We leven in uitzonderlijke tijden. Het Corona virus maakt dat we een bestuursakkoord bespreken in een nauwelijks gevulde Statenzaal; we feliciteren nieuwe coalitiefracties door naar hen te zwaaien en nieuwe gedeputeerden moeten het doen met een dikke knipoog. Nooit eerder legde de Nederlandse politiek zichzelf zoveel beperkingen op.
Maar de democratie gaat door. Zo hoort het. Het is dan ook extra bijzonder dat vandaag buiten dit provinciehuis geprotesteerd wordt. En dat er geprotesteerd wordt bij de presentatie van een bestuursakkoord is op zichzelf al bijzonder. Ook dat werd nooit eerder gedaan.
En er zijn meer dingen die nooit eerder zijn vertoond. Qua samenstelling van de coalitie bijvoorbeeld. Brabant heeft daar een traditie mee. Eerder was er de SP die voor het eerst ooit op provinciaal niveau mee bestuurde; er was de eerste keer een Brabantse coalitie zonder het CDA; er was de eerste Brabantse gedeputeerde namens D66 en recenter de eerste keer voor GroenLinks. En vandaag de eerste keer voor Lokaal Brabant. Waarvoor felicitaties aan de heer Van Pinxteren en zijn team.
Nooit eerder was er binnen een beoogd coalitiepartij zoveel commotie over een potentiele partner. Nooit eerder sprak een voormalig Commissaris van de Koningin van Brabant zich uit over een te vormen coalitie. Nooit eerder waren er zoveel columnisten met een mening over de coalitie in Brabant.
En de commotie is nog niet klaar. Er stapten al twee raadsleden op vanwege een coalitie in de Provinciale Staten; er werd een wethouder weggestuurd vanwege zijn ambitie gedeputeerde te worden. En voorzitter, die onrust is volkomen terecht.
Door je te laten verleiden door een stel joviale mannen; door je te verschuilen achter een Brabants bont douchegordijn; door je ogen te sluiten voor de misselijkmakende uitspraken van de politiek leider van een van je partners zet je een eerste stap op een hellend vlak. Een pad waar je als middenpartij helemaal niets te zoeken hebt.
Met een meerderheid van slechts een zetel neemt u de sprong. Het rapport Op zoek naar Zuurstof adviseerde ons toch echt iets anders. Een stabiel bestuur voor Brabant. De afgelopen weken bewijzen het tegendeel; uw krappe meerderheid biedt geen stabiliteit. Ik zocht dan ook in de inhoud van uw akkoord een handreiking. Misschien had u daar de vertaling gemaakt van dit zwaarwegende advies. En gelukkig lijken daar aanknopingspunten verstopt.
Ik wil complimenten maken richting de VVD voorzitter. Politiek heeft u een knappe prestatie geleverd. Uw verkiezingsprogramma Thuis in Ons Brabant in 2019 las prettig en was helder; ook uw verkiezingsprogramma van 2020, dit keer verpakt als coalitieakkoord, Samen, Slagvaardig en Slim Ons Brabant mag er zijn. Alleen over de volgorde van samen, slagvaardig en slim struikel ik soms. Maar ach.. En door ze een mooie job te bieden brengt u bovendien weer wat oud-VVD’ers terug op het nest. De heren Rutte en Dijkhoff zullen trots op u zijn. Of mochten die ook niet achter uw douchegordijntje meekijken?
D66 is tevreden dat de VVD geen afscheid neemt van ingezette transities; de beweging die we samen begonnen in 2015 is op onderdelen nog altijd zichtbaar. Zo zien we de focus op start-up en scale-up in het economisch beleid, we zien de visie op openbaar vervoer als oplossing van het fileprobleem terug, u zet door met de eiwittransitie, u heeft het idee van Erik van Merrienboer en Anne-Marie Spierings om via immunisatieportefeuille boeren te helpen richting weidegang om te komen tot kringlooplandbouw overgenomen, u blijft bij de ambitie om in 2030 50% van onze energie duurzaam op te wekken en wil ook de CO2 met minstens 50% reduceren, u handhaaft zelfs een snellere verduurzaming van de veehouderij dan de landelijke voorschriften. Het gekozen spoor geeft ons hoop.
