In de eerste digitale meet-up georganiseerd door GroenLinks Maastricht is onderzocht en besproken wat de Corona crisis voor vragen oproept over arbeid, inkomen en armoede.
In een korte inleiding schetst Hans Passenier wat de impuls was om deze meet-ups te gaan organiseren. Iedereen merkt dat we na de Corona crisis niet op dezelfde manier kunnen doorgaan. Daarom hebben we met elkaar gebrainstormd: wat zijn nu thema’s waarmee we aan de slag moeten om een werkelijke verandering te bewerkstelligen? Het gesprek daarover is van belang. We hebben een aantal thema’s uitgezocht en nu willen we ingaan op de opvattingen over arbeid en inkomen en armoede. We zoeken naar de herwaardering van deze onderwerpen.
Eigenlijk zien we dat in deze crisis het sociale proces, de omgang met elkaar de spanning tussen individu en collectief heel zichtbaar is geworden. Door de coronacrisis houden we de adem in, houden we afstand tot elkaar en stoppen we met consumeren en produceren. Het effect is een grotere solidariteit en een beleving van het samen moeten oplossen. De effecten van de individuele gerichtheid van voor de crisis komen duidelijk aan het licht. Deze crisis geeft dus ook de gelegenheid om al dat soort effecten te observeren en andere inzichten te ontwikkelen.
Als voorbeeld het thema arbeid. Lang werd arbeid gezien als iets wat je alleen doet voor jezelf. De arbeid werd beloond, de waarde van de mens werd altijd beoordeeld naar zijn vermogen, veel geld te verdienen. De bakker bakt het brood voor de winst en niet om brood te leveren aan anderen. Die opvatting leidt tot een noodzaak om winst te maken en heeft tot gevolg dat er grote ongelijkheid ontstaat, verspilling en armoede. Maar laat deze tijd niet juist zien dat je ook werkt voor de anderen? En zou die opvatting, dat arbeid juist gedaan wordt om waarde te vermeerderen in het algemeen belang, niet leiden tot meer gelijkheid, minder armoede en een duurzame welvaart voor iedereen? Wat hebben we werkelijk nodig en wat is ons dat waard? Moet de markt werkelijk alles regelen?
Sabrina Kleinemans en Maja Rocak van het lectoraat Sociale Integratie en Alexander de Roo, voorzitter van de denktank basisinkomen gaven een korte inleiding.
Vanuit het lectoraat Sociale integratie worden ingewikkelde vraagstukken in kaart te gebracht en oplossingen gezocht in het sociale domein. Er is een leeratelier voor armoedevraagstukken net gestart. Door de coronacrisis heeft dat een nieuwe impuls gekregen. Het perspectief verandert. Corona laat zien dat armoede niet alleen een individueel vraagstuk is, dat het een uitval uit de participatiemaatschappij is, maar ook en misschien wel juist een maatschappelijk component heeft. Het zijn vaak ook de omstandigheden die de armoede veroorzaken. En die omstandigheden worden bepaald door de manier hoe arbeid is georganiseerd. Het besef groeit dat armoede niet alleen wordt veroorzaakt door individuele kenmerken, maar dat we ook een collectieve verantwoordelijkheid hebben. We moeten ook niet alleen economisch kijken naar armoede, maar ook naar aspecten van macht. Hoe belangrijk het is om mee te kunnen doen en waardering te krijgen, in plaats van met de nek aangekeken te worden, omdat je niet participeert. En door deze crisis zullen veel meer mensen in de armoede terecht komen.
Er leven veronderstellingen: we moeten mensen helpen, maar dan leggen we het probleem bij hen. Oorzaken van armoede komen net zo goed van buitenaf. We moeten bv een uitkering niet zien als een gunst, maar gaan zien als een recht. Ook een veronderstelling is dat arbeid zaligmakend is. De vraag is ook: wat is arbeid? Is arbeid altijd zichtbaar en moet het daarmee altijd beloond worden d.m.v. loon. Is een beloning van arbeid altijd geld gerelateerd?
We zien nu in de aanpak van de crisis dat er heel veel geld in de redding wordt gestopt, maar dat dit niet bij iedereen terecht komt. Kunnen we anders kijken naar een betekenisvol leven en een herwaardering van beroepen en de vraag of je de waardering van je arbeid in geld uitgedrukt moet krijgen?
In groepjes is toen dit thema verder besproken. Een aantal essenties:
Arbeid is een waardevol goed. Milieucrisis koppelen aan deze crisis, door bv de belasting op arbeid te stoppen en de belasting op vervuiling te gaan heffen. Functies worden overeind gehouden en we zien conservatieve reacties. De harde kern blijft overeind van functies en banen, maar een aantal zijn veel minder beschermd. Arbeid is niet alleen inkomen maar ook veiligheid en als werkgevers het water aan de lippen staat, is er ook een gevaar voor verslechterende arbeidsomstandigheden. Dat debat wordt nu gemist in de politiek en in de media.
De wereld voor de crisis werd nog eens aangehaald:
grote branden demonstraties in Hong Kong de boerendemonstraties de staking van verpleegkundigen en het onderwijs. Er was heel veel onvrede en dat is in een keer stil gelegd. Op het laatst werd ook een brug gemaakt naar het basisinkomen.
We zouden meer in vertrouwen met elkaar moeten werken. Maar hoe doe je dat dan? Zeker als je merkt dat verschillende partijen enorme meningsverschillen en inzichten hebben. En dat dezelfde feiten, gegevens en cijfers toch kunnen leiden tot heel verschillende conclusies.
Alexander de Roo stond aan de wieg van GroenLinks en het heeft 30 jaar geduurd voordat GroenLinks een beetje groter werd. Hij signaleert dat er in Amerika miljoenen mensen uit het systeem vallen. In Nederland zijn dat honderdduizenden. In de vorige crisis waren heel veel mensen uit de middengroepen in de bijstand terecht gekomen. Duidelijk werd toen, dat het Neoliberalisme tot ongewenste effecten leidt. Er was een grotere bereidheid om na te denken over een ander systeem. Vorig jaar werd een peiling gedaan wat Nederland vindt van het basisinkomen: 38% voor, 37% tegen en 25% weet niet of twijfel. Half mei komt er een nieuwe uitslag en de vooruitzichten zijn dat er meer mensen voor het basisinkomen zullen zijn. Op Googletrends is te zien dat er nog nooit zo’n hoog aantal mensen zoekt op de term basisinkomen. Deze crisis leidt tot meer gemeenschapszin en de kunst is om dat vast te houden. De partijtop gaat ook langzaam maar zeker het belang zien. En ook de VVD is geïnteresseerd. Die spreken dan wel over een uitkeerbare heffingskorting. Bij de PvdA wil men niet verder gaan dan een basisbaan. Voor ondernemers is het belang van een basisinkomen dat ze gemotiveerde werknemers krijgen. Je ziet dat in allerlei landen een soort basisinkomen wordt uitgekeerd in deze crisis. We hebben nu 50 verschillende regelingen om mensen te helpen en die blijken onvoldoende effectief te zijn.
De groepjes zijn daarna gaan spreken over dit thema inkomen.
Enkele kritische geluiden waren er ook:
het kan zomaar opgevat worden als dat je toch betaald wordt, dus dat je ook iets kunt doen voor het collectief. Hoe kun je tegenwicht bieden tegen de beperkingen die het met zich mee zou kunnen brengen? Dus onderliggende opvattingen, nl dat het een recht is en geen plicht, zijn van belang. Ook roept het de vraag op of arbeid en inkomen niet losgekoppeld moeten worden? Het basisinkomen zou een middel kunnen zijn, maar zou moeten worden gebaseerd op gezamenlijke opvattingen, zoals dat participatie een recht is en geen plicht, dat inkomen een recht is en geen plicht, dat we samen staan voor een collectieve welvaart/welbevinden.
Want mensen zullen niet vanzelf veranderen. We zouden gezamenlijk aan die onderliggende waarden en opvattingen moeten gaan werken. Want mensen zullen competitief zijn en soms egocentrisch.
Er was een pleidooi voor de vorming van een community van politiek, 'burger', onderzoek, sociale studies. Dat we op inhoud zoeken naar samensmelting door pilots, projecten, onderzoek, onderwijs, waardoor er een platform ontstaat van waaruit we bewegen in de richting van die nieuwe opvattingen.
Er was ook een oproep om het grotere 'abstracte' verhaal (rondom inkomen, basisinkomen, bestaansrecht),wat vaak in Den Haag wordt 'bepaald', te vertalen naar concrete, behapbare, manieren om lokaal mee aan de slag te gaan.
Ook werd aangegeven om de discussie door te zetten met de thema’s:
1. Armoede niet als individueel probleem beschouwen- hoe krijgen we dit op de politieke agenda?
2. Armoede overstijgt economisch kapitaal: ook in de discussie over basisinkomen is belangrijk om naar waarden en normen die in onze maatschappij belangrijk zijn te kijken. Dat vraagt verandering van de narratieve, waarvoor corona crisis als momentum gebruikt kan worden.
Misschien is gezondheid en welbevinden nu wel een hele mooie brug naar basisinkomen.
Werk kan eerlijker verdeeld worden, minder werkdruk, burn-outs, meer leefkwaliteit.
De deelnemers vonden het een interessante meet-up en vroegen om een vervolg over transitie duurzame samenleving en belasting.
We hebben een maatschappelijke beweging nodig richting toekomst. We staan immers op een kruispunt. Dit kunnen we niet alleen politiek, maar vooral en juist ook maatschappelijk oppakken!
Voor vervolg lijkt mij heroriëntatie op waarden belangrijk, werd door een deelnemer gezegd. Hij zou willen waken voor de discussie wel/niet basisinkomen omdat wij ons dan ook weer zelf beperken in ons denken.
Laten we deze situatie gebruiken om te laten zien dat werk een kwetsbaar gegeven is maar zorg en creativiteit altijd nodig blijven.
Met deze woorden sloten de individuele deelnemers af en hopen we iedereen over twee weken weer te zien.
Volgende meet-up woensdag 13 mei