een koude kermis thuis.

Er zijn twee redenen waarom verkoop van vastgoed een slecht idee is: Ten eerste omdat de woningzoekenden méér gaan betalen en ten tweede omdat de bevolking zeggenschap over haar eigen stad verliest.

Gemeentelijke panden die worden verkocht, komen al snel in de handen van op winst beluste vastgoedmiljonairs terecht. Dit leidt ertoe dat woningzoekenden meer moeten gaan betalen. Het aantal woningen dat in Zutphen wordt opgekocht en verhuurd, is de afgelopen jaren  naar schatting met 17% gegroeid. Het gaat om zo’n 3.000 woningen in totaal. Beleggers verhuren deze woningen tegen torenhoge huren (dat noemen ze ‘buy to let’). Woningzoekenden met een normaal salaris moeten concurreren met vastgoedmiljonairs. Dat leggen zij af, waardoor zij of véél hogere prijzen betalen om een woning te kopen, of zij worden gedwongen te gaan huren. Bij diezelfde vastgoedmiljonairs!

Verkoop van gemeentelijke panden is niet alleen nadelig voor woningzoekenden. Het is ook nadelig voor iedereen die al een woning heeft in Zutphen. Zij zien hun stad veranderen zonder dat ze daar iets over te zeggen hebben. De nieuwe eigenaren van de verkochte panden hebben namelijk andere belangen dan de bevolking. Denk bijvoorbeeld aan de Oude Meisjesvakschool: bijna alle Zutphense volksvertegenwoordigers willen dat het beeldbepalende pand blijft staan zoals het er nu staat, maar uiteindelijk gaat een vastgoedmiljonair uit Apeldoorn erover en hij kiest natuurlijk voor de meest winstgevende optie. Het is daarom noodzakelijk dat democratisch gekozen organen –zoals deze gemeenteraad- zeggenschap houden over onze panden.

Wat de SP betreft is de keuze voor verkoop van gemeentelijk vastgoed daarom in principe een verkeerde keuze. Het is enkel in het belang van vastgoedmiljonairs, want het maakt het vinden van een woning onnodig duur en het zorgt ervoor dat de bevolking niets meer te zeggen heeft over haar eigen stad. Iedereen heeft recht op een goed en betaalbaar huis en de stad is van ons, de inwoners van Zutphen, en niet van vastgoedmiljonairs.