Poliflw

Er gaan miljarden om in de farmaceutische industrie. Is dat geld nodig voor de ontwikkeling van medicijnen? Of maken bedrijven enorme winsten over de rug van zieke mensen? Jesse Klaver en jurist Ellen 't Hoen gaan erover in gesprek in de nieuwe aflevering van de podcast Jesse&.

Middenin de coronacrisis was er een tekort aan coronatests, maar toch wilde farmaceut Roche het recept ervoor niet delen. Terwijl het bedrijf (met een marktwaarde van bijna €200 miljard in 2019) niet genoeg productiecapaciteit had om zelf in de vraag naar de testen te voldoen. Het leek kenmerkend voor de farmaceutische industrie waarin miljardenwinsten worden gemaakt, maar er nauwelijks transparantie is over hoe duur het nou is een nieuw medicijn te ontwikkelen.

Jurist Ellen ’t Hoen werkt al 30 jaar om geneesmiddelen toegankelijker te maken. Met succes: zo introduceerde ze een ‘patentpool’ waardoor bijvoorbeeld HIV-medicatie in veel landen eindelijk betaalbaar werd.

Hoe we de ongebreidelde macht van de farmaceutische industrie breken, waarom een patentpool ons ook uit deze coronacrisis kan helpen én wat de rol is van de politiek, hoor je in deze aflevering van Jesse&!

Luister op Spotify, Apple Podcasts of met de RSS-feed in jouw favoriete podcast-app. Op Youtube kun je fragmenten uit de podcast mét beeld bekijken.

Lees hier meer over de podcast Jesse&.

Miljarden euro’s worden momenteel geïnvesteerd in de zoektocht naar een covid-19 vaccin. Terwijl iedereen reikhalzend uitkijkt naar de ontwikkelingen vraagt deze crisis ook om een andere voorwaarde: internationale solidariteit. Als we zo snel mogelijk de meest kwetsbaren willen inenten moeten er nu internationale afspraken gemaakt worden hoe dat vaccin tot stand komt en wie als eerste ingeënt kunnen worden. Anders is het straks te laat.

Het is notabene de CEO van een Franse farmaceut die de noodklok luidt. Paul Hudson waarschuwt dat de Verenigde Staten er weleens met het vaccin vandoor kunnen gaan. Het realistische alternatief lijkt China. Volgens de CEO stellen deze twee landen het meeste geld beschikbaar en nemen zij de grootste risico’s. Maar het covid-19 virus treft niet alleen Amerikaanse of Chinese burgers. Het houdt de mondiale samenleving in zijn greep: van India, Brazilië tot aan Nederland. Niet de hoogste bieder moet het vaccin als eerste kunnen toedienen, maar burgers die medisch de grootste risico’s lopen. Dat wil zeggen ouderen, chronisch zieken en gehandicapten. Los van hun nationaliteit.

Bovendien is het onzinnig te stellen dat het ene land méér investeert dan het andere. De voorkennis die nodig is om tot een vaccin te komen is mondiaal veelal door universiteiten of publieke kennisinstituten vanuit de hele wereld vergaard. Nederlandse universiteiten hebben bovengemiddeld bijgedragen aan deze wereldwijde ontwikkeling van kennis en data. Ook zijn er wereldwijd tenminste 115 initiatieven gaande om tot een vaccin te komen. Het merendeel daarvan buiten de Verenigde Staten. De zoektocht naar een vaccin moet geen ratrace worden om het nationale belang te dienen. De zoektocht moet voortkomen uit internationale samenwerking tussen universiteiten, farmaceuten en publieke kennisinstituten om met elkaar kennis, data en intellectueel eigendom te delen. Door samen te werken bevorder je niet alleen het vinden van een goede behandeling, maar ook een snelle wereldwijde beschikbaarheid.

Samenwerking komt niet vanzelf van de grond. Het denken aan het eigenbelang zit diepgeworteld in de aandeelhouders van de farmaceutische industrie en in het denken van neoliberale politici. Toch hebben overheden en de farmaceutische industrie eerder laten zien dat ze in staat zijn tot samenwerking. In de zoektocht naar een behandeling voor hiv/aids werd ook samenwerkt, door het opzetten van een zogenaamde ‘patent pool’. Deze patent pool deelt kennis en intellectueel eigendom over medicijnen en vaccins tegen corona en stelt deze wereldwijd beschikbaar.

Hierdoor worden farmaceuten, onderzoekscentra en universiteiten gedwongen hun bestaande en toekomstige octrooirechten op een coronavaccin of geneesmiddel en hun klinische onderzoeksdata vrijwillig in licentie ter beschikking te stellen aan een gezamenlijk fonds. Dat versnelt niet alleen de totstandkoming van een vaccin, maar zorgt ook voor een rechtvaardige beschikbaarheid en prijs. Iedereen krijgt toegang en de octrooihouder ontvangt als tegenprestatie een redelijke vergoeding en is verzekerd van een mondiale afzetmarkt.

De coronacrisis vraagt om een keerpunt in ons denken en handelen. Het vraagt om de onderkenning dat je samen verder komt dan in je eentje. Het vraagt om internationaal leiderschap om dat te verwezenlijken. En het vraagt om solidariteit voor de meest kwetsbaren.

Vandaag en morgen vindt de jaarlijkse bijeenkomst plaats van de Wereldgezondheidsorganisatie. De lidstaten van de Europese Unie hebben samen met 35 andere landen een resolutie ingediend om ervoor te zorgen dat wereldwijd een patent pool beschikbaar komt. Helaas schitteren de Verenigde Staten en China door afwezigheid onder de ondertekenaars van deze resolutie. Dit maakt de rol die Nederland en Europa speelt in het breed beschikbaar stellen van medicijnen en vaccins tegen corona nog belangrijker.

GroenLinks wil van minister Bruins weten onder welke voorwaarden medici en apothekers medicijnen zelf kunnen bereiden als farmaceutische monopolisten torenhoge prijzen vragen.

Tijdens het debat over de initiatiefnota ‘Big Farma’ die GroenLinks opstelde met SP en PvdA vragen Kamerleden Corinne Ellemeet en Lisa Westerveld om helderheid van Bruins. Eind november oordeelde de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd dat ziekenhuizen zelf goedkope medicijnen mogen maken in hun strijd tegen exorbitant dure middelen van de farmaceutische industrie, maar de finale toezegging van de minister ontbreekt vooralsnog.

Dat is vreemd, vindt Ellemeet. ‘Ik ben blij met de positieve uitspraak van de Inspectie, omdat het waarschijnlijk betekent dat ook het kabinet de strijd tegen torenhoge prijzen van de farmaceutische industrie steunt. Maar een toezichthouder legt de kaders niet vast: die bewaakt ze. Dus waar blijft het verlossende woord van deze minister?’

Verder moeten de kaders helder worden waarbinnen de ‘magistrale bereiding’ mag plaatsvinden. ‘Simpel gesteld: de medische gemeenschap moet er mee aan het werk kunnen. Dus ik wil geen lijst met onmogelijke eisen waardoor het op papier wel mogelijk is om als ziekenhuis zelf een medicijn te ontwikkelen, bijvoorbeeld voor patiënten met een stofwisselingsziekte, maar in de praktijk totaal onuitvoerbaar. Dan schieten we er niets mee op. Ik wil dat deze minister zich actief en ondersteunend opstelt, zodat Big Farma ook echt kan worden aangepakt waar dat nodig is.’

Met de initiatiefnota doen GroenLinks, PvdA en SP verstrekkende voorstellen om de greep van grote farmaceutische bedrijven op de ziekenzorg te verzwakken. Ellemeet: ‘In de farmaceutische industrie lopen op dit moment te veel cowboys rond die winst veel belangrijker vinden dan mensen beter maken. De voorstellen die we in deze nota doen met de andere linkse partijen moet gezondheid weer centraal stellen. Ik snap dat medicijnen ontwikkelen geld kost, maar de vergoeding moet redelijk zijn en de mensen moeten voorop staan.’