Ik ben blij dat ik dit in Heerlen doe, dan kan ik jullie even meenemen in de geschiedenis, mijn geschiedenis, de geschiedenis van deze stad.
Mijn grootvader, die kwam hier in de Eerste Wereldoorlog naar toe met zijn vader, mijn overgrootvader, die was mijnwerker geweest in Duitsland, toen hier de mijnen open gingen zocht hij weer in Nederland werk. Ze kwamen oorspronkelijk uit de Zaanstreek. Mijn opa heeft hier zijn leven opgebouwd met mijn grootmoeder die in Heerlen geboren is en ze hebben een mooi leven gehad in een industrie waar opa altijd met enige schrik naartoe ging maar die hem ook voldoening gaf. Een man die eigenlijk veel slimmer was dan ik, maar nooit de kans had om verder te komen dan de lagere school want daar was geen geld voor.
En wat is daar nou Europees aan? Kijk als ze over mij schrijven in de Verenigde Staten in het altijd de European Frans Timmermans. Als in Brussel over mij geschreven wordt is het altijd de Nederlander Frans Timmermans. Als er in Den Haag over mij geschreven wordt is het de Limburger Frans Timmermans. Als de Limburger over mij berichtte is het de Heerlenaar Frans Timmermans. Dat is allemaal dezelfde persoon. Iedereen moet ergens vandaan komen, ik kom hier vandaan. En een van de verhalen die voor mij heel erg belangrijk is om jullie te vertellen over waarom dat zo Europees is, is dit. Mijn opa vertelde altijd dat hij in de jaren ’30 samen met Duitse mijnwerkers werkte en die hadden dezelfde taal, dat was geen Duits, dat was geen Nederlands dat was de taal van de koempel. En als ze dan niet in Heerlen konden werken dan liepen ze naar Kohlscheid of naar Herzhogenrath en er was altijd wel ergens werk. Het maakte niet uit of dat in Nederland of in Duitsland was. En toen, in een paar jaar tijd van haat en tegenstellingen, waren ze in een hele andere situatie. Mijn opa stond met mijn moeder op de Heerlebaan, hier niet zo ver vandaan, dat is iets hoger, stond hij uit te kijken, je kon naar Aken kijken, je zag een hele grote gloed van Aken: Aken stond in brand, dat was gebombardeerd door de Britten ’s nachts. En mijn opa was van iemand gegaan die zijn leven toevertrouwde aan een Duitse kompaan, want dat is wat je doet in de mijnen, naar iemand die blij en vrolijk was dat die Duitsers nou eindelijk op hun donder kregen terwijl hij wist dat heel veel van zijn makkers uit de mijn misschien wel onder de slachtoffers waren daar.
Dit Europa moet weer een Europa zijn waarin we kunnen zeggen, er is sprake van eerlijk delen, tussen landen maar ook binnen landen.
Waarmee ik alleen maar wil zeggen: het is niet heel moeilijk om de situatie te creëren dat je mensen vanuit een situatie van onderlinge afhankelijkheid, van respect, naar een situatie brengt van haat en afkeer. En om het verhaal rond te maken toen onze jongste dochter Mare, die daar zit, met die pet en vlaggetjes, toen zij voor het eerst met ons mee fietste van Heerlen naar Aken, en ik haar begon uit te leggen wat die betonblokken waren, dat waren nog de oude versperringen van tanks, en ik haar uitlegde ‘dit is de grens’ stelde ze een vraag die heel logisch is voor haar, maar die mij enorm veraste “papa, wat is een grens?”. Dat is in een zin wat Europa voor mij betekent, van een situatie van mijn grootvader, die zag Duitsland als de vijand, een generatie, twee generaties later, mijn dochter die zegt ‘ er is eigenlijk geen grens meer want het is normaal dat ik vanuit Heerlen naar Aken fiets.’ Ze spreken er net iets anders dan wij, ook niet zo heel erg anders trouwens. Dat is voor mij Europa.
Ik ben van dat Europa. Ik ben niet van het Europa van het Berlaymont, van Brussel, van Straatsburg. Ik ben van dit Europa. En een van de grote uitdagingen voor de Europese Unie en voor ons, mensen die daar in geloven, is om er weer voor te zorgen dat dat beeld bij mensen weer terugkomt: wij zijn Europa. Ik zou bijna willen zeggen, Thé Lau parafraserend, “iedereen is van Europa en Europa is van iedereen.” Dat moet weer terugkomen. Hoe doen we dat? Ik denk door heel concrete oplossingen te vinden voor de uitdagingen waar mensen voor staan. Ik denk dat je niemand in Nederland hoeft uit te leggen dat klimaatverandering niet iets is dat we als Nederland alleen kunnen oplossen. Ik denk dat je niemand hoeft uit te leggen in Nederland dat de acties die Poetin doet om ons te verzwakken en te verdelen, een gezamenlijk Europees antwoord verdienen. Ik denk ook dat je niemand hoeft uit te leggen dat in die enorme economische veranderingen in de wereld alleen een gezamenlijk Europees antwoord onze waarden kan borgen en ik denk ook dat iedereen begrijpt dat, terwijl Trump probeert Europa te verdelen, op te delen in blokjes zodat hij met de afzonderlijke blokjes vanuit een positie van kracht kan onderhandelen, het antwoord daarop juist is om eensgezind te zijn zodat wij vanuit een positie van kracht met Trump kunnen onderhandelen. En dat heb je ook laatst gezien toen Juncker in Washington was, toen moest hij wel afspraken maken, al zijn ze nog maar voorlopig, over handel met Europa als geheel. Want geen enkele lidstaat heeft toegegeven aan de uitnodiging van Trump om individuele afspraken te maken. Dat doen we niet want dat hebben we in Europa anders afgesproken. Daarom geloof ik in Europa.
Ik geloof in Europa omdat ik weet in welke wereld mijn ouders en mijn grootouders hebben geleefd. Ik geloof in Europa omdat een wereld die zo snel verandert een antwoord nodig heeft op een schaal die we als landen individueel niet meer kunnen bieden. En dan krijg je altijd de discussie, en die zullen we komende tijd vaak krijgen, van ‘ja maar, wat geven we dan op aan soevereiniteit?’ Dan is mijn wedervraag altijd ‘wat heb je aan nationale soevereiniteit als die je niet de mogelijkheid geeft de werkelijkheid te beïnvloeden en te sturen en in jou richting om te buigen?’ Dan is soevereiniteit alleen maar een loos woord, een symbool. Een man alleen in de woestijn is sovereign. Ja, hij gaat dood van de dorst maar is wel soeverein. En dus moeten we soevereiniteit op een nieuwe manier gaan bekijken. Dat moeten we organiseren op een schaal die groter is, in de toekomst. Daar is Europa het antwoord op. Maar waarom dit Europa? Niet dit Europa. Dit Europa moet nodig hervormd worden. Dit Europa moet weer een Europa zijn waarin we kunnen zeggen, er is sprake van eerlijk delen, tussen landen maar ook binnen landen.
Ik wil, met mijn ideeën over Europa, in Nederland mensen overtuigen dat het belangrijk is deze keer wel te gaan stemmen.
Paul Tang werkt al jaren in het Europees Parlement voor eerlijke belastingen. Ik vind het niet uit te leggen, aan Nederlanders, aan andere Europeanen, dat sommige Amerikaanse tech bedrijven zo groot zijn geworden dat ze naar lidstaten toe gaan en kunnen zeggen: ‘we willen wel naar jullie toekomen, maar dan willen we geen belasting betalen’. En als een land dan zegt, ‘ho, ho, dat gaat zomaar niet’, dan zegt ‘ok, dan gaan we naar de buren’. En zo spelen ze landen tegen elkaar uit. En als wij dan zeggen dat die bedrijven ook gewoon belasting moeten betalen, dan zeggen Amerikanen, ‘ja maar daar zijn we tegen.’ Dan heb ik altijd een hele simpele vraag voor de Amerikanen: ‘betalen die bedrijven in Amerika dan ook geen belasting?’ ‘ja hier wel, dertig procent’. Maar waarom zouden die bedrijven dan niet hier, waar ze ook geld verdienen, ook geen belasting betalen? Paul’s idee, om te werken aan een eerlijk systeem waar bedrijven belasting betalen, daar waar ze winst maken, en dat doen op een manier die Europees is georganiseerd. Dat is wezenlijk om het gevoel weer terug te krijgen in de harten van de mensen van ‘dit is eerlijk, dat is eerlijk delen’.
De gevolgen van de crisis die we hebben gezien is dat we nog steeds betalen voor de banken die we van de ondergang hebben gered. En dat hebben we gedaan indertijd omdat het moest en omdat anders het economische systeem en gewone mensen zouden lijden. En nu gaat het weer goed met de winst en de groei. Maar er zijn tientallen miljoenen European en die zeggen: ‘ je zeggen wel, het gaat goed met de winst en de groei, maar wat heb ik er aan? Mijn salaris gaat niet omhoog. Mijn voorzieningen worden alleen maar kariger met het argument ‘ja we moeten toch onze schulden afbetalen’.’ Dat kan niet, dat is niet houdbaar. En dat is niet iets dat alleen Europa zal ondermijnen, dat zal ook het vertrouwen in nationale politiek ondermijnen, dat zal het vertrouwen in hoe we onze samenleving hebben georganiseerd ondermijnen en daar moeten we dringend iets aan doen. En daar moet Europa in mijn ogen een onderdeel van zijn.
Een overgrote meerderheid van Nederlanders en Europeanen willen juist proberen een samenleving voor elkaar te krijgen waar we op elkaar letten, waar we voor elkaar zorgen en samen de oplossingen vinden.
Ik wil daarom graag lijsttrekker zijn van de Partij van de Arbeid bij de Europese verkiezingen in mei. Ik wil, met mijn ideeën over Europa, in Nederland mensen overtuigen dat het belangrijk is deze keer wel te gaan stemmen. Dat niet gaan stemmen ook betekent dat je niet meepraat, niet mee vorm geeft. Ik weet ontzettend zeker, dat een overgrote meerderheid van Nederlanders en Europeanen, die willen helemaal geen ruzie met de buren, die willen helemaal niet mensen uitsluiten. Die willen juist proberen een samenleving voor elkaar te krijgen waar we op elkaar letten, waar we voor elkaar zorgen en samen de oplossingen vinden. Alleen ze worden vaak overschreeuwd. Overschreeuwd door nationalisten en extremisten. Overschreeuwd door mensen die juist andere mensen willen vastketenen aan hun angst, aan hun vrees, in plaats van ze te helpen zich daarvan te verlossen. Daar gaan de verkiezingen straks over. Daar gaan we samen een mooie campagne van maken, een optimistische campagne.
Ik geloof dat mensen kijken naar de toekomst met zorg. Dan kan je als politicus twee dingen doen. Je kunt proberen plannen te ontwikkelen om die zorgen te adresseren, weg te nemen, of je kan mensen vastketenen aan hun zorg, ze steeds banger maken. En dan zeggen van ‘als je nou je vertrouwen in mij geeft, dan zorg ik dat ik alle bedreigingen buiten de deur houd, dan zorg ik dat de buitenlanders niet komen, dan zorg ik dat we alles voor onszelf houden, dan gooi ik de grenzen dicht, dan komt het allemaal weer goed met ons’. Ik vind dat een valse belofte. Een valse belofte en bovendien zit in die belofte ook altijd de deal waarbij ze zeggen ‘ik geef jou die zekerheid en veiligheid, maar ja, jouw vrijheden die moet je dan wel een beetje bij mij inleveren.’ En als we een ding hebben geleerd als sociaaldemocraten in 150 jaar geschiedenis, dan is het dat er geen ruilobject van vrijheid gemaakt kan worden. Er zal geen duurzame eerlijkheid zijn, als er niet ook duurzame individuele vrijheid is. Je kunt niet eerlijkheid, zekerheid, bescherming, veiligheid organiseren ten kosten van vrijheid. Als je dat wel doet haal je het fundament onder onze samenleving uit. Daar zou ik graag tegen willen strijden en ik zou graag willen dat de overgrote meerderheid van Europeanen een maatschappijbeeld heeft dat positief is, dat uitgaat van zorg voor anderen. Die ook bezorgd zijn over wat er niet goed gaat, met migratie, met veiligheid, met de economie, maar die tegelijkertijd zoeken naar hoopvolle, positieve antwoorden daarop. En met die antwoorden wil ik graag komen.
Ik wil daarom graag lijsttrekker zijn van de Partij van de Arbeid bij de Europese verkiezingen in mei 2019.
En omdat ik dat niet alleen ga doen, wil ik ook graag Paul en Kati nu vragen om zich bij mij te voegen, Zij hebben de afgelopen 4 jaar keihard gewerkt in het Europees Parlement. Kati heeft een ding, wat ik echt naar voren wil halen, een ding gedaan wat ik echt belangrijk vond, zij is onverschrokken de confrontatie aangegaan met Erdogan en de Turkse regering als het ging om onze waarden die door Erdogan werden geschonden. Onverschrokken. Geen compromissen. Duidelijk zijn. Als Turkije toenadering tot Europa wil dan is dat op basis van onze waarden die ze zullen moeten delen. Willen ze dat niet, dan zal die toenadering niet plaatsvinden en helaas we hebben een verwijdering gezien die voor niemand goed is, die het gevolg is van de keuzes van de Turkse regering en Kati heeft daar echt een belangrijke rol in gespeeld. Ik heb al gememoreerd aan wat Paul heeft gedaan de afgelopen jaren om een eerlijk belastingstelsel tot stand te brengen. Weet je, het idee dat je kunt concurreren met belastingen tussen lidstaten, daar moeten we nou eens eindelijk van af. Want het is een concurrentie naar de bodem, het is een concurrentie naar nul belasting. Dat heeft er toe geleid dat hier, Frits Pelts’ café, die moet gewoon belasting betalen, maar als Starbucks ergens een café begon, op corporate niveau, die hebben uit onderhandeld dat ze geen belasting hoeven te betalen. Dat is niet eerlijk, dat willen mensen niet, dus daar moeten we echt wat aan doen.
We gaan er samen een mooie campagne van maken, een optimistische campagne.
Ik wil jullie allemaal danken voor jullie komst. Ik vind het zo bijzonder dat we dit in Heerlen doen. Dit is wie ik ben. Ik vind het nog fijner dat al mijn kinderen hier zijn, en dat Irene hier is, mijn vrouw, en zoveel vrienden om mij heen. Dit geeft mij vertrouwen dat we er een mooie campagne van gaan maken. Jan Smeets staat mij aan te kijken met een blik van ‘ga door!’ En dat gaan we ook doen!
Duizenden mensen vierden op 1 mei 1965 de Dag van de Arbeid in de Utrechtse Jaarbeurshallen. PvdA-minister Anne Vondeling sprak de menigte toe.
