Poliflw

D66, GroenLinks en PvdA stemden in februari in Straatsburg voor transnationale lijsten. Europa wordt in hun droom één groot kiesdistrict. U stemt dan niet zonder meer voor een Nederlandse kandidaat van een Nederlandse partij. Het zet de deur open voor Europese partijen met transnationale superkandidaten. Zij kunnen dan over de grenzen stemmen werven en hebben vervolgens internationaal mandaat. Voor dit heilloze plan is in het Europees Parlement gelukkig geen meerderheid.

De Europese Unie is bedacht als samenwerkingsproject. Niet als een superstaat om individuele landen aan te onderwerpen. Als Nederland mogen wij straks 29 Europarlementariërs afvaardigen. Zij gaan namens de inwoners van Nederland aan de slag. Sommige Europarlementariërs zijn al zo lang van huis dat ze zichzelf als meer Europeaan dan Nederlander beschouwen. En dat de mensen op Cyprus en in Kroatië er niet om smeken om op de Nederlanders Frans Timmermans en Bas Eickhout te mogen stemmen, is in de Brusselse bubbel nog niet helemaal doorgedrongen.

Eurocommissaris Timmermans is op campagne. Hij trekt van stad naar stad, maar heeft duidelijk steeds minder tijd voor zijn eigenlijke werk bij de Europese Commissie. Volgens de regels mogen Eurocommissarissen campagne voeren voor de Europese verkiezingen, maar dan moeten ze wel hun werk af hebben. En wat het lobbyregister is dat duidelijk niet het geval: in plaats van deel te nemen aan beslissende onderhandelingen met het Europees Parlement en de Raad in de week van 15 april, zegt Timmermans af. Zogenaamd, omdat hij niet tevreden is met de opstelling van EP en Raad, maar in ieder geval vinden de onderhandelaars namens het EP dit gewoon obstructie. En dan te bedenken dat Timmermans zich altijd laat voorstaan op zijn strijd voor meer transparantie. Dat beeld is nu voorgoed gewijzigd: op beslissende momenten laat hij het afweten.

Vanaf het begin was de tactiek van Timmermans duidelijk: hij vond dat Europarlementariërs en ambassadeurs van de lidstaten alleen nog contacten met geregistreerde lobbyisten zouden mogen onderhouden. Inhoudelijk vind ik dat prima, maar de sluwe Timmermans wist heel goed dat Europarlementariërs zich erop kunnen beroepen dat ze een ‘vrij’ mandaat hebben en dat de ambassadeurs en hun personeel verantwoording schuldig zijn aan de lidstaten die ze vertegenwoordigen en dat je ook aan hen niet zomaar allerlei regels kunt opleggen. Dat is een zaak voor de nationale regeringen en hun parlementen.

De Juridische Diensten van het EP en de Raad hebben naarstig gezocht naar een uitweg. En die was gevonden door de verplichtingen alleen op te leggen aan Europarlementariërs en ambassadeurs die een formele functie bekleden. Als je als Europarlementariër rapporteur op een onderwerp wilt worden, prima, maar dan moet je je houden aan de regels. Hetzelfde geldt voor die ambassadeur en haar/zijn staf die het roterende Voorzitterschap van de EU uitoefent. Dan is het niet meer een zuiver nationale kwestie, maar kun je ook Europese regels opleggen.

Timmermans blijft echter op zijn standpunt staan dat het alles is of niets. Deze tussenoplossing die het maximale geeft wat juridisch mogelijk is, veegt hij zonder inhoudelijk commentaar van tafel. Nu kan het zijn dat Timmermans in de Straatsburgweek op campagne is en geen tijd heeft voor de onderhandelingen. Dan is hij op zijn minst intransparant in zijn opstelling. Maar ik vrees dat de Europese Commissie eigenlijk helemaal geen zin heeft in zo’n verplicht transparantieregister. Misschien kwamen er teveel lobbyisten langs die tegen het verplichte register hadden gepleit? In ieder geval weet iedereen nu dat je niet op Timmermans hoeft te stemmen, als je transparantie belangrijk vindt. En dat is dan wel zo duidelijk, transparant zelfs.

