Door
Gert-Jan Segers op 18 september 2019 om 20:58
We staan op een kruispunt. En de Raad van State heeft ons er hardhandig midden op gezet. We kunnen even geen kant meer op. Dat is het moment om na te denken over wat we echt belangrijk vinden. Over wat het goede leven is. We stoten teveel stikstof uit, zo oordeelde de Raad van State, en daarom liggen nu duizenden bouwprojecten stil. Komt er geen nieuwe wijk in Roermond, geen windmolens in zee, geen nieuwbouw voor bedrijven. Dit verhaal van ons stikstofprobleem is eigenlijk ook het verhaal van Nederland. Het verhaal van ons allemaal.
Lees hier de bijdrage aan de Algemene Politieke Beschouwingen 2019.
We willen alles. We willen het nu. En we willen het allemaal tegelijk op dat hele kleine stukje aarde. Terwijl de dingen die het leven waarde geven onder druk staan. De weg vooruit is dan niet om de uitspraak van de Raad van State de schuld te geven, de weg vooruit is niet om de natuurgebieden de schuld te geven dat ze zo ongelegen pal naast onze huizen en wegen zijn liggen, hoe brutaal. De weg vooruit is niet om te zoeken naar nieuwe juridische trucs.
Nee, de weg vooruit is erkennen dat onze manier van leven onszelf en de schepping uitput. We staan nu op het kruispunt waarop we na kunnen denken over het goede leven dat we als samenleving willen leiden.
Dat geldt niet alleen voor de omgang met de schepping, maar ook voor de omgang met elkaar.
Begin deze zomer waren we als ChristenUnie-fractie op bezoek bij Taste. Dit is een woongemeenschap in een moeilijke wijk Delft. Gezinnen en singles leven daar samen hun leven. Hun prachtige tuin is een buurttuin geworden in één van de dichtstbevolkte wijken in Nederland. Iedereen kan daar binnenlopen. Op vrijdag organiseren zij het buurtcafé. Een plek waar mensen er voor anderen zijn. Ik vond dat heel bijzonder.
Een prachtig hoopvol voorbeeld, waar het goede leven geleefd én gedeeld wordt. Waar mensen keuzes maken waarmee ze echt aandacht hebben voor elkaar.
De uitspraak van de Raad van State over de PAS herinnerde me aan de keuzes die daar worden gemaakt.
Laten we dit moment aangrijpen om na te gaan wat het goede leven is en wat onze prioriteiten zijn.
Ik zal maar duidelijk maken waar onze prioriteiten liggen. Die liggen niet bij verhoging van de maximumsnelheid en niet bij ongebreidelde groei van het vliegverkeer. Onze prioriteit ligt wel bij de omslag die onder de bezielende leiding van de minister van Landbouw is ingezet naar kringlooplandbouw. Maar dan wel met boeren. Niet over de boeren en zonder hen, maar met hen. En willen we ons leven leefbaar houden, dan zullen we allemaal moeten inschikken.
Ons antwoord op de uitspraak van de Raad van State moet uiteindelijk een keus zijn voor het goede leven.
Coalitie-Y
Zo kom ik als vanzelf te spreken over Coalitie-Y, over de hunkering van jongeren naar het goede leven. Een leven met minder schulden, met uitzicht en perspectief op een goede toekomst en een leven met meer rust en meer aandacht voor elkaar.
De inzet van Coalitie-Y heeft alles te maken met de hoognodige omslag van een gehaaste, neoliberale samenleving, naar een samenleving met aandacht.
Dat verlangen naar zo’n samenleving hoorde ik toen ik in gesprek ging met jongeren op Hogeschool Windesheim in Zwolle. Jongere, na jongere die zei dat ze dromen hebben. Maar steeds hoorde ik van hen hoe deze generatie onder druk staat door schulden, door prestatiedruk. Het leidt ertoe dat de uitval hoog is, dat steeds meer studenten er somber van worden en soms uitvallen met burn-outs en de vraag naar psychologen toeneemt.
De dag voor Prinsjesdag heeft Coalitie-Y haar manifest aan de minister-president aangeboden. Eerder hebben we met hem al gesproken in het Catshuis. Dank voor dat luisterend oor. Coalitie-Y is een brede coalitie met 36 jongerenorganisaties, inmiddels al acht politieke partijen en programmamaker Tim Hofman. En inmiddels duizenden mensen die zich online hebben aangemeld. En we maken ons sterk voor jongeren.
Dat doen we omdat we af moeten van de onbarmhartige mythe dat als jij maar investeert in jezelf, als jij maar alle kansen pakt, dat succes dan een keus is. Maar dus ook dat falen je eigen schuld is. Het is een neoliberaal sprookje waar volgens mij ook liberalen niet meer in geloven.
Het manifest van Coalitie-Y vraagt om stappen waardoor getalenteerde jongeren meer kansen krijgen op een huis. Het kabinet zet goede stappen op de woningmarkt. Ik wil het kabinet aanmoedigen daarbij starters wél een kans te geven. Wanneer krijgen we inzicht in de haalbaarheid van een vurige wens van de ChristenUnie om de overdrachtsbelasting voor starters naar nul te brengen en die voor investeerders vanaf hun derde huis te verhogen? Want een woning is geen winstfabriek.
Ik vraag de minister-president ook om te reageren op een ander voorstel van Coalitie-Y, namelijk de invoering van een generatietoets. Ik doe dat voorstel vandaag samen met collega Jetten. Daarmee borgen we dat bij het sluiten van bijvoorbeeld een pensioenakkoord en het woonbeleid goed in kaart wordt gebracht wat de gevolgen zijn voor elke generatie, van jong tot oud. Om daarmee te zorgen voor eerlijke en generatiebestendige keuzes. Is het kabinet bereid om zo’n generatietoets te ontwikkelen en te bezien welke rol de planbureaus hierin kunnen vervullen?
Omslag
Het verhaal van onze stikstofuitstoot en het verhaal van Coalitie-Y staan voor iets groters in Nederland. En voor de kans die we hebben om een omslag te maken. Om niet te zoeken naar het betere of het beste, maar gewoon naar het goede leven.
Het goede leven is voor mij een leven in verbondenheid met de Schepper, de schepping en met elkaar. Als ChristenUnie willen we ruimte bieden voor een samenleving met aandacht. Waarin mensen regie hebben over hun leven, ruimte krijgen om naar elkaar om te zien, om voor elkaar te zorgen. Waarin we oog hebben voor de volgende generaties en waarin we zorg dragen voor de schepping en de vrijheden koesteren waar ons land op gebouwd is.
Ik ben dan ook blij met de reflectie in de miljoenennota op het Brede Welvaartsbegrip waarbij verder wordt gekeken dan de koopkracht en de omvang van de staatsschuld. De kwaliteit van leven wordt niet daardoor bepaald, maar door de vraag of je toegang hebt tot goed onderwijs, goede zorg en of je in een schone leefomgeving woont. En door behoud van vrijheid, onze rechtstaat, onze democratie en door veiligheid.
De kabinet schept daar de voorwaarden voor.
Ik ben blij dat het kabinet opnieuw de lasten voor burgers verlicht, dit jaar met zo’n drie miljard. Het is voor de ChristenUnie-fractie een nieuwe stap in de goede richting. Ik vraag het kabinet wel om blijvend oog te houden voor de verhouding tussen gezinnen die van één inkomen moeten rondkomen en de zogenaamde tweeverdieners. Het is onrechtvaardig als eenzelfde gezinsinkomen bij eenverdieners veel zwaarder wordt belast dan dat van tweeverdieners. Graag een reactie op dat punt.
Ik ben blij met de verhoging van het Kindgebonden Budget. Dat verlicht de druk op jonge gezinnen en geeft drukbezette ouders weer iets meer lucht. Ook in gezinnen moet alles, nu en allemaal tegelijk. De ChristenUnie wil werken aan een samenleving met ademruimte voor gezinnen, juist in het spitsuur van het leven.
Tegelijk maak ik me grote zorgen over het groeiend beroep dat op de zorg in het sociaal domein wordt gedaan en de noodklok die gemeenten daarover luiden. Dan moeten we zo eerlijk zijn om te erkennen dat gemeenten bij het maken van hun plannen belemmerd worden door de veranderingen in de uitgaven van de landelijke overheid. Als wij geen JSF kopen, kunnen onze gemeenten minder doen voor mensen die zorg nodig hebben, kinderen die jeugdzorg nodig hebben en dak- en thuislozen. Dat is niet uit te leggen! Wil het kabinet daarom werken aan een andere meer trendmatige manier van financieren van het gemeentefonds? De ChristenUnie wil, samen met D66, dat de schommelingen eruit worden gehaald.
Investeringsfonds
Dan de zogenaamde investeringsagenda. Het fonds. Als er ooit een kans is om na te gaan wat we willen, wat goede, duurzame groei is, zodat we het goede leven kunnen leven, dan is het wel nu.
Het kabinet wil een investeringsagenda ontwikkelen en daar veel geld – ik heb gelezen tientallen miljarden zelfs – voor uittrekken. Het komt overeen met de Bijbelse wijsheid van Jozef die de ChristenUnie-fractie geregeld heeft gedeeld. Jozef koos als onderkoning van Egypte voor investeringen in goede tijden, zodat het land goed was voorbereid op slechtere tijden.
Ik las dat er verschillende geestelijke vaders zijn van dit idee. Maar het is nu duidelijk dat de echte geestelijke vader Jozef is. Wat mij betreft hebben we straks geen Hoekstra-fonds, geen Wiebes-fonds, maar een Jozef-fonds.
Dit biedt de kans om te investeren in de economie van de toekomst, in een economie die mensgericht is en rekening houdt met de draagkracht van de schepping. Dan kiest de ChristenUnie ervoor om te investeren in de omslag naar onze eigen, schone energie. Dan kiezen we voor snelle OV-verbindingen tussen de landsdelen, binnen stedelijke regio’s en met het buitenland. En kiezen we voor investeren in innovatie en onderwijs waarbij alle jongeren meetellen, van jong tot ouder, en alle talenten de ruimte moeten krijgen. Dus niet alleen investeren in knappe koppen, maar ook in vakmensen, in gouden handen.
Het investeringsfonds biedt de kans om de grote opgaven op het gebied van mobiliteit, woningbouw, klimaat en energie gezamenlijk te bezien, om dan in samenhang de goede keuzes te maken.
Een overheid met aandacht
De Raad van State heeft ons hardhandig stilgezet en we staan op een kruispunt waarop we de weg moeten inslaan naar een samenleving waarin overbelaste mensen weer rust en ruimte krijgen. En waarin we het goede leven kunnen leven. Daar is een andere, een hervormde en mensgerichte overheid voor nodig. Een overheid met aandacht.
Laat ik één voorbeeld geven.
Vorig jaar vroeg ik naar een energieloket waarbij elke burger in elke gemeente kan aankloppen om te vragen wat hij kan doen aan de verduurzaming van zijn woning en hoe hij daarbij geholpen kan worden. Tot mijn verbazing bestaat nu 1 jaar later de ontmoedigende situatie dat wanneer een inwoner van Rijswijk op zoek gaat naar dat loket, hij verwezen wordt naar Rotterdam en 69 euro moet betalen voor hij een gesprekje van een uur krijgt. Ik vind dat waanzin.
Als we dat willen doorbreken moeten we afscheid nemen van een denken dat al te lang de toon heeft gezet. Het is neoliberaal denken waarin de markt domineert, ons land de BV Nederland heet en de overheid als een bedrijf wordt gerund en de burgers worden gereduceerd tot klanten.
DUO, de belastingdienst, NVWA, CBR, UWV, IND, SVB en wat de afkortingen ook mogen zijn. Als de uitvoerende diensten van de overheid inderdaad bedrijven waren, waren ze allemaal al lang failliet gegaan. Alleen kunnen mensen die er van afhankelijk zijn nergens anders heen.
De vraag is: hoe gaat het kabinet werken aan de omslag naar een dienstbare uitvoering waarin de menselijke maat weer centraal staan? Waarin mensen belangrijker zijn dan regels?
Maar het vraagt ook iets van onszelf, als Kamer. Het vraagt zelfreflectie. Met welke wetten hebben wij al die uitvoeringsorganisaties opgezadeld? Want de mensen doen hun werk bij al die organisaties wel naar eer en geweten. Hoe werkbaar zijn de instructies die wij ze hebben meegegeven?
Vandaar dat ik me aansluit bij collega Heerma en dat wij samen het voorstel doen om tot een parlementair onderzoek te komen waarbij we langer terugkijken en naar de breedte van de uitvoering door de overheid kijken en zeker ook naar de rol van de Tweede Kamer.
Het falen in de uitvoering wordt misschien nergens zo hard gevoeld als in Groningen. Dit jaar moest volgens minister Wiebes het jaar van de uitvoering worden. Een jaar waarin mensen eindelijk voortgang zien in hun dorp, wijk, straat en huis. Hoe staat het daarmee en kunt u verzekeren dat ook als de gaswinning stopt, de inspanningen onverminderd erop gericht zullen zijn om recht te doen aan de mensen in Groningen die al jaren kampen met de gevolgen van de gaswinning?
Leven in vrijheid
Een goed leven is een leven in vrijheid. Ons gemeenschappelijke huis kan alleen vertrouwd zijn als het ook veilig is. We kunnen alleen het goede leven leven als we beschermd zijn. 75 jaar geleden is onze vrijheid duur bevochten. Dat geeft ons de plicht om die vrijheid te beschermen.
Net als veel anderen maak ik me grote zorgen over de invloed van het salafisme op jonge kinderen. Ook hier moet de overheid een schild voor zwakkeren zijn en bescherming bieden tegen een radicale versie van de islam die vrijheid gebruikt om vrijheid om zeep te helpen. En daar is vrijheid niet voor bedoeld. En om eerlijk te zijn, mis ik daar soms het gevoel van urgentie bij het kabinet.
En hoe staat het dan met het wetsvoorstel over het reguleren van buitenlandse financiering? Een wetsvoorstel waar ministers Blok, Koolmees en Dekker verantwoordelijk voor zijn. En hoe staat het met het eerder kunnen verbieden van antidemocratische organisaties?
Als een goed leven alleen in vrijheid geleefd kan worden, dan kan de overheid niet wegkijken bij het vreselijke onrecht van mensenhandel en gedwongen prostitutie. Er is te weinig politiecapaciteit om mensenhandel en gedwongen prostitutie aan te pakken. Ik vind dat onbestaanbaar. Daarom doe ik met collega Asscher het voorstel om structureel 10 miljoen euro extra vrij te maken voor politiecapaciteit om de strijd tegen mensenhandel en gedwongen prostitutie aan te pakken. Meer prioriteit is nodig. En ook hier is wetgeving nodig. Waar blijft de wet om de misstanden in de prostitutie tegen te gaan? Van mijn kant de aanmoediging om daar werk van te maken.
Als iets haaks staat op vrijheid en het goede leven, dan is dat wel drugsverslaving. We zien de impact op jongeren, we zien de impact op Brabant, op een stad als Amsterdam. We hebben het rapport ‘de achterkant van Amsterdam’ gelezen.
We hebben als ChristenUnie een kleine traditie van zelfkastijding. Vorig jaar spraken we hier over de meloen van de dividendbelasting. Dit jaar wil ik het hebben over de proeven met legale wietteelt.
Er zit een merkwaardige dubbelhartigheid in het Nederlandse beleid rond drugs. We laten burgemeesters wietplantages oprollen, maar laten ze zelf ook wiet verbouwen. We rollen drugslaboratoria op, maar hebben ook twintig plekken in het land om pillen te laten testen. Dat is toch een tweeslachtigheid? Voor onze fractie is dit experiment met legale wietteelt absoluut geen opmaat tot legalisering. Sterker nog, voor ons is nu de kernvraag: Hoe voorkomt de regering dat er een verdergaande normalisering van drugsgebruik optreedt? Hoe voorkomen we dat we met dit experiment het onzalige signaal afgeven dat drugs oké zijn?
Tot slot
We staan op een kruispunt en we moeten nagaan wat een goed leven is met 17 miljoen mensen op een beperkt stukje van de wereld. Het is een leven met minder schulden, met meer rust, meer aandacht voor elkaar, betere zorg voor de schepping, met een dienstbare, mensgerichte overheid. Het is een leven in veiligheid en vrijheid.
Maar als dit het moment van reflectie is op het goede leven, dan moeten we ook nagaan wat wij hier elkaar aandoen. We lijden hier in de Tweede Kamer een intens leven waar we allemaal in sociaal opzicht een prijs voor betalen. En die is voor sommigen zo hoog dat zij vroegtijdig stoppen. Of noodgedwongen moeten stoppen of tijdelijk moeten stoppen.
En iedere keer als dat bij een collega gebeurt, raakt dat ons allemaal. Het raakt in ieder geval mij. Omdat we ons realiseren dat we zelf ook kwetsbare mensen zijn. Zelf ook moeite hebben om een goed leven te leiden met de geliefden om ons heen.
Ik heb niet de finale wijsheid om deze spanning die we allemaal voelen op te lossen. Maar het beetje wijsheid dat ik heb, deel ik graag. Ik gun ons graag:
Iets meer geld voor ondersteuning in ons werk hier.
Iets meer zondagsrust.
En bovenal: de zegen van onze goede God.
