Poliflw

Weet u het nog? Het kabinet Rutte 3 trad meer dan een jaar geleden af vanwege het toeslagenschandaal. Na een hoop gekonkel maakte Rutte 3 een doorstart als Rutte 4 met dezelfde partijen, ideeën en politici. Vandaag is het kabinet Rutte 4 honderd dagen onderweg en blijkt minder dan een kwart van Nederland nog vertrouwen te hebben in dit kabinet. Van het zogenaamde ‘nieuwe leiderschap’ van Kaag is niks terecht gekomen en van de ‘nieuwe bestuurscultuur’ van Rutte ook niet. Intussen wachten de getroffen gezinnen in het toeslagenschandaal nog steeds op een oplossing, heeft een steeds groter deel van Nederland moeite om de rekeningen te betalen en betalen de superrijken nauwelijks belasting terwijl werkende mensen zich scheel betalen. Het is tijd voor een radicaal eerlijke economie die werkt voor iedereen en een betrouwbare overheid.

Het kan anders. Kies voor ons uitgewerkte idee voor de ‘oplossing in één dag’ voor herstel van de getroffen gezinnen in het toeslagenschandaal. En pak het fundamentele probleem aan dat werkende mensen zo weinig verdienen dat ze toeslagen nodig hebben door het minimumloon te verhogen, de belasting op werk te verlagen en winstdeling in te voeren. De lonen in Nederland blijven al jarenlang achter, terwijl de prijzen keihard stijgen.

En leg de rekening waar die hoort: bij de superrijken. De ruim 2000 rijkste Nederlanders bezitten meer vermogen dan de tien miljoen armste Nederlanders. Dat is bizar. Zij betalen nu nauwelijks belasting, terwijl gewone werkende mensen juist veel belasting moeten betalen. Zelfs in de verkiezingsprogramma’s van de coalitiepartijen stond nota bene een belasting op grote vermogens, maar die is er nu niet. In plaats daarvan wil dit kabinet de AOW ontkoppelen van het minimumloon en bezuinigen op de verpleeghuis- en jeugdzorg. Dat moet anders.

We blijven zowel binnen als buiten het parlement onze strijd voeren voor een eerlijke economie en een betrouwbare overheid. Mocht u hier meer over willen horen, als ook over hoe we kijken naar samenwerken op links, dan kunt u hier het interview van afgelopen zaterdag op NPO radio 1 terugluisteren.

We gaan ervoor. Ik reken op u!

Het voelt als een eer om vandaag mijn maidenspeech te mogen houden in uw Kamer. Om u te vertellen hoe ik dit ambt probeer in te vullen de komende jaren. Mijn leidraad in mijn Kamerwerk is, en zal altijd blijven: gelijke kansen bieden aan iedereen in Nederland.

En daarbij geldt: Kansengelijkheid begint bij vertrouwen.

Vertrouwen van de overheid dat inwoners het beste uit zichzelf halen als je ze de kansen daartoe biedt. Én het vertrouwen van inwoners zelf dat zij vooruit kunnen komen als zij die kansen grijpen. En dat vertrouwen – van de overheid naar haar inwoners en andersom – begint met een overheid die luistert. Dát tekent mijn verhaal in de politiek.

Dat verhaal begon 42 jaar geleden toen ik werd geboren in Den Haag.

Een ander Den Haag dan nu. ‘Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje’ was niet alleen een stom en uitgekauwd spreekwoord, maar ook een realiteit voor veel mensen. En ook al was die kansenongelijkheid overal zichtbaar in mijn omgeving – Op school. In de buurt. – In die tijd werd het niet aangepakt.

Dat inzicht kwam bij mij pas achteraf.

Toen ik zelf moeder werd. Toen werd mij pijnlijk duidelijk dat succes niet alleen aan geluk of toeval lag, maar aan de kansen die je krijgt. Dat ongelijkheid geen natuurverschijnsel is maar een politieke uitkomst. En dat je kansen in het leven te maken hebben met de cijfers van je postcode, de centen in de portemonnee van je ouders en de kwaliteit van het onderwijs in jouw buurt.

In mijn Nederland, waar ik vanuit deze Tweede Kamer mede vorm aan mag gegeven, staat kansengelijkheid centraal. Een gelijke kans op een bloeiende start van het leven, door goede kinderopvang en het beste onderwijs. Een gelijke kans op een vrolijk leven, ook voor mensen met een beperking. Een gelijke kans op een mooie oude dag door liefdevolle zorg in verpleeghuizen.

Ik sta hier. Om dáárvoor te knokken. En dat ik hier sta, begon eigenlijk met een simpel mailtje terug van een wethouder. Een wethouder die in die mail liet blijken écht naar mij en naar Transvaal te willen luisteren en ons probleem op te willen lossen. Een zogenaamde “zwarte school” werd een sleutel tot succes. Ik dacht: het kan wel! Een luisterend oor vanuit de politiek.

Voorzitter, er is werk aan de winkel. Het is nu tijd voor actie. Nu wil ik mijn oor te luister leggen. Mijn vleugels uitslaan op plekken waar ik nog nooit ben geweest. Zo wil ik het vertrouwen, dat ik van de kiezer heb gekregen, inzetten om gelijke kansen te creëren voor iedereen in ons land.

Want wij werken aan een optimistisch Nederland. Met een blik op de toekomst. Met als kompas onze idealen van vrijheid voor het individu, en radicale kansengelijkheid. Met aandacht en begrip voor mensen die vastlopen of niet mee kunnen komen.

Door Mirjam Bikker op 17 februari 2022 om 20:11

Bijdrage aan debat over kinderhartcentra

Iedere ouder met een hartekindje wil de allerbeste zorg voor dat kleine kindje. Iedere ouder wil bij dat kindje kunnen zijn als er een operatie is, als het verblijf in het ziekenhuis langer duurt, of als het nog geregeld voorkomt dat het terug moet voor controle. Waar je ook woont in Nederland. In Delfzijl of in Dordrecht, in Amsterdam of in de Achterhoek, je wil er voor dat kindje kunnen zijn en je wilt dat dat kindje uitstekende zorg krijgt. En die uitstekende zorg moet er ook zijn en blijven voor volwassenen met een aangeboren hartafwijking.

In de afgelopen weken is er veel gebeurd. Maar ik wil allereerst benoemen dat ik opnieuw onder de indruk ben over hoe die goede zorg op al die plekken in Nederland geleverd wordt door toegewijde vakspecialisten, door toegewijde verpleegkundigen en ik wil hen daar ook gewoon voor danken.

Sinds de beslissing in december door de ambtsvoorganger van minister Kuipers is er enorm veel onrust en ongerustheid ontstaan. Niet alleen onder medici, onder verpleegkundigen maar juist ook onder patiënten, ouders en naaste familie. Dat betreur ik en de wijze waarop dit gegaan is, daar wil ik toch het woord ‘beschamend’ voor gebruiken.

Want na een heel lang proces, van jaren, is het niet gelukt om tot overeenstemming te komen tussen de centra en is het ook niet gelukt om tot een zorgvuldige afronding te komen. Er is nu veel frustratie, dat hebben we ook gezien. Over het proces, over de criteria, over de onderbouwing van het besluit of het gebrek aan onderbouwing, over de chaos en over de gevolgen.

Gevolgen voor centra en regio

Laat dit de enige en de laatste keer zijn dat dit met zoveel controverse verloopt. Dat vraagt wat van het ministerie, maar het vraagt ook wat van de academische centra. De onderbouwing van het besluit in december leidde vooral tot heel veel vragen bij mijn fractie. Op het zicht op de gevolgen, op wat er verder nodig zal zijn, op de impact dus, want dat ontbreekt nog. Voor het ziekenhuis zelf, voor de kindzorg op de lange termijn over het hele land en voor de verdere hartzorg in de ziekenhuizen. Dat geeft teveel onrust, die nu niet weggenomen is. En veel bezorgde berichten. Uit het Noorden allermeest, niet alleen Groningen, maar ook uit Fryslân en Drenthe. Ook uit een stukje Overijssel. En in Groningen speelt mee dat een gevoel van veiligheid al was aangetast en dat men vreest dat alles langzaam maar zeker naar de Randstad verhuist. Terwijl heel duidelijk moet zijn dat waar je ook woont in Nederland, goede zorg toegankelijk en bereikbaar is.

Eerst een brede impactanalyse

Voordat de minister het besluit neem, heeft hij nu voorgesteld een impactanalyse te laten doen door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Dat vindt de ChristenUnie-fractie wijs. Veel aspecten die de umc’s misten in de afweging worden in die analyse nu wel meegewogen. Zoals de samenhang met andere hoogcomplexe academische kindergeneeskunde, wat het betekent voor personeels- en opleidingsplekken, de ic-zorg, de verschillende specialisaties en de financiële positie van de ziekenhuizen. Maar we hoorden ook mevrouw Kaljouw, de voorzitter van de NZa maandag zeggen dat een bredere impactanalyse over verdeling en centralisatie van alle specialistische academische kindzorg tot een andere analyse en uitkomst zal leiden dan dat je alleen kijkt naar het geconcentreerde besluit. En ik zou de minister daarom ook willen vragen om dat voor te nemen, omdat het juist voor de ChristenUnie-fractie ook van belang is dat voor alle centra daarin duidelijk is wat het toekomstbeeld is.

Ik onderstreep dat de toekomst van de bredere kindzorg, maar ook de impact op de regio en op de werkgelegenheid moet worden meegewogen en ik zou de minister ook willen vragen om dat toe te zeggen.

Transparant en helder besluit is nodig

Er is veel geschreven over de totstandkoming van dit besluit, over lobby’s en belangen. Juist daarom is het zo belangrijk dat het besluit transparant en helder is en dat we ons daarvoor inzetten. En eerlijk gezegd is dat ook het hele lastige. Ook als ik alle rapporten van de jaren terug erbij pak. Hele goede rapporten, zoals die van de commissie-Bartelds. Maar ik vind geen harde criteria om nu als politicus te durven zeggen: en zo zou het verder moeten. Omdat ik de inhoud niet wil beoordelen, maar juist wil afgaan op de goede criteria en hoe dat ook in beeld wordt gebracht. En dus of het twee of drie centra moeten worden: wat het DC3 rapport (waarin gekozen werd voor 3 locaties in plaats van de door de minister voorgestelde 2), hoe dat gewogen wordt, daar zou ik meer duidelijkheid over willen krijgen.

Want als de commissie-Bartelds schetst, dat een keuze voor twee centra slechte gevolgen moeten worden, ben ik terug gaan kijken naar de criteria op grond waarvan dit besluit genomen moet worden. En eerlijk gezegd is dat geen hard verhaal. De wet biedt onvoldoende duidelijkheid. Het goede rapport van de commissie Bartelds sorteert wel duidelijk voor op vermindering maar biedt wat mij betreft geen harde data om zeker te zijn wat de beste keuze is: 2 of 3 centra. Ook op het DC3 rapport is in een laat stadium pas gereageerd. Ik lees dat de minister uitgaat van 2 centra en ik zie de argumenten. Maar de commissie Bartelds schetst ook dat dit slechte gevolgen heeft voor de robuustheid van het systeem als geheel bij calamiteiten. Dit is niet het laatste besluit en hoe voorkom je dat dit telkens als minder zwaar gewogen wordt en je aan het einde toch in de problemen zit. Daarom ben ik zeer voor een brede impactanalyse. Maak daarna je keuze pas.

Jaar na jaar is geadviseerd om tot een kwaliteitsstandaard kon komen waar de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) op kon toezien. Er is onduidelijkheid en ongelijkheid in de registratie van ingrepen, over cijfers. Vergelijk tussen centra is niet mogelijk. Dat vind ik lastig. Ook dat men daarover geen overeenstemming heeft kunnen bereiken. Ik wil daarom de minister vragen om deze handschoen op te pakken, want dat moet wel kunnen veranderen.

Er zullen op termijn meer keuzes worden gemaakt over centralisatie van hoog complexe zorg. Dan is het belangrijk dat we de regiobeelden hebben, ook met de gevolgen voor de acute zorg. Maar ook dat de Nederlandse Zorgautoriteit (Nza) echte cijfers heeft, waarop we ook met elkaar tot een goede afweging kunnen komen.

Zorgen voor kwetsbaren

Ik begon met de patiënten en daar eindig ik mee. Ik zou de minister aan willen moedigen: betrek hen. Betrek hen bij dit besluit en betrek ook de specialisten en verpleegkundigen bij het toekomstbeeld van de zorg voor deze kinderen. Zij, en dat heb ik ook van ze gehoord, willen niets anders dan goed zorgen voor kwetsbare mensen. Dat wil deze minister ook, dat wil de Kamer. En laten we dit proces gebruiken om daar weer terug te komen. Want voor deze kwetsbare mensen moeten we allemaal opstaan.

“Ik vloog die dag terug uit Italië. Vanaf een vrijheidsfestival, dat op het eiland Ventotene, waar Mussolini zijn politieke tegenstanders naartoe stuurde, plaatsvond. Uitgenodigd om op de dag van de Italiaanse bevrijding, 25 april, te komen spreken over vrijheid, mensenrechten en hoe je nieuwe Europeanen verwelkomt. Geïnspireerd door alle verhalen die ik daar had gehoord vloog ik terug naar Nederland. Kort daarna, op 5 mei, zou ik spreken op het bevrijdingsfestival in Zwolle. Het thema van dat jaar was verzet. Onze vrijheden kunnen enkel van ons ontnomen worden als we niet opstaan zodra ze in het geding komen.

In de aankomsthal liep ik vlot door. Het was een doordeweekse dag en ik moest naar mijn werk. De marechaussee haalde mij en verschillende andere mensen uit de rij. Huidskleur was doorslaggevend. Ik zag hoe gelaten en weerloos de anderen met mij erbij stonden. Toen dacht ik: ‘Ik kan opkomen voor deze mensen’.”

Bamenga deelde op social media direct zijn ervaring. Media pikten het verhaal snel op en Bamenga werd door de marechaussee gebeld. “Ze vroegen of ik een klacht in wilde dienen en met de mediaoptredens wilde stoppen. De marechaussee gaf op dat moment aan dat etniciteit inderdaad onderdeel uitmaakte van hun selectie. Met onder andere PILP1, Amnesty International en Control Alt Delete heb ik de samenwerking opgezocht. En toen heb ik een klacht ingediend.”

Meerdere gesprekken met de marechaussee volgden. Het bracht de twee partijen echter niet dichter tot elkaar. Toch is Bamenga daar niet bitter over: “Op de middelbare school als klassevertegenwoordiger, op de hogeschool als lid van de medezeggenschapsraad en als volksvertegenwoordiger in de gemeenteraad heb ik geleerd dat discussies mensen aan het denken zetten. En dat je er veel mee kan bereiken. Die discussies hebben we juist nodig.”

Na zowel een informele als een formele klachtenprocedure werd in februari 2020 een rechtszaak aangespannen tegen de marechaussee. Op 15 juni 2021 vond de rechtszitting plaats en in september 2021 volgde de uitspraak waarin het korps door de rechtbank in het gelijk werd gesteld over haar werkwijze.

Dit kabinet Rutte 4 wil bijna vijf miljard euro bezuinigen op de zorg, de salarissen van zorgverleners worden niet verhoogd, het eigen risico blijft 385 euro en dit kabinet doet niets aan het slopen van de markt uit onze zorg. Dit kunnen we niet accepteren. Dit is een mes in de rug van de zorg. Samen met de zorg zullen we in actie komen.

De rekening stijgt, terwijl vertrouwen daalt

Het minimumloon wordt nauwelijks verhoogd en de AOW stijgt niet mee. De pensioenen blijven al jaren achter. En dat terwijl de kosten van onze boodschappen, energierekening en huren wél enorm stijgen. Het kabinet Rutte 3 trad af vanwege het enorme falen in het toeslagenschandaal, en gaat nu met dezelfde partijen verder alsof er niets gebeurd is. Minder dan 30 procent van Nederland heeft nog vertrouwen in de overheid.

Het kan en moet anders. Strijd met ons mee!

Het is tijd voor echte oplossingen. Wij hebben die oplossingen klaar liggen. Investeer in de zorg, stop met de markt in de zorg en maak van samenwerking de norm. We verlagen de huren en bouwen betaalbare woningen. De tweedeling pakken we aan en de superrijken en de grote winstgevende bedrijven betalen hun eerlijke deel. Maar vooral: een eerlijke politiek die opkomt voor mensen. Dat is nu keihard nodig.

Ik roep iedereen op: blijf thuis bij klachten, laat je testen en zet een raam open. Ik zeg ook hier: laat je alsjeblieft vaccineren. Doe het voor jezelf en voor elkaar. En ik vraag de minister wederom om alles op alles zetten voor een hoge vaccinatiegraad. Er zijn nog te veel mensen niet gevaccineerd in Nederland, vooral 50-plussers. Wat doet hij bijvoorbeeld met het onderzoek van het UMCG, waaruit blijkt dat mensen nog altijd wachten op een uitnodiging of denken dat vaccineren geld kost?

Gaat de minister toezien op eerlijke patiëntenspreiding? Wordt de testcapaciteit weer opgeschaald naar meer dan 130.000 per dag? Wanneer hebben alle 60-plussers een booster? En krijgen ouders keuzevrijheid als het EMA ergens komende weken een vaccin als veilig en effectief beoordeelt voor 5-11 jarigen?

En aan de minister van justitie vraag ik of met de uitbreiding van het coronatoegangsbewijs, er ook extra geld komt voor naleving en handhaving. Burgemeesters geven aan dat dat nodig is. En hoe kijkt hij terug op de afgelopen twee weken, waar uit protest de regels simpelweg genegeerd werden? En onderzoek van J&V zélf laat zien dat het niet goed gaat met die handhaving.

Zelfs vóór de coronacrisis uitbrak had het liberalisme het zwaar. Zij kreeg de schuld van veel tot alle huidige wereldproblemen, van groeiende ongelijkheid en uit de hand gelopen globalisering tot het gebrek aan thuishoren in een gemeenschap. Wat moeten we hiermee? Ik sprak Michael Freeden, één van de vermaardste academici rondom het liberalisme, om hierachter te komen. Een bekende voorstander van het liberalisme als progressieve kracht binnen de maatschappij, diep geworteld in de traditie van sociale hervorming die in de 19e eeuw in Groot-Brittannië de kop opstak en een felle tegenstander van de neoliberale wending die het liberalisme sinds de jaren ’80 heeft genomen.

‘We hebben een top-heavy, politiek onverantwoorde sfeer waarbij de regering terzijde wordt geschoven door de kracht van multinationals en financiële markten. Daar is niets liberaals aan.’

Wat is uw perspectief op de huidige stand van zaken van het liberalisme in Europa?

‘De uitdagingen voor het liberalisme komen uit een aantal verschillende hoeken. Enerzijds is er natuurlijk de groei van het populisme, anderzijds is er de constante verwarring van het liberalisme met het neoliberalisme, wat heel iets anders it. Het is vervelend dat het woord ‘liberalisme’ erin voorkomt, waardoor het lijkt op een kolonisatie van een totaal verschillende set standpunten. De derde uitdaging is dat het liberalisme nog niet de juiste taal heeft gevonden om met gewone mensen te kunnen praten. Ik zeg soms als halve grap, ‘liberalen zingen niet’. De communisten hebben The Internationale, de nazi’s hadden hun Horst-Wessel-Lied, maar liberalen zingen nooit. Zij spreken geen passies of emoties aan. Maar dat heb je in deze moderne samenleving wel nodig. De politiek is niet zo rationeel als mensen denken. Het liberalisme heeft sterke emoties, bijvoorbeeld woede om bepaalde vormen van onrechtvaardigheid, maar het heeft niet de juiste taal om dat te communiceren aan de gewone burger.’

Maakt u zich zorgen om deze uitdagingen?

‘Ik maak me zorgen omdat het liberalisme in mijn ogen een humanistische ideologie is. Maar het wordt verbasterd tot een soort economisme of technische grondwetsbeweging. Ik weet dat in Nederland het eerbiedigen van de grondwet een sterk element van het liberalisme is en dat is ook belangrijk, maar het idee over hoe een gemeenschap zich moet gedragen binnen de context van humanistische praktijken is het belangrijkste idee dat vaak over het hoofd wordt gezien. En dat gebeurt omdat het concept van overkoepelende politieke programma’s is verdwenen. We kijken nu naar concrete thema’s, zoals gezondheidszorg en klimaatverandering en genderidentiteit. Nu zijn dit allemaal cruciale elementen, en ik weet dat liberalen er veel over te zeggen hebben. Maar over het algemeen zijn mensen heel beleidsgericht geworden, op een hele micro manier. Ze missen de grotere humanistische boodschap waar deze dingen op gebouwd zijn en slagen er niet in dat verband te leggen.’

U zei dat het neoliberalisme het liberalisme heeft ‘gekoloniseerd’. Wat moeten we daarbij voorstellen?

‘Neoliberalen spreken niet van individuele burgers. Ze spreken van cliënten, klanten, economische consumenten. Dat is hun sociale eenheid. In de London Underground spreken ze niet meer van passagiers, maar van klanten, wat een uitsluitend commerciële relatie impliceert tussen burger en bedrijf. Het enge aspect aan het neoliberalisme is die commercialisatie van de menselijke band. Liberalen moeten zich hiertegen verzetten, en duidelijk aangeven dat zij niet in die mening delen.’

Toch zijn het liberalisme en het kapitalisme voor de meeste mensen zo met elkaar verbonden dat het moeilijk is om de twee los van elkaar te zien.

‘Nou, je hebt kapitalisme, en dan heb je kapitalisme. Als je naar de geschiedenis van het liberalisme kijkt, begon het als een ideologie ter verdediging van de vrijheid en de rechten van het individu. Toen ontwikkelde het zich tot het aanmoedigen van individuele onderneming. Daardoor maken ondernemerschap en het verbreden van de horizon van individuele werkzaamheid een essentieel deel uit van de tweede 19e-eeuwse golf van het liberalisme. Als we het kapitalisme interpreteren als het belang van privérelaties en privébezit voor het stimuleren van de economie, dan gaan het kapitalisme en het liberalisme inderdaad hand in hand. Maar als we het met ‘kapitalisme’ hebben over het wegnemen van het gezag van de staat en het overhandigen van dat gezag aan gigantische internationale conglomeraten, dan is dat heel iets anders. Wat we nu zien, is dat we een top-heavy, politiek onverantwoorde sfeer hebben waarin de overheid wordt vervangen, of terzijde wordt geschoven door de kracht van multinationals en financiële markten. Daar is niets liberaals aan.’

Tijdens de recente coronacrisis keren veel van die bedrijven zich naar de staat om gered te worden. Enkele critici betogen dat het liberalisme een wereld heeft gecreëerd waarin de handel kan bloeien, maar dat het uit de hand is gelopen.

‘Het probleem met die analyses is dat mensen vaak denken dat het liberalisme vaststaat, terwijl het juist constant verschuift en verandert, zowel door de tijd heen als door verschillende culturen heen. In veel opzichten, heeft conservatief beleid zich verplaatst naar gebieden die vroeger liberaal waren, terwijl het liberalisme zich in sommige aspecten verder heeft ontwikkeld. Dus ja, 19e-eeuws liberalisme heeft de bodem gelegd voor 19e-eeuws kapitalisme, maar ik denk niet dat het behouden van het soort multinationale kapitalisme met als doel particulier belang ten koste van het algemeen welzijn, deel uitmaakt van de hedendaagse liberale agenda. Het lijkt mij vreemd om wat liberalen honderd of vijftig jaar geleden hebben gedaan of gedacht de schuld te geven van huidige gebreken. Hun agenda is aan het veranderen, terwijl anderen gebieden bezetten die liberalen lang geleden achter hebben gelaten.’

Dankzij de corona-uitbraak, lijkt het alsof we getuige zijn van een wedergeboorte van de staat. Zelfs liberale groepen die in het verleden een neoliberalere insteek hadden, keren zich tot overheidsinstanties voor bescherming tegen economische tegenspoed. Verwacht u hierdoor een hechtere band te zien tussen liberalen en sociaaldemocraten?

‘Er zijn geen harde grenzen tussen rechts liberalisme en conservatisme en tussen links liberalisme en vormen van sociaaldemocratie. Als je kijkt naar de geschiedenis van het liberalisme, bijvoorbeeld in Groot-Brittannië, wat ik het beste ken, bleek het ontstaan van een sociaal begrip voor het liberalisme uiteindelijk cruciaal. In het klassieke boek over het liberalisme van Leonard HobHouse [Liberalism, uitgegeven in 1911, CB.] is er een prachtige zin: ‘Mutual aid is no less important than mutual forbearance, the theory of collective action no less fundamental than the theory of personal freedom’. Het was een poging tot balans tussen de twee dat niet de sociaaldemocratie, maar het sociaal-liberalisme teweeg bracht, denk ik. Ik zou zeggen dat het communautaire aspect van het sociaal-liberalisme, dat in Amerikaanse versies altijd achterwege wordt gelaten, eigenlijk essentieel is voor het Britse liberalisme, voor het Italiaanse liberalisme, voor het Scandinavische liberalisme. De vraag is eigenlijk of de partijen die zich sociaaldemocraat noemen zich niet eigenlijk sociaal-liberaal-democraat zouden moeten noemen.’

Laten we zeggen dat we afstand nemen van deze neoliberale standpunten die u heeft besproken. Wat moeten de prioriteiten voor liberalen worden als het op het terugdringen van politiek onverantwoorde krachten en het heroveren van liberale waarden aankomt?

‘Het is deels een kwestie van nadrukkelijk publieke regulering, om ervoor te zorgen dat bepaalde delen van de samenleving immuun zijn tegen de schade die conservatief kapitalisme heeft veroorzaakt. Dat is een doorlopend probleem in elke westerse maatschappij. Dat is waarom we ook naar achtergestelde groepen in de samenleving moeten kijken. Bijvoorbeeld, een handicap is niet alleen een persoonlijk probleem, zoals ze ooit wel werden beschouwd, maar een nationaal probleem. Mensen met een beperking hebben precies dezelfde rechten als de rest van de bevolking, dus dat is het punt waar de staat bij moet springen. Het gaat om het verwijderen van belemmeringen voor de individuele vrijheid. We moeten ons afvragen: wat zijn de belemmeringen die verwijdert moeten worden voordat wij allen onze keuzes en vrije wil kunnen uitoefenen?’

Dit is in feite de eerste keer dat vrijheid wordt genoemd, terwijl dat normaliter het startpunt van een gesprek over het liberalisme zou vormen.

‘Natuurlijk is vrijheid een waarde van het liberalisme. Het gevaar ligt in de neiging van sommigen om het vrijheidsconcept op te blazen tot er geen ruimte meer is voor de andere kernconcepten van het liberalisme. De vraag is altijd om de definitie van balans tussen vrijheid en vooruitgang, vrijheid en gelijkheid, vrijheid en redelijk gedrag, vrijheid en het eerbiedigen van de grondwet. Vrijheid op zichzelf wordt een libertair perspectief waarin de rest onderdanig wordt aan deze magische, redeloze aantrekking tot vrijheid. Dus vrijheid, jazeker, maar altijd binnen de context waarin wij onderling afhankelijke wezens zijn. In de 21ste eeuw moet vrijheid niet duiden op het geïsoleerde individu, maar op het individu dat tot een gemeenschap hoort. Om onze vrijheid uit te kunnen oefenen hebben we de hulp van anderen nodig om ons van onze beperkingen te bevrijden. We moeten samen handelen om de opties en keuzes waar te kunnen maken die deel uitmaken van vrij zijn. Vrijheid is geen stilstaande toestand. Het is een emanciperende eigenschap waarbij mensen tot dingen in staat zijn die anders niet mogelijk waren geweest.

Is de traditionele politieke partij nog de beste manier om deze ideeën te waarborgen?

‘Ik denk niet dat liberale ideologieën en liberale partijen ooit hetzelfde zijn geweest. Partijen over het algemeen hebben een conservatievere neiging wanneer het op nieuwe ideeën ontwikkelen aankomt. Ideeën komen meestal van buiten de politieke partij. Zij leiden een apart leven buiten die instanties om en ik denk dat dit zo door zal blijven gaan. Ik heb twee boeken over vooroorlogs Brits liberalisme geschreven en ik dacht eraan een derde over naoorlogs liberalisme te schrijven. Maar er is gewoon niets interessants over te zeggen! Het vermogen van de liberale partij tot nieuwe ideeën en innovatie is afgestorven. De interessantste ideeën komen niet uit de partij-apparatchik. Ze komen van journalisten, denktanks, academici. Dáár moet men zoeken naar de toekomstontwikkeling van ideeën. Het liberalisme buiten de partijstructuur is springlevend. Maar het wordt niet altijd genoemd onder de officiële liberale vlag.

Dit interview verscheen eerder in Idee, juli 2020.

Zelfs vóór de coronacrisis uitbrak had het liberalisme het zwaar. Zij kreeg de schuld van veel tot alle huidige wereldproblemen, van groeiende ongelijkheid en uit de hand gelopen globalisering tot het gebrek aan thuishoren in een gemeenschap. Wat moeten we hiermee? Ik sprak Michael Freeden, één van de vermaardste academici rondom het liberalisme, om hierachter te komen. Een bekende voorstander van het liberalisme als progressieve kracht binnen de maatschappij, diep geworteld in de traditie van sociale hervorming die in de 19e eeuw in Groot-Brittannië de kop opstak en een felle tegenstander van de neoliberale wending die het liberalisme sinds de jaren ’80 heeft genomen.

‘We hebben een top-heavy, politiek onverantwoorde sfeer waarbij de regering terzijde wordt geschoven door de kracht van multinationals en financiële markten. Daar is niets liberaals aan.’

Wat is uw perspectief op de huidige stand van zaken van het liberalisme in Europa?

‘De uitdagingen voor het liberalisme komen uit een aantal verschillende hoeken. Enerzijds is er natuurlijk de groei van het populisme, anderzijds is er de constante verwarring van het liberalisme met het neoliberalisme, wat heel iets anders it. Het is vervelend dat het woord ‘liberalisme’ erin voorkomt, waardoor het lijkt op een kolonisatie van een totaal verschillende set standpunten. De derde uitdaging is dat het liberalisme nog niet de juiste taal heeft gevonden om met gewone mensen te kunnen praten. Ik zeg soms als halve grap, ‘liberalen zingen niet’. De communisten hebben The Internationale, de nazi’s hadden hun Horst-Wessel-Lied, maar liberalen zingen nooit. Zij spreken geen passies of emoties aan. Maar dat heb je in deze moderne samenleving wel nodig. De politiek is niet zo rationeel als mensen denken. Het liberalisme heeft sterke emoties, bijvoorbeeld woede om bepaalde vormen van onrechtvaardigheid, maar het heeft niet de juiste taal om dat te communiceren aan de gewone burger.’

Maakt u zich zorgen om deze uitdagingen?

‘Ik maak me zorgen omdat het liberalisme in mijn ogen een humanistische ideologie is. Maar het wordt verbasterd tot een soort economisme of technische grondwetsbeweging. Ik weet dat in Nederland het eerbiedigen van de grondwet een sterk element van het liberalisme is en dat is ook belangrijk, maar het idee over hoe een gemeenschap zich moet gedragen binnen de context van humanistische praktijken is het belangrijkste idee dat vaak over het hoofd wordt gezien. En dat gebeurt omdat het concept van overkoepelende politieke programma’s is verdwenen. We kijken nu naar concrete thema’s, zoals gezondheidszorg en klimaatverandering en genderidentiteit. Nu zijn dit allemaal cruciale elementen, en ik weet dat liberalen er veel over te zeggen hebben. Maar over het algemeen zijn mensen heel beleidsgericht geworden, op een hele micro manier. Ze missen de grotere humanistische boodschap waar deze dingen op gebouwd zijn en slagen er niet in dat verband te leggen.’

U zei dat het neoliberalisme het liberalisme heeft ‘gekoloniseerd’. Wat moeten we daarbij voorstellen?

‘Neoliberalen spreken niet van individuele burgers. Ze spreken van cliënten, klanten, economische consumenten. Dat is hun sociale eenheid. In de London Underground spreken ze niet meer van passagiers, maar van klanten, wat een uitsluitend commerciële relatie impliceert tussen burger en bedrijf. Het enge aspect aan het neoliberalisme is die commercialisatie van de menselijke band. Liberalen moeten zich hiertegen verzetten, en duidelijk aangeven dat zij niet in die mening delen.’

Toch zijn het liberalisme en het kapitalisme voor de meeste mensen zo met elkaar verbonden dat het moeilijk is om de twee los van elkaar te zien.