Maar over uw tempo maken we ons grote zorgen. U doet niets zonder het toverwoord draagvlak. Liefst 21 maal spreekt u over draagvlak in uw akkoord, maar wat draagvlak dan precies betekent wordt nergens helder. Op het terrein Energie maakt D66 zich overigens weinig zorgen over dat draagvlak. Het ontwikkelde netwerk is sterk en mensen weten elkaar beter dan ooit te vinden om ambities te realiseren. Als provinciale overheid past ons een terughoudende, regierol. Dat moet u aanspreken. Daardoor verbaasde ons de zin dat u in de volgende fase van de RES’en wellicht een andere rol wil pakken; wat bedoelen de coalitiepartijen hier?
Ook schrijft het bestuursakkoord stevige teksten over bezuinigingen. De provinciale begroting loopt af en in de onderhandelingen hebben de partijen scherpe keuzes gemaakt. Structurele budgetten op natuur, mobiliteit en cultuur worden ingeboekt. Maar wat die keuzes nu echt betekenen is niet helder. Bovendien is het volstrekt onduidelijk waar de bezuinigingen nu precies vallen; een klassieke truc: schuiven met de potjes en gelijktijdig leeghalen. Dan valt het minder op. Bovendien worden de keuzes pas in de volgende bestuursperiode geeffectueerd. Voorzitter, ook D66 is voorstander van schoon opleveren en ook D66 ziet dat bezuinigingen nodig zijn; maar zeker met de krappe meerderheid van deze coalitie past daar een bredere behandeling bij. Wij dienen daarom een motie in.
Voorzitter, ik kom bij mijn laatste blokje. En dat gaat uiteraard over cultuur. Ten eerste heeft D66 weinig sympathie voor uw keuze om de term Cultuur te schrappen bij uw portefeuilleverdeling; we dienen een motie in om dat te herstellen en rekenen daarbij op uw steun. De commotie van de laatste dagen is namelijk extra heftig door uw inschattingsfout om deze te schrappen. Misschien had u toch die stakeholdersbijeenkomst moeten organiseren; dat had een hoop gedoe voorkomen.
Ook inhoudelijk is D66 erg teleurgesteld over dit onderwerp in uw akkoord. Onze teleurstelling zit erin dat u onze makers geen enkel perspectief biedt. Geen ambitie, waardering, niets. Terwijl in de cultuursector zoveel mensen een baan vinden; zoveel ZZP-ers die het door corona al ongekend moeilijk hebben. Richting de VVD opnieuw een compliment, de dorpenderby en semi-gemeentelijke projecten lijken voorgoed uit ons provinciehuis te verdwijnen. Maar wij hopen dat de lessen van sociale veerkracht uit de vorige bestuursperiode wel bij de beleidsambtenaren geborgd worden. We hebben immers ook mooie voorbeelden ontwikkeld die wel de noodzakelijke transities provincie versterken. Cultuur is bovendien een belangrijke aanjager van de vaak geroemde Brabantse innovatie en daarmee van onze economie. Het is een belangrijk onderdeel van onze geweldige onderwijsinstituten. Het is een van de belangrijkste vestigingsfactoren voor mensen van buiten.
Iedere avond voor het slapen gaan lazen mijn ouders mijn zus en mij voor. Sinds vorig jaar doe ik hetzelfde voor mijn dochter. Vandaag mis ik haar bedtijd; maar ik lees toch een gedicht voor. Vandaag richting alle makers, naar Ton Jurriansen:
Sterren in de nacht spelen hun akkoorden de maan houdt de wacht fluistert stille woorden
In het vroege morgenlicht ontwaken duizend bloemen samen in een gedicht om hun kracht te benoemen
Hou vol. Hou hoop. Er komt een morgenlicht.