De afgelopen week besprak de gemeenteraad van Haarlem de gevolgen van de coronacrisis en de financiële toekomst van Haarlem. Dat gebeurde aan de hand van een voortgangsrapportage met begrotingsbijstellingen voor 2020 en een bespreking van de wensen en ideeën van de raad en het college in een 'kaderbrief' voor de begroting voor 2021 en de meerjarenraming.
Wat de VVD betreft had de bespreking van de stukken moeten gaan over mogelijke scenario's en oplossingsrichtingen om Haarlem uit de crisis te manoeuvreren. Fractievoorzitter Wouter Rutten zette daarom stevig in op het scenario waar de VVD voor kiest, namelijk Haarlem 'uit de crisis investeren'. De VVD heeft echter moeten vaststellen dat er verder niet veel gesproken werd over mogelijke keuzes. Het college legde weliswaar een aantal ja/nee keuzes voor, maar bleek nauwelijks bereid de raad adequaat van informatie te voorzien om ja of nee te zeggen tegen, bijvoorbeeld, een omvangrijk pakket van bezuinigingen op de Jeugd en Wmo. Een groot deel van de raad leek dat overigens wel best te vinden en uit te gaan van een 'niets aan de hand' scenario of te kiezen voor 'na ons de zondvloed'.
De raad stemde uiteindelijk in met de voortgangsrapportage en de bijstelling van de begroting zoals het college dat had voorgesteld, maar ook met drietal moties van de VVD: één om ondernemers die hun zaak van de overheid moesten sluiten te ontzien bij de inning van de OZB, één die het college aan het werk zet om Haarlemmers die hun werk verliezen door de crisis naar nieuw werk te begeleiden en één om de grote culturele instellingen zoals het Frans Hals museum zo optimaal mogelijk te helpen via het noodfonds. Elders op deze site meer informatie over die moties.
De motie van de VVD die het college verzocht om een lijst met technische bezuinigingsmogelijkheden werd door de coalitie, die die informatie kennelijk liever voor zichzelf houdt, geblokkeerd. Het laatste woord daarover is niet gezegd.
Hieronder de tekst die Wouter Rutten uitsprak bij de behandeling van de kaderbrief en de voortgangsrapportage:
Voorzitter,
Gisteren heb ik geprobeerd om de financiële situatie van Haarlem en de keuzes die we deze week maken uit te leggen aan een jongen van 15. En hoewel het een slim kind is, moet je het dan toch een beetje dicht bij huis brengen. Dan maak je vergelijkingen met een gewoon huishouden. Zoals u en ik dat ook allemaal voeren.
En dat is nog best lastig.
Als de politiek het over een buffer heeft, gaat het over geld dat we niet hebben, en niet over spaargeld om pech en risico’s op te vangen. Een kapotte wasmachine. Inkomensverlies door werkloosheid. En als wij het hebben over een budgetplafond voor jeugd, hebben we het over ‘nee’ zeggen tegen een kind dat een boterham vraagt omdat het geld op is. Maar wat als die boterham nou eens acute zorg is?
Deze vraagstukken, voorzitter, vragen om strategische keuzes. Keuzes die het college nu niet maakt en naar de begroting uitstelt. Dat is wellicht verdedigbaar, maar de jongen van 15 draaide de rol om en legde het mij simpel uit. ‘Het is een schip waarvan de kapitein niet weet of hij óm of dóór de storm gaat varen, nu een veilige haven zoekt of het anker uitgooit. Dit is gewoon dobberen!
Ik zei al dat het een slim kind is.
De VVD vindt het onbegrijpelijk dat het college en de coalitie niet in staat zijn om scenario’s en oplossingsrichtingen te schetsen. Scenario’s waar we het vandaag prima over hadden kunnen hebben. Maar, voorzitter, elk nadeel heeft zijn voordeel en dit biedt de VVD de gelegenheid te vertellen hoe wij het voor ons zien.
De VVD kiest ervoor om Haarlem ‘uit de crisis te investeren’: herstel van de economie en het toekomstige verdienvermogen: stimuleren van ondernemerschap, innovatie, circulair ondernemen, functiemenging. Veel is geoorloofd als het gaat om het economisch herstel aan te jagen.
In dat opzicht is de VVD blij met de pakket steunmaatregelen dat in strekking onze steun krijgt. Het sluit goed aan bij de Haarlemse veerkracht. De plaatst VVD echter kanttekeningen bij het noodfonds. Het college vraagt een blanco cheque van 3,5 miljoen op basis van een inventarisatie. Waarom wordt die inventarisatie niet met de raad gedeeld? Kan de raad direct geïnformeerd als er een beroep wordt gedaan op het noodfonds? De steunaanvragen komen niet uit de lucht vallen. In dat opzicht bevreemdt het de fractie van de VVD ook het beleid bij wanprestatie. De subsidie zou in sommige gevallen niet worden teruggevorderd als die voor de continuïteit van de organisatie van levensbelang is.
Dat klinkt nobel, maar betekent wel dat de subsidie de facto een instellingssubsidie wordt. De activiteit is echter niet uitgevoerd, het publiek belang niet vervuld. De VVD wil weten welke instellingen niet aan de prestatieafspraken gaan voldoen, zodat de noodzaak van alternatieven beoordeeld kan worden. En we willen weten bij welke instellingen besloten wordt dat ze het geld mogen houden en op welke voorwaarden dat is. We verwachten hier toezeggingen van het college voordat we kunnen instemmen met het noodfonds.
Tegelijkertijd vragen we het college naar de contouren van het herstelplan. Een plan dat wat ons betreft gericht moet zijn op het versterken van de economische weerbaarheid van onze stad en dat voldoende politiek gewicht en prioriteit heeft zodat het in de organisatie de positie krijgt die nodig is. Anders kunt u zich de moeite van een deelname aan Invest-MRA ook besparen.
En als we het over investeringen hebben, komen we ook bij de impulsregeling. De VVD steunt het idee om eindelijk in te zetten op de Oostpoort. Dit draagt bij aan de betaalbare woningvoorraad en een snellere realisatie. Want dat dat hapert, is duidelijk: het college kiest voor een programma met hoog percentage sociale woningen die geld kosten, beperkte commerciële functies en het niet inzetten op echte hoogbouw. Wat de VVD betreft kan voor de Oostpoort ook de reserve ongedeelde stad worden ingezet. Graag reactie van het college daarop.
Voorzitter, bij dit scenario hoort ook een optimale werking van de arbeidsmarkt. Werkgevers moeten kunnen beschikken over een pool goed opgeleide werknemers en werknemers moeten veerkrachtig en weerbaar zijn. Daarom moeten we blijvend investeren in onderwijs. Het op de lange baan schuiven van 42 miljoen aan investeringen in het strategisch huisvestingsplan onderwijs hoort daar wat ons betreft niet bij, zoals we al eerder hebben aangegeven. Maar terug naar de arbeidsmarkt.
Waar zijn de ideeën van de coalitie met nota bene een wethouder van de Partij van de Arbeid als het gaat om de human capital agenda? Ja, wethouder Roduner, we hebben uw brief over de arbeidsmarkt en corona gelezen, maar daar mag toch wel wat meer ambitie en urgentie bij. De VVD wil inzetten op bij-, her- en omscholing van mensen die hun baan gaan verliezen en een toekomst kunnen krijgen in vitale beroepen, de banen die voortkomen uit de opgave in het kader van het energieakkoord en de circulaire economie. En, voorzitter, die opgave lag er al. De crisis maakt dit alleen maar urgenter. De VVD dient daarom met D66 een motie in die het college oproept werk te maken van een Lokaal Sociaal Plan. Ja, u hoort het goed. Een Lokaal Sociaal Plan. Want wat de Haarlemmers nodig hebben is werk en dus een inkomen en toekomst.
We realiseren ons uiteraard dat de uitvoering van dit scenario geld kost. Dat impliceert dat de VVD bereid is om de schuld weloverwogen te laten oplopen. Maar niet zonder meer. We moeten niet de schuld doorschuiven naar de volgende periode en verder en generaties na ons het kind van de rekening laten zijn. We zullen ook moeten bezuinigen waar dat mogelijk is. Het college lijkt ook zo te denken en wil 7 miljoen structureel bezuinigen op de zorg. Maar dat betekent wachtlijsten en wachttijden. Die waren we net een beetje aan het aanpakken.
De VVD mist de onderbouwing van het voorstel en vraagt zich af hoe realistisch het is. Graag horen wij van het college hoe de lijst met 39 bezuinigingen tot stand is gekomen, of ze juridisch kunnen en welke bezuinigingen de lijst niet hebben gehaald?
Voor verdere bezuinigingsopties ontvangt de VVD graag zo snel mogelijk een technische lijst met bezuinigingsmogelijkheden. Graag een toezegging.
Maar laat één ding bij voorbaat duidelijk zijn: snijden in de stad is ook snijden in eigen vlees. We hebben het vorige week gehad over de overhead. Er gaat te veel geld naar het maken van beleid en niet naar het uitvoeren van beleid. Dat moet anders. En volgens ons valt er ook winst te behalen door het nieuwe werken. Als de ambtenaren thuiswerken hebben we immers geen kantoren meer nodig.
Het mooie is, voorzitter, dat het scenario van de VVD een heel liberaal scenario is. Economisch herstel is namelijk het beste medicijn om iedereen gelijke ontwikkelings- en ontplooiingskansen te bieden. En, om terug te komen bij die jongen van 15: het voorkomt ook dat hij straks de rekening betaalt die wij laten liggen. En dat, voorzitter, begreep hij maar al te goed!