Al jaren probeer ik met gelijkgezinde Europarlementariërs de verspilling en belangenverstrengeling terug te dringen door actief deel te nemen aan de begrotingscontrole. Dat is meestal trekken en duwen, maar met meer dan 80% van mijn voorstellen aangenomen was dit jaar het succesvolste uit de afgelopen tien jaar. Het gaat dan niet alleen om de ‘bonnetjes’ van Europarlementariërs, maar ook om beëindiging van het verhuiscircus, de positie van de meer dan 40 Agentschappen overal in de EU, bescherming van klokkenluiders en aanscherping van het integriteitsbeleid bij de Europese Commissie. Als het EP plenair iets aanneemt, is het nog niet gelijk uitgevoerd, maar we gaan in ieder geval in de goede richting.

Begrotingscontrole klinkt heel saai, want je moet heel wat activiteitenverslagen en cijfertjes doorspitten. Het is ook gauw frustrerend, want je hebt steeds het gevoel dat je nooit achter het hele verhaal komt en er belangrijke informatie ontbreekt. Maar met constante druk kun je wel wat bereiken. Zo moeten er alsnog maatregelen genomen worden tegen misbruik van de algemene onkostenvergoeding (zo’n €4300 belastingvrij per maand). Accountantscontrole moet verplicht worden en er moet een uitputtende lijst komen van zaken waar je de vergoeding aan mag uitgeven. En natuurlijk: wat je niet gebruikt, stort je terug. Het belachelijke vrijwillige pensioenfonds voor Europarlementariërs van vóór 2009 moet worden hervormd, zodat de belastingbetaler niet voor de kosten gaat opdraaien. En aan kortingen die Europarlementariërs krijgen bij winkels e.d., als ze lid worden van de ‘gezelligheidsvereniging’ van het EP komt een einde. En tenslotte wil de overgrote meerderheid van het EP dat het EU-Verdrag wordt herzien zodat Straatsburg als zetel van het EP wordt vervangen door Brussel: einde verhuiscircus dus. Als de regeringsleiders ons volgen, tenminste.

Een ander geval van verspilling zijn de meer dan 40 Agentschappen: iedere lidstaat wil zo’n organisatie op zijn grondgebied. Nederland heeft Europol (politie), Eurojust (OM), en het Europees Medicijn Agentschap. De Commissie moet nu onderzoeken of het niet wat minder kan. Agentschappen die op hetzelfde terrein werkzaam zijn samenvoegen, of in ieder geval bij elkaar zetten. En Agentschappen mogen niet afhankelijk worden van de vergoedingen die ze van bedrijven krijgen in ruil voor het afgeven van vergunningen (een soort leges): die vergoedingen kunnen beter betaald worden aan de Commissie, waarna de Agentschappen vanuit de EU-begroting worden gefinancierd. Anders blijft belangenverstrengeling een enorm probleem.

Ook bij de Europese Commissie moeten zaken veranderen: de termijn waarbinnen ex-Eurocommissarissen niet mogen lobbyen bij Europese instellingen moet van twee naar drie jaar gaan, gerekend van het moment van het einde van hun mandaat. En het Ethisch Comité van de Commissie dat hierop toeziet, moet voortaan aangevuld worden met onafhankelijke experts, zoals academici, vertegenwoordigers van NGOs en van andere internationale organisaties. Klokkenluiders moeten beter worden beschermd, en aan politieke benoemingen van ambtenaren, ook binnen het EP zelf, moet een einde komen.

De lijst van aangenomen voorstellen is nog veel langer, maar bovenstaande toont al aan dat het mogelijk is stukje bij beetje misstanden aan te pakken. Begrotingscontrole oogt misschien saai, maar je verandert wel de basisregels en kunt zo daadwerkelijk bijdragen aan minder verspilling en meer transparantie en integriteit. Dat geeft een goed gevoel.