Stel je geeft een feest. Laten we zeggen: een barbecue. Je
schat van te voren in hoeveel geld je er aan uit wilt geven. Je nodigt iedereen
uit die je kent. Het moet echt iets speciaals worden. En je vraagt aan iedereen
wat ze die dag willen drinken en eten. Hamburgers, worstjes, biefstuk, vis. Ja,
zelfs voor de vegetariërs onder ons is er ruimte. Er wordt enthousiast
gereageerd. Je verzamelt alle reacties en enthousiast mail je of app je de
resultaten terug. Iedereen verheugt zich steeds meer op het feest. Dan wordt
het tijd om nog eens goed naar het boodschappenlijstje te kijken en vooral naar
de vraag wat het allemaal gaat kosten.
En je weet, eigenlijk had je dat al veel eerder moeten doen. En hoe je
ook rekent, de kosten vallen veel hoger uit. Ongeveer het dubbele. En opeens zie
je wat er mis is gegaan: De kosten voor de barbecue, de drank, de houtskool en
de sauzen stonden wel op het lijstje. Maar je was het vlees vergeten. Oeps, wat
nu?
Vorige week al kwam het college met een opmerkelijke
mededeling. De kostenraming voor het herinrichtingsproject van de wijk Stad en
Lande gaat geen 10 miljoen kosten, maar 20 miljoen. Een verdubbeling dus. 10
miljoen, dat is twee keer de jaarlijkse OZB-opbrengst. Een enorm bedrag. Voor
de goede orde: het gaat hier om plannen. Er is nog nauwelijks geld uitgegeven.
Dus we kunnen de plannen nog stopzetten en dan hebben we een dreigende
financiële strop afgewend. Maar als je goed kijkt lijkt er wel wat meer aan de
hand. Ik heb onmiddellijk aan het college gevraagd om deze mededeling openbaar
te maken. Maar omdat er cijfers in stonden wilden ze de hele mededeling
vertrouwelijk houden. Fijn dat het college nu toch op haar schreden is
teruggekeerd.
Zoals ik in mijn vorige blog al schreef heeft de gemeente met
veel tam tam de dit project op haar website aangekondigd: “De komende jaren vervangen we het riool in de wijk Stad en Lande.
Tegelijkertijd richten we ook de openbare ruimte in de wijk opnieuw in. Dat
doen we onder de naam ‘Herinrichting Stad en Lande’. We bereiden dit project nu
voor en daar willen we u bij betrekken”, zo valt op de website van de gemeente te
lezen. Er is een uitgebreide enquête gehouden. Ruim 500 inwoners hebben hierop
gereageerd. Een extern bureau heeft hier een mooie digitale rapportage van
gemaakt, inclusief een document van bijna 100 pagina’s, waarin je alle
antwoorden kunt teruglezen. Het gaat dus niet om zo maar een plannetje, het is
serieus voorbereid. Nou ja, serieus….
Welk beeld roept dit op bij de inwoners van de wijk Stad en
Lande. Stel je voor: de gemeente kondigt aan dat in jouw wijk niet alleen het
riool wordt vervangen, maar ook de hele openbare ruimte opnieuw wordt
ingericht. Je gaat serieus in op de vragen die worden gesteld en straks moet je
misschien wel uit de krant vernemen dat de gemeente zich 10 miljoen verrekend
heeft en dat het hele project mogelijk niet doorgaat. Dat komt maar ten dele
doordat alles duurder is geworden. Er zijn gewoon kosten niet meegenomen. Zo
zijn de kosten voor de vervanging van de bomen op nul euro geraamd.
Ik hoef niet uit te leggen wat dat doet met het vertrouwen
in de lokale overheid. En daarom is het goed dat wij daar als gemeenteraad snel
een stevig debat over hebben met verantwoordelijk wethouder Marlous Verbeek.
Dit roept een flink aantal vragen op. Hoe is de
voorbereiding geweest? Welke projectplannen hebben op tafel gelegen? Wie heeft
die ramingen vastgesteld? Je mag toch verwachten van een professionele
organisatie dat ze projecten die tien of twintig miljoen gaan kosten op een
ordelijke wijze voorbereiden voordat je een hele wijk erbij gaat betrekken.
En wanneer is het besluit genomen om dit project van start
te laten gaan. Welke bestuurlijke regie is hierop geweest? Wanneer droeg de wethouder kennis van deze
kostenoverschrijding? En wanneer was het college hiervan op de hoogte? Enkele
weken geleden heeft de verantwoordelijk portefeuillehouder een overzicht naar de formatietafel gestuurd. Omdat het college hier toen nog niet van op
de hoogte was, hebben wij erop aangedrongen dat het college zo snel mogelijk de
hele raad moest informeren. Alle raadsleden moeten over dezelfde informatie
kunnen beschikken, ongeacht of je coalitiepartij of oppositiepartij bent.
