De politie kampt met een tekort aan mensen. Steeds vaker klinken er stemmen om onderdelen van de politietaken over te laten nemen door beveiligingsbedrijven. Sluipende privatisering ligt op de loer. Minister Yesilgöz komt nu met het plan om goed te gaan nadenken over 'de politiefunctie'. Ze nodigt hier heel bestuurlijk Nederland - inclusief de Tweede Kamer - voor uit, maar wel in de achterkamertjes. Dit is ongewenst: de minister moet open kaart spelen welke kant zij op wil met de politie en het geweldsmonopolie.
Het klonk zo stoer van Rutte toen hij in 2009 als VVD-leider in de oppositie zei nooit te willen bezuinigen op de politie. Hij herhaalde dit als lijsttrekker en als minister-president in 2012. Het bleek een loze belofte. Duizenden agenten gingen met pensioen en werden niet vervangen. Er kwam een vacaturestop en op de politieopleiding werd flink bezuinigd. Politiecijfers werden opgekrikt door leerling-agenten voor 100 procent mee te tellen in de politiesterkte. Waarschuwingen dat dit tot enorme problemen zou leiden, werden in de wind geslagen.
Het capaciteitstekort bij de politie is inmiddels breed erkend. Dat heeft echter te lang geduurd: oplossingen komen te laat of zijn niet geschikt. Zo is de opleiding verkort, waardoor onervaren agenten op heftige meldingen worden afgestuurd, met risico's voor de agenten en burgers tot gevolg.
Daarnaast namen de taken van de politie niet af, maar toe. Zo vangt de politie de bezuinigingen bij de geestelijke gezondsheidszorg op: er komen gemiddeld zo'n 356 meldingen per dag binnen over personen met verward gedrag.
Ondertussen groeit de tweedeling. De private beveiligingsindustrie maakt handig gebruik van het verdwijnen van agenten op straat en politiebureaus in de buurten. Een sector met een miljardenomzet, waarin ook VVD'ers zich begeven. Oud-ministers Ard van der Steur en Fred Teeven bijvoorbeeld, maar ook Annemarie Jorritsma en Tjibbe Joustra lobbyen voor de private beveiligingsbranche.
Op vele vlakken faalt de overheid op het gebied van veiligheid. Bezuinigingen gingen voor kwaliteit en veiligheid. Uitholling en verschraling maken het alternatief voor zelf betalen en zelf regelen steeds logischer. Zo klinken er geluiden als 'laat voetbalclubs zelf voor de politie-inzet bij risicowedstrijden betalen'. Dat betekent heel veel voor principiële zaken zoals het geweldsmonopolie. Dat kan en mag niet sluipenderwijs geprivatiseerd worden.
De combinatie van jarenlange bezuinigingen, een (gecreëerd) ernstig tekort aan mensen en een commerciële sector die gretig klaar staat om geld te verdienen aan 'oplossingen', hebben we in het onderwijs en de zorg ook gezien. Dat heeft de problemen daar niet opgelost, maar wel particuliere bureautjes rijk gemaakt met geld dat voor zorg of onderwijs bedoeld was. Laten we deze fout niet in de veiligheid maken.
In plaats van voor de politie te gaan staan, laat VVD-minister Yesilgöz weten dat ze met een nieuwe visie op de taken van de politie komt. Daarin wil ze helder aangeven "waarvoor de politie verantwoordelijk is en wat samen met publieke en private partners kan worden vormgegeven". Wat precies de bedoeling is, wie de gesprekspartners zijn en wat er precies besproken wordt, zegt de minister niet.
Wel nodigt ze de Kamer op het ministerie van justitie uit om als 'stakeholder' ofwel belanghebbende te komen brainstormen over de nieuwe plannen. Dit is een schoffering van de grondwettelijke positie van de volksvertegenwoordiging. Het is ook totaal de omgekeerde volgorde. Het begint met het openbaar beantwoorden of het überhaupt wenselijk is dat politietaken worden geprivatiseerd. Dat debat moet in de openbaarheid plaatsvinden.
De privatisering van de politie hoort niet in achterkamertjes bedisseld te worden en mag evenmin worden gepresenteerd als een onontkoombare na jarenlange bezuiniging en uitholling van de politie op straat.
Deze opinie stond op 14-03-2023 in Trouw
