Poliflw

De steun voor een ad-hoctribunaal dat de verantwoordelijken voor de oorlog tegen Oekraïne kan berechten, is goed nieuws. Maar snelheid is nu geboden.

Het voorstel om een ad-hoctribunaal op te richten om berechting van de 'crime of aggression' mogelijk te maken, werd vorig jaar voor het eerst gedaan door de parlementaire assemblee van de Raad van Europa. Het internationaal recht, dat met de illegale inval in Oekraïne op 24 februari 2022 schaamteloos werd geschonden, voorziet nu al in het vervolgen en berechten van de meeste misdaden die met deze oorlog samenhangen.

Allereerst is Oekraïne gerechtigd tot vervolging van misdaden die zijn begaan op zijn grondgebied. Daarnaast hebben andere Europese landen, waaronder Nederland, de mogelijkheid strafrechtelijk op te treden tegen bijvoorbeeld misdaden tegen de menselijkheid. Het in Den Haag gevestigde Internationaal Strafhof is eveneens bevoegd om de binnen zijn mandaat vallende misdaden gerelateerd aan deze oorlog te onderzoeken en te berechten. Inclusief mogelijke strafbaarheid van de hoogste Russische autoriteiten. Het mandaat van het Strafhof voorziet daarnaast ook in het berechten van diegenen die op het hoogste niveau verantwoordelijk zijn voor het begin van de agressie ('crime of aggression').

Maar helaas beperkt dit mandaat zich tot landen die bij het Internationaal Strafhof zijn aangesloten. Rusland noch Oekraïne behoren daartoe. Om bijvoorbeeld de Russische president en zijn regering voor die 'moeder van alle oorlogsmisdaden' voor het Hof in Den Haag te kunnen dagen, zou eerst uitbreiding van het mandaat naar niet-lidstaten nodig zijn. Daarover beslist de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties- en daar heeft Rusland een vetorecht.

Daardoor lijkt een gang voor de 'crime of aggression' naar het Strafhof vooralsnog doodlopend. Dat was voor de leden van de parlementaire assemblee van de Raad van Europa de reden om al kort na de Russische inval in Oekraïne te pleiten voor het totstandbrengen van een ad-hoctribunaal. Dat gebeurde eerder in de geschiedenis, bijvoorbeeld na de Tweede Wereldoorlog in Neurenberg.

Om zo'n speciaal internationaal gerechtshof voldoende autoriteit, zeggenschap en slagkracht te geven, zijn onder meer brede internationale steun, een solide internationaalrechtelijke basis, intensieve samenwerking met andere internationale gerechtelijke instanties en de Oekraïense justitie, alsmede een stevige financiële en organisatorische basis vereist.

Het goede nieuws is dat er op al deze punten vooruitgang wordt geboekt. Na de aanvankelijke scepsis groeit het besef dat een ad-hoctribunaal wellicht niet moeders mooiste, maar internationaalrechtelijk wel de best mogelijke juridische constructie is, waarmee voorkomen kan worden dat zij die verantwoordelijk zijn voor de agressieoorlog vrijuit gaan. Na de (unanieme) steun in april vorig jaar voor zo'n tribunaal van de in de assemblee vertegenwoordigde leden van de parlementen van de 46 lidstaten, groeit nu ook het aantal regeringen van die lidstaten die het pleidooi voor zo'n tribunaal ondersteunen: Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Scandinavische en Baltische staten en sinds kort ook Duitsland. De Europese Commissie steunde al in december de oprichting van zo'n ad-hoctribunaal.

Tot de landen die al langer nadrukkelijk pleiten voor het volgen van deze weg, behoort Nederland, dat ook in staat en bereid is om het tribunaal te huisvesten in Den Haag, nu al stad van het internationale recht met een groot aantal internationale instanties, waaronder het Internationaal Strafhof.

Onder andere in de voorbereiding van de komende topconferentie op 16 en 17 mei in Reykjavik van de staatshoofden en regeringsleiders van de 46 Raad van Europa-lidstaten kunnen belangrijke stappen gezet worden om ervoor te zorgen dat er uiteindelijk recht gedaan zal worden na alle begane onrecht en een tribunaal aan de slag kan.

Snelheid is geboden, zorgvuldigheid evenzeer. Waar maar mogelijk zal vanuit de Raad van Europa hulp geboden worden bij het totstandbrengen van dit zo belangrijke internationale tribunaal dat ervoor moet zorgen dat straffeloosheid op het hoogste niveau voor het beginnen van een agressieoorlog niet langer een optie is.