Anders kunnen we onze controlerende taak niet goed uitoefenen. En dat brengt
mij bij de vraag: Waarom worden we daar nu pas van in kennis gesteld? Is het
toeval dat deze informatie naar buiten komt nu de formatie in een afrondend
stadium is en het vertrek van de wethouder aanstaande is?
Wat zegt dit over de aansturing van de ambtelijke
organisatie? In hoeverre heeft de ambtelijke leiding de zaak goed in de grip?
Ik zal dat toelichten: Bij het begin van de formatie kregen we een mooi
“overdrachtsdocument” op tafel. Het gaf aan voor welke cruciale keuzes we de
komende raadsperiode komen te staan. Het is echt een mooi document en ook
zorgvuldig opgesteld. Zo lijkt het althans. Over Stad en Lande valt er in het
document niets te lezen. We hebben vanaf de formatietafel nog aan de ambtelijke
leiding gevraagd of er nog meer ontwikkelingen zijn, waar we rekening mee
moeten houden. Het antwoord van de ambtelijke leiding op 13 april was:
“We hebben al ons
bekende ontwikkelingen in kaart gebracht en geprobeerd daar een financiële
inschatting bij te geven. Overige ontwikkelingen kunnen we niet schetsen. In
zijn algemeenheid kun je zeggen dat de economische ontwikkelingen ons zorgen
baren. Denk dan aan de daarbij behorende verschijnselen als leveringsproblemen,
inflatie en recessie. Tot zover!”
En dat roept dan meteen de vraag op: wat weet de ambtelijke
leiding nog meer niet? Eerder al zijn er twijfels geuit over het in control
zijn van de ambtelijke organisatie. Voorafgaande aan het debat over het
Deloitte-rapport schreef voormalig gemeenteraadslid Kees de Kok in de Gooi en
Eemlander van 26 september 2019 een vlijmscherpe analyse hoe de checks and
balances in de organisatie hadden tekortgeschoten. Het zou zo maar kunnen dat
deze analyse aan actualiteit nog niets heeft ingeboet. Daar komt bij dat de verantwoordelijk
portefeuillehouder ook nog eens de bestuurlijke verantwoordelijkheid draagt
voor de kwaliteit van de ambtelijke organisatie. De huidige situatie roept dan
ook de vraag op wat de bestuurlijke regie is geweest op de noodzakelijke
doorontwikkeling van de ambtelijke organisatie en welke resultaten daarbij zijn
geboekt.
Grote kans dat de bewoners in de wijk Stad en Lande de grote
verliezers zijn. Want waar haalt de gemeente zo maar € 10 miljoen euro vandaan.
Welke verwachtingen zijn er gewekt in de wijk? Zijn er ook al toezeggingen
gedaan? Hebben wij als gemeenteraad nog onze handen vrij om dit traject stop te
zetten. Strikt formeel zal dat ongetwijfeld het geval zijn. Maar geldt dat nog
steeds als we de verwachtingen die al dan niet zijn gewekt ook laten meewegen?
Daar moet een duidelijk antwoord op komen.
En tenslotte misschien wel de belangrijkste vraag: welke
lessen moet we hieruit trekken? Op de formatietafel lag een onderzoeksrapport
waarbij geconcludeerd werd dat er de komende jaren fors extra geld moest worden
uitgetrokken om de formatie in de organisatie op orde te brengen. Het rapport
maakt ook wel duidelijk dat er meer nodig is dan alleen maar extra mensen
erbij. Het is dus geen kwestie van: het budget incasseren, mensen aannemen en
vervolgens op de oude voet verder gaan. Hoe geef je sturing aan die
veranderopgave? Dat wordt een uitdagende klus voor het nieuwe college en de
nieuwe wethouder Personeel en Organisatie.
De raad is het aan zich zelf verplicht om dit stevig uit te
zoeken en de verantwoordelijk wethouder, nu het nog kan, hierover ter
verantwoording te roepen. Er valt heel wat uit te leggen. Vragen moeten niet
onbeantwoord boven de markt blijven hangen. Maar linksom of rechtsom, de burger
van de Huizen is de dupe. Of het nou de wijkbewoner van Stad en Lande is, die
de mooie plannen van de gemeente in rook ziet opgaan of de belastingbetaler die
uiteindelijk moet opdraaien voor de ontbrekende 10 miljoen. Deze situatie kent
alleen maar verliezers. We zullen hard moeten werken om dat vertrouwen te
herstellen.
