D66-minister Kajsa Ollongren maakte het tot speerpunt van haar beleid: het bestrijden van ‘nepnieuws’. Ze steunde de oprichting van een Europees censuurbureau dat het vrije internet en de vrije pers aan banden moet leggen. Ze suggereerde dat onze verkiezingen waren beïnvloed door buitenlandse actoren (waarmee ze vermoedelijk niét doelde op het machtige imperium van George Soros!) en stelde dat politieke en maatschappelijke vernieuwingsbewegingen “desinformatie” zouden verspreiden. Ze liet een groot onderzoek uitvoeren om dat allemaal in kaart te brengen - uiteraard van belastinggeld.
Eén ding is zeker: als de onderzoekers ook maar íets zouden hebben gevonden dat in de verste verte op desinformatie of buitenlandse inmenging had geleken, dan was dat groot naar buiten gebracht. Dan waren ingrijpende maatregelen getroffen. Maar wat bleek: van haar beschuldigingen bleef helemaal niets over. Zijzélf verspreidde desinformatie. Zijzélf verkondigde fake news! Ook van ‘buitenlandse inmenging’ in Nederlandse verkiezingen bleek geen enkel spoor.
En passant biedt haar rapport wél een boeiend inkijkje in de denkwereld van de gevestigde machten. Zij kunnen gewoonweg niet geloven dat miljoenen Nederlanders anders over politiek en samenleving denken dan zij. Dat ze niet zijn gemanipuleerd door Poetin, maar een andere mening hebben.
Zo deelt het rapport Nederlandse nieuwsmedia in in twee categorieën: enerzijds “mainstream”; en anderzijds “junk” (vuilnis). Het staat er écht! Het rapport classificeert de links-extremistische website Joop als “mainstream”, maar het eigenzinnige weblog opiniez.com als ‘junk’.
FVD maakt zich grote zorgen over de extreme behoudzucht en de krampachtige controledrift van de gevestigde machten. Er is steeds verdergaande inperking van het vrije debat - zowel op internet als in de kranten en TV-programma’s. Er is toenemende zelfcensuur. Er is no-platforming op universiteiten. Boeken worden uit de handel genomen. Een doortrapte methode van guilt by association creëert een maatschappelijke angstcultuur die mensen ervan weerhoudt om vragen te stellen, op onderzoek uit te gaan en boeken van andersdenkenden zelfs maar te bestellen - want ook dát kan je de kop kosten.
De vrije uitwisseling van ideëen wordt daarmee steeds vaker gefnuikt. Ondertussen maken tech-giganten als Facebook deals met linkse, EU- en immigratiegezinde regeringen om conservatieve visies als “hate speech” weg te kunnen zetten en te kunnen “shadowbannen”. In ons eigen land vindt het Orwelliaanse Wildersproces plaats. In Brussel tiert Verhofstadt - die samen met D66 en VVD in een en dezelfde fractie zit - over zware sancties tegen democratische besluitvorming in Polen en Hongarije.
Het is tijd om in actie te komen. Met haar eerdere - volkomen ongegronde - beschuldigingen, en nu opnieuw met haar rapport waarin onafhankelijke, kritische media als “afval” worden weggezet, overschrijdt Kajsa Ollongren fundamentele grenzen. Het is niet aan de overheid om de betrouwbaarheid van nieuwsmedia te beoordelen. Het is geen taak van de staat om te bepalen wat wel en niet waar is. Het is onacceptabel om wilde verdachtmakingen op TV te verkondigen zonder een spoortje bewijs. Alleen totalitaire dictaturen laten zich in schimmige rapporten en negatieve termen uit over onafhankelijke journalisten en voeren processen tegen oppositieleiders. FVD is bezorgd dat Ollongren verder gevolg geeft aan haar totalitaire impulsen. Daarom stellen wij de volgende Kamervragen:
Vraag 1Steunt u het onderverdelen van nieuwsmedia in de categorieën ‘vuilnis’ versus ‘mainstream’? Zo ja, waarom?
Vraag 2Zo nee, neemt u dan afstand van dit onderzoek?
Vraag 3Bent u net als FVD van mening dat de staat een gevaarlijk pad richting censuur bewandelt als het onderzoek laat doen waarin in dergelijke bewoordingen onderscheid tussen media wordt gemaakt?
Vraag 4Bent u het ermee eens dat het waarheidsgehalte van de sectie over “trollen” in twijfel getrokken moet worden nu blijkt dat het rapport in ieder geval één echte gebruiker - met een mening die de auteurs onwelgevallig is - als “verdacht” of “nep-achtig” heeft weggezet, terwijl deze gebruiker simpelweg zijn mening gaf?
Vraag 5Vindt u het geven van een mening die tegen de mainstream indruist maar geheel binnen de kaders van de Nederlandse wet valt “verdacht”? Zo nee, bent u ook van mening dat het nooit meer mag voorkomen dat auteurs zich in een van overheidswege gefinancierd document in dergelijke termen uitlaten over Nederlanders die volledig binnen de kaders van de wet hun mening geven?
Vraag 6In het rapport stellen de onderzoekers: “Generally, the junk news sites, of which hyperpartisan sites are the largest constituent, can be characterized as right-wing, anti-immigrant, anti-EU (...).” (Rogers & Niederer 2019, 59).2 Bent u het eens met deze stelling - dat ‘vuilnis’-nieuws zich met name ter rechterzijde van het politieke spectrum zou bevinden? Zo ja, hoe verklaart u dat? Zo nee, waarom niet?
Vraag 7Wat vindt u ervan dat dit rapport bepaalde nieuwsmedia als vuilnis bestempelt, maar dat bewegingen en individuen in dit rapport tegelijkertijd in diskrediet worden gebracht als ze de objectiviteit van de gevestigde media in twijfel trekken, zoals uit de passage “Designating a news organization as fake (...) however, has a darker history, associated with authoritarian regimes or populist bombast diminishing the reputation of ‘elite media’” blijkt?3 Bent u ook van mening dat het bevragen van de objectiviteit van gevestigde media een “donkere geschiedenis” heeft? Zo ja, welke “donkere geschiedenis” dan? Zo nee, waarom niet?
Vraag 8Hoe past uw eigen waarschuwen voor “fake news” in deze al dan niet “donkere” geschiedenis?
Vraag 9Bent u het ermee eens dat een pluriform media-aanbod essentieel is in een democratie, en dat alternatieve, kritische media hier een belangrijke bijdrage in leveren?
Vraag 10Kunt u garanderen dat u in de toekomst geen maatregelen treft die de journalistieke vrijheid of de verspreiding van als ‘vuilnis’ betitelde media in dit rapport beperken, zowel online als offline? Op welke wijze kunt u die garanties gestand doen?
Vraag 11Waarom is dit onderzoek, dat betrekking heeft op Nederlandstalige inhoud, in het Engels uitgevoerd?
Vraag 12Is dit rapport in de ministerraad besproken, en welke conclusies zijn daaruit getrokken?
Vraag 13Wat is de status van dit rapport, en trekt u er beleidsconsequenties uit? Zo ja, welke?
Vraag 14Hoeveel geld heeft het ministerie aan dit onderzoek uitgegeven?
Vraag 15Zult u na verschijnen van dit rapport nu voortaan niet meer suggereren dat Rusland of andere vreemde mogendheden in onze verkiezingen proberen te interfereren als daarvoor geen hard bewijs is? Gaat u excuses maken voor eerdere beschuldigingen?
Vraag 16Heeft de Rijksoverheid contact gehad met techgiganten als Facebook en Google over het tonen of niet tonen van bepaalde inhoud aan gebruikers in Nederland? Zo ja, over welke types inhoud ging dit, wanneer vonden deze gesprekken plaats, wat was de aard van deze gesprekken en welke conclusies zijn daaruit getrokken?
Vraag 17Kan de minister garanderen dat de overheid geen invloed probeert uit te oefenen op het algoritme van techgiganten om zo te beïnvloeden welke politiek beladen berichten of websites gebruikers wel of niet te zien krijgen? Zo nee, hoe beziet u dit in het licht van de democratische rechtsstaat, de pluriformiteit van de media en de vrijheid van meningsuiting?
Vraag 18Welke media ontvangen geld van de overheid, en hoeveel per medium?
Vraag 19Wilt u deze vragen zo spoedig mogelijk beantwoorden?
1 @marcelvandenber op Twitter. 2019. https://twitter.com/marcelvandenber/status/1185649827771768839 (link verkregen op 23 oktober 2019).2 Rogers, Richard & Sabine Niederer. 2019. The Politics of Social Media Manipulation, pp. 59.3 Rogers, Richard & Sabine Niederer. 2019. The Politics of Social Media Manipulation, pp. 167.