‘Nou, je hebt kapitalisme, en dan heb je kapitalisme. Als je naar de geschiedenis van het liberalisme kijkt, begon het als een ideologie ter verdediging van de vrijheid en de rechten van het individu. Toen ontwikkelde het zich tot het aanmoedigen van individuele onderneming. Daardoor maken ondernemerschap en het verbreden van de horizon van individuele werkzaamheid een essentieel deel uit van de tweede 19e-eeuwse golf van het liberalisme. Als we het kapitalisme interpreteren als het belang van privérelaties en privébezit voor het stimuleren van de economie, dan gaan het kapitalisme en het liberalisme inderdaad hand in hand. Maar als we het met ‘kapitalisme’ hebben over het wegnemen van het gezag van de staat en het overhandigen van dat gezag aan gigantische internationale conglomeraten, dan is dat heel iets anders. Wat we nu zien, is dat we een top-heavy, politiek onverantwoorde sfeer hebben waarin de overheid wordt vervangen, of terzijde wordt geschoven door de kracht van multinationals en financiële markten. Daar is niets liberaals aan.’

Tijdens de recente coronacrisis keren veel van die bedrijven zich naar de staat om gered te worden. Enkele critici betogen dat het liberalisme een wereld heeft gecreëerd waarin de handel kan bloeien, maar dat het uit de hand is gelopen.

‘Het probleem met die analyses is dat mensen vaak denken dat het liberalisme vaststaat, terwijl het juist constant verschuift en verandert, zowel door de tijd heen als door verschillende culturen heen. In veel opzichten, heeft conservatief beleid zich verplaatst naar gebieden die vroeger liberaal waren, terwijl het liberalisme zich in sommige aspecten verder heeft ontwikkeld. Dus ja, 19e-eeuws liberalisme heeft de bodem gelegd voor 19e-eeuws kapitalisme, maar ik denk niet dat het behouden van het soort multinationale kapitalisme met als doel particulier belang ten koste van het algemeen welzijn, deel uitmaakt van de hedendaagse liberale agenda. Het lijkt mij vreemd om wat liberalen honderd of vijftig jaar geleden hebben gedaan of gedacht de schuld te geven van huidige gebreken. Hun agenda is aan het veranderen, terwijl anderen gebieden bezetten die liberalen lang geleden achter hebben gelaten.’

Dankzij de corona-uitbraak, lijkt het alsof we getuige zijn van een wedergeboorte van de staat. Zelfs liberale groepen die in het verleden een neoliberalere insteek hadden, keren zich tot overheidsinstanties voor bescherming tegen economische tegenspoed. Verwacht u hierdoor een hechtere band te zien tussen liberalen en sociaaldemocraten?

‘Er zijn geen harde grenzen tussen rechts liberalisme en conservatisme en tussen links liberalisme en vormen van sociaaldemocratie. Als je kijkt naar de geschiedenis van het liberalisme, bijvoorbeeld in Groot-Brittannië, wat ik het beste ken, bleek het ontstaan van een sociaal begrip voor het liberalisme uiteindelijk cruciaal. In het klassieke boek over het liberalisme van Leonard HobHouse [Liberalism, uitgegeven in 1911, CB.] is er een prachtige zin: ‘Mutual aid is no less important than mutual forbearance, the theory of collective action no less fundamental than the theory of personal freedom’. Het was een poging tot balans tussen de twee dat niet de sociaaldemocratie, maar het sociaal-liberalisme teweeg bracht, denk ik. Ik zou zeggen dat het communautaire aspect van het sociaal-liberalisme, dat in Amerikaanse versies altijd achterwege wordt gelaten, eigenlijk essentieel is voor het Britse liberalisme, voor het Italiaanse liberalisme, voor het Scandinavische liberalisme. De vraag is eigenlijk of de partijen die zich sociaaldemocraat noemen zich niet eigenlijk sociaal-liberaal-democraat zouden moeten noemen.’

Laten we zeggen dat we afstand nemen van deze neoliberale standpunten die u heeft besproken. Wat moeten de prioriteiten voor liberalen worden als het op het terugdringen van politiek onverantwoorde krachten en het heroveren van liberale waarden aankomt?

‘Het is deels een kwestie van nadrukkelijk publieke regulering, om ervoor te zorgen dat bepaalde delen van de samenleving immuun zijn tegen de schade die conservatief kapitalisme heeft veroorzaakt. Dat is een doorlopend probleem in elke westerse maatschappij. Dat is waarom we ook naar achtergestelde groepen in de samenleving moeten kijken. Bijvoorbeeld, een handicap is niet alleen een persoonlijk probleem, zoals ze ooit wel werden beschouwd, maar een nationaal probleem. Mensen met een beperking hebben precies dezelfde rechten als de rest van de bevolking, dus dat is het punt waar de staat bij moet springen. Het gaat om het verwijderen van belemmeringen voor de individuele vrijheid. We moeten ons afvragen: wat zijn de belemmeringen die verwijdert moeten worden voordat wij allen onze keuzes en vrije wil kunnen uitoefenen?’

Dit is in feite de eerste keer dat vrijheid wordt genoemd, terwijl dat normaliter het startpunt van een gesprek over het liberalisme zou vormen.

‘Natuurlijk is vrijheid een waarde van het liberalisme. Het gevaar ligt in de neiging van sommigen om het vrijheidsconcept op te blazen tot er geen ruimte meer is voor de andere kernconcepten van het liberalisme. De vraag is altijd om de definitie van balans tussen vrijheid en vooruitgang, vrijheid en gelijkheid, vrijheid en redelijk gedrag, vrijheid en het eerbiedigen van de grondwet. Vrijheid op zichzelf wordt een libertair perspectief waarin de rest onderdanig wordt aan deze magische, redeloze aantrekking tot vrijheid. Dus vrijheid, jazeker, maar altijd binnen de context waarin wij onderling afhankelijke wezens zijn. In de 21ste eeuw moet vrijheid niet duiden op het geïsoleerde individu, maar op het individu dat tot een gemeenschap hoort. Om onze vrijheid uit te kunnen oefenen hebben we de hulp van anderen nodig om ons van onze beperkingen te bevrijden. We moeten samen handelen om de opties en keuzes waar te kunnen maken die deel uitmaken van vrij zijn. Vrijheid is geen stilstaande toestand. Het is een emanciperende eigenschap waarbij mensen tot dingen in staat zijn die anders niet mogelijk waren geweest.

Is de traditionele politieke partij nog de beste manier om deze ideeën te waarborgen?

‘Ik denk niet dat liberale ideologieën en liberale partijen ooit hetzelfde zijn geweest. Partijen over het algemeen hebben een conservatievere neiging wanneer het op nieuwe ideeën ontwikkelen aankomt. Ideeën komen meestal van buiten de politieke partij. Zij leiden een apart leven buiten die instanties om en ik denk dat dit zo door zal blijven gaan. Ik heb twee boeken over vooroorlogs Brits liberalisme geschreven en ik dacht eraan een derde over naoorlogs liberalisme te schrijven. Maar er is gewoon niets interessants over te zeggen! Het vermogen van de liberale partij tot nieuwe ideeën en innovatie is afgestorven. De interessantste ideeën komen niet uit de partij-apparatchik. Ze komen van journalisten, denktanks, academici. Dáár moet men zoeken naar de toekomstontwikkeling van ideeën. Het liberalisme buiten de partijstructuur is springlevend. Maar het wordt niet altijd genoemd onder de officiële liberale vlag.

Dit interview verscheen eerder in Idee, juli 2020.

Iedereen zegt dat de wooncrisis aangepakt moet worden. Maar ondertussen wordt de woningnood alleen maar erger en de huizen duurder en slechter. Politici leverden onze volkshuisvesting over aan de markt, waardoor beleggers en huisjesmelkers maximaal winst maken op woningen. Het is tijd dat de politiek ingrijpt en weer gaat doen wat ze moet doen: het recht op een goed en betaalbaar huis voor mensen garanderen.

Dat krijgen wij niet alleen voor elkaar. We moeten samen van ons laten horen. Kom daarom ook naar de woonopstand op zondag 17 oktober om 14 uur aan het Afrikaanderplein in Rotterdam! Ben jij erbij? Laat het ons weten, dan houden we je op de hoogte van de informatie over de demonstratie. Ook rijden er gratis bussen. Hiervoor kun je je hieronder aanmelden.

Er rijden in het totaal 10 bussen. Een aantal bussen heeft meerdere opstapplaatsen.

Kies hieronder met welke bus je graag mee wilt reizen.

Als een bus vol is en je je niet meer aan kan melden, neem dan contact op met het campagneteam (campagne@sp.nl). Dan zetten we je op de reservelijst!

Ik ben makkelijk uit te tekenen aan de hand van 4 onderwerpen: familie, voetbal, onderwijs en politiek. Ik ben geboren op landgoed Keukenhof en dus opgegroeid in Lisse, in de prachtige bollenstreek, met mijn ouders, broer en zus. Kenmerkend voor Bollenstrekers is dat het nuchtere, harde werkers zijn. Dat hebben mijn ouders ook aan ons doorgegeven.

Wij brengen als familie veel tijd door op de voetbal. FC Lisse is onze club en ons gezin komt daar graag. Voor mij is er bijna niks mooiers dan de geur van versgemaaid gras, een zonnetje en dat je weet dat je dan een wedstrijd mag spelen. Op mijn achtste ben ik begonnen met voetballen, na een lange zoektocht van ballet, atletiek, turnen, zwemmen, vond ik eindelijk mijn passie in het voetbal. En dat is het nog steeds. Ik bleek talentvol en ging met de jongens voetballen om nog beter te worden. We hadden een heel leuk team en pakten het praktisch aan. Ik kleedde me thuis om, douchte in een scheidsrechtershokje of de trainer liet gewoon alle jongens wachten zodat de dame in hun team zich eerst kon omkleden. Uiteindelijk werden we in 1995 kampioen van de hoofdklasse en zouden we promoveren naar de 3e divisie landelijk. En uit die tijd citeer ik het volgende:

“Maar nu komt het punt discriminatie naar voren. Ik mag volgend seizoen waarschijnlijk niet met mijn maten naar de landelijke divisie, want wat wil het geval, ik ben een meisje dat wel op regionaal niveau bij de jongens mag voetballen, maar niet op landelijk niveau. Daar beslissen een paar grijze heren over, die mij nog nooit hebben zien voetballen en ze laten in een brief doorschemeren dat ik maar bij een damesvereniging moet gaan voetballen.”

Voorzitter, dit komt uit mijn handgeschreven tekst van jaren geleden. Om precies te zijn, is het 26 jaar oud en ik had het tegen de bobo’s van de KNVB. Zij hadden mij kort daarvoor verteld dat meisjes geen perspectief hebben in het voetbal.

In een vol restaurant aan de boulevard in Noordwijk en later ook live op radio 1 hield ik eigenlijk mijn echte maidenspeech, als 15-jarige Jeanet. In het hol van de leeuw vocht ik voor een kans om met mijn teamgenoten (jongens) te kunnen blijven voetballen. Mijn protest was in niet te misverstane woorden. Ik betichtte de bestuurders van discriminatie en vocht ik voor gelijkwaardigheid. En dat lukte. Ik kreeg toestemming en na mij volgden vele meisjes. Hierdoor heb ik het voetballeven van veel meisjes en jongens enigszins kunnen veranderen.