Wij staan pal vóór de dappere Iraanse vrouwen en mannen. Daarnaast moeten we het Iraanse regime veroordelen. We kunnen niet zwijgen. We roepen Iran op om te stoppen met het geweld tegen demonstranten. Al meerdere keren is de Iraanse ambassadeur op het matje geroepen. Helaas blijft de uitkomst en het effect van deze gesprekken onduidelijk.

Daarnaast hebben wij ons er hard voor gemaakt dat de mensen die verantwoordelijk zijn voor het geweld tegen demonstranten op de Europese sanctielijst komen. Zo kunnen zij niet meer reizen naar Europa en worden hun bezittingen hier bevroren. En nee, dat is niet hetzelfde als een celstraf. Het is niet genoeg. Maar het is in ieder geval iets. Wij houden op alle mogelijke manieren de politieke druk hoog en ondersteunen de strijd van vrouwen.

“Ik feliciteer Paul van harte. Ik verwelkom hem als nieuwe lijsttrekker voor de Eerste Kamerverkiezing, als opvolger van Annelien Bredenoord aan wie wij veel dank verschuldigd zijn voor haar werk. Paul is een ervaren volksvertegenwoordiger, en een echte partijman die overal in het land graag gezien is. Onze nieuwe onderwijsvisie schreef hij niet vanuit Den Haag, maar in gesprek met leraren, scholieren, ouders en D66’ers door het hele land. Ik heb veel vertrouwen dat hij op deze manier ook zijn werk in de Senaat zal voortzetten. Ook wil ik Carla bedanken voor haar kandidatuur. Zeer betrokken en vanuit de inhoud voerde zij een mooie campagne.”

Wie naar het C.V. van Ellen van Selm kijkt, ziet geen traditionele aanloop naar het burgemeesterschap. Toch werd ze door het Ministerie van Binnenlandse Zaken gescout voor het ambt, waarna ze deelnam aan een oriëntatieprogramma voor zij-instromers. “Zelf zie ik een duidelijke rode lijn in mijn loopbaan. Ik studeerde rurale sociologie en haal er plezier uit om als socioloog, bijna antropologisch, naar processen te kijken, bewegingen te zien en groepen mensen te leren kennen en te begeleiden. Opsterland heeft 16 kernen, met allemaal een eigen sociaal weefsel. Het duurde een paar jaar om het burgemeesterschap in de vingers te krijgen en met precisie maatwerk per dorp te kunnen leveren, te weten waar en hoe ik net dat extra zetje kan geven.

Het is een grote gemeente met veel gezichten: agrarisch, ook het agrarische vormingswerk op de volkshogeschool, sporen van de turfwinning, landadel. Alles wat op het platteland kan gebeuren vindt hier plaats. Om goed voeling te houden met alle kernen, bezoek ik met het college jaarlijks elke kern om met vertegenwoordigers van Plaatselijk Belang te spreken. Het kan gaan over beleidsplannen en over het lokale fietsenhok.”

Als Diertens nog in de Kamer zat, had ze het wel geweten. “Waarom doen wij zo lastig over het als kandidaat toetreden tot de Europese Unie?” vraagt ze zich hardop af. “Ik ben heel erg voor het diplomatiek beëindigen van deze oorlog – en Zelensky ook – maar daar zijn er wel twee voor nodig”, weet Diertens. “Je kan meer initiatief nemen als EU. Ik snap dat je geen wereldoorlog wilt ontketenen, maar er vallen zoveel burgerslachtoffers. Angst is over het algemeen een slechte raadgever.” Diertens is blij met de steun toezeggingen van minister Kajsa Ollongren.

“Maar hoe langer het duurt, hoe heftiger de littekens”, weet ze. “De trauma’s zijn nu al groot, die kan ik niet wegnemen”, aldus Diertens. “Tanya en haar gezin zijn echt in de hoop en verwachting dat ze terug kunnen, maar ze heeft ook de realiteitszin dat dat niet heel snel gaat gebeuren.” Die angst, dat Tanya, haar twee zonen en andere Oekraïners die moesten vluchten voorlopig niet terug kunnen keren naar huis vanwege de aanhoudende oorlog, wordt pijnlijk bevestigd als Diertens een dag na het interview een berichtje stuurt via WhatsApp: “Inmiddels wordt de stad van Tanya ook bedreigd.”

Maak EU democratischer en schrap de unanimiteit, schreven Christiaan en Martijn de Vries (Opinie, 1 juni). Net als de auteurs wil ook de regering af van het vetorecht - met name als het gaat om buitenlandbeleid. De Europese Unie moet 'slagvaardiger' worden, heet het dan. Waarom is dit een verkeerde route?

De auteurs benoemen enkele problemen van de huidige EU: gebrek aan democratische legitimiteit en transparantie, verouderde financiële regels en een onduidelijk veiligheidsbeleid. Om vervolgens te stellen dat "een groot deel van de kritiekpunten is terug te leiden naar één kernprobleem: besluitvorming op basis van unanimiteit". Types als de Hongaarse premier Orbán staan met hun vetorecht effectief Europees optreden in de weg. Daarom zijn volgens de auteurs hervormingen nodig 'om waarden af te kunnen dwingen'.

Het is nogal wat om in naam van democratie te pleiten voor dwang. Om in naam van democratie de stem van de minderheid het zwijgen op te leggen. We kunnen zuur doen over veto's van Hongarije op een olieboycot, solidariteit is ook ver te zoeken. Hongarije is voor energievoorziening bijna volledig afhankelijk van Rusland, het is dus niet gek dat de Hongaren daar moeite mee hebben.

Wij zijn niet van de Orbán-fanclub, maar wel doordrongen van het feit dat Europa een divers continent is met uiteenlopende belangen en culturen. Ook Nederland zou met dezelfde logica gedwongen kunnen worden tot tal van besluiten waar we niet van gediend zijn. Denk aan een boycot, sancties of militaire operaties waar Nederlanders helemaal niet op zitten te wachten. Het probleem lijkt ook te worden overdreven: ondanks het vetorecht zijn er reeds zes sanctiepakketten.

Het pleidooi voor meerderheidsbesluiten drijft op het wensdenken dat de Unie bestaat uit 27 gelijkgezinde landen. EU-lidstaten zijn echter flink verdeeld over talloze onderwerpen en dat is ook niet zo gek met zoveel landen.

Als je besluitvaardiger wilt worden, is het beter om te werken aan een Europa van verschillende snelheden, waarbij groepen van landen hun eigen beleid kunnen maken. Zo voorkom je dat lidstaten in een keurslijf worden geperst. Afschaffing van het vetorecht zorgt voor een opgelegde eenheidsworst. Dan kiezen wij liever voor diversiteit.

Honderd dagen geleden begon de verschrikkelijke inval van de Russische Federatie in Oekraïne. Op de honderdste dag sinds het begin van de oorlog, spreekt de President van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, Tiny Kox, zich wederom uit. 'Door deze flagrante schending van het internationaal recht heeft Rusland de rode lijn van de Raad van Europa overschreden. Het schenden van deze rode lijn heeft als gevolg gehad dat Rusland onverwijld uit Europa’s oudste en grootste verdragsorganisatie is gezet, die lidstaten verplicht om vrede, rechtsstatelijkheid, mensenrechten en democratie hoog in het vaandel te houden.'

'Vandaag roep ik opnieuw de Russische autoriteiten – de President, de regering en het parlement – en alle Russische burgers op om onmiddellijk een einde te maken aan deze oorlog tegen onze lidstaat Oekraïne. Deze oorlog had nooit mogen beginnen, en had nooit zo lang mogen duren.' Ook vroeg Kox aandacht voor de slachtoffers van de inval: 'Sinds het begin van dit conflict zijn tienduizenden Oekraïense burgers en soldaten gedood, gewond of mishandeld. Er zijn gruwelijke oorlogsmisdaden gepleegd tegen onschuldige burgers. Miljoenen zijn gedwongen hun huizen en zelfs hun land te verlaten. De omvang van de verwoesting is enorm. Duizenden Russische soldaten hebben het leven verloren. Alle Russische burgers hebben hun toegang tot het Europees Hof voor de Rechten van de Mens verloren, met verstrekkende gevolgen voor zij wier mensenrechten geschonden zijn door de Russische autoriteiten.'

De President concludeerde in zijn toespraak: 'Elke dag dat deze oorlog voortduurt, is een dag te lang. Elke dag dat deze oorlog doorgaat, vormt een misdaad tegen het Oekraïense volk, de Oekraïense staat en het internationale recht. Stop deze oorlog, herstel de vrede, laat gerechtigheid zegevieren!'

Het plan moet de regering aanzetten tot actie. Nederland heeft specifieke kennis van bruggenbouw en kan dit delen met Oekraïne. Als gevolg van de oorlog zijn veel bruggen en spoornetwerken kapot. Dit maakt het voor mensen lastig om goed door het land te reizen. Ook zijn transporten met medicijnen, voedsel en bouwmaterialen lastig. Nederland kan daarnaast stedenbouwkundigen afvaardigen die kunnen starten met het opnieuw ontwerpen van verwoeste steden en dorpen. In het actieplan staat eveneens het voorstel om de export weer op gang te helpen, door actief te kijken hoe zonnebloemolie en de graanoogst het land uit komt. Dat is enerzijds belangrijk voor economisch herstel van het land en anderzijds draagt het bij aan de wereldwijde voedselvoorziening.

De Russische agressie tegen Oekraïne is onacceptabel. Maar laten we ervoor zorgen dat de oorlog geen dag langer duurt dan noodzakelijk.

De verwerpelijke oorlog van Poetin tegen Oekraïne zit inmiddels in zijn derde maand en het einde is nog niet in zicht. We zien hevige gevechten - met name in het oosten - met steeds zwaardere wapens. Op 9 mei hield Poetin een toespraak vol met oorlogsretoriek. Een voorspelbaar verhaal over een oorlog die noodzakelijk zou zijn vanwege het naziregime in Kiev. Flagrante onzin gecombineerd met een hoop demagogie.

Intussen horen we minder over de onderhandelingen. Terwijl die zo hard nodig zijn om een einde te maken aan het bloedvergieten.

Het is onmogelijk om te zeggen hoe de strijd zich gaat ontwikkelen. Maar we zien wel trends. Eén ervan is dat Rusland nauwelijks vorderingen maakt. De opmars naar Kiev is gestuit en ook in de Donbas schiet het weinig op. We zien al plekken waar de Oekraïners gebied terugveroveren.

Het verzet vanuit Oekraïne is sterker dan verwacht en dat verdient groot respect. Dat verzet wordt mede mogelijk gemaakt door bondgenoten en dat roept vragen op. Tot hoe ver moet die steun gaan? Wat zijn precies de doelen van bondgenoten als de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Nederland?

Is het doel om Oekraïne te steunen tegen de Russische invasie? Daar valt iets voor te zeggen. Of is het doel om de Russische strijdkrachten te verzwakken, zoals de Amerikaanse defensieminister Austin zei? Dat gaat een flinke stap verder en draagt grote risico's met zich mee. Het zou tot een oorlog in Rusland kunnen leiden.

Afgelopen vrijdag zei president Zelensky dat hij terug wil naar de situatie van 23 februari - de situatie van voor de invasie. Dat is heel wat anders dan “álle Russische troepen uit Oekraïne verdrijven inclusief de Krim”, zoals de Britse minister van Buitenlandse Zaken Truss stelde. Dat klink stoer, maar kan ook tot veel meer slachtoffers leiden.

Wat is wijsheid? Wat mij betreft moet een wapenstilstand bovenaan staan, zodat het bloedvergieten ophoudt. Uiteindelijk moet er een akkoord komen met uitzicht op een duurzame vrede. Dat betekent inzetten op onderhandelingen en escalatie voorkomen. “Het Russische leger verzwakken” zou dan ook geen aparte doelstelling moeten zijn. Het vergroot alleen maar de kans op een rechtstreekse confrontatie met Rusland.

Het is de oorlogstaal die ook voorbij kwam tijdens een recent bezoek van de Tweede Kamer aan de VS: “Ukraine must win this war, whatever it takes.” Whatever it takes? Dat lijkt me een slecht idee gezien het grote aantal kernwapens wereldwijd.

Als de gevechten voorbij zijn is het zaak om in Europa én mondiaal het gesprek aan te gaan over een nieuwe veiligheidsorde waarin dit soort oorlogen wordt voorkomen. Een orde waarin het niet gaat om polarisatie en wapenwedloop, maar om samenwerking en respect voor elkaars grenzen zoals vastgelegd in het internationaal recht.

Tijdens een eerste bezoek aan Oekraïne sinds de aanval van Rusland heeft president van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa en SP-senator Tiny Kox de wreedheden van Rusland in Oekraïne veroordeeld.

'Ik veroordeel met klem de wreedheden tegen onschuldige burgers, waaronder het gruwelijke seksueel geweld, gepleegd door het Russische leger in de steden rond Kiev. U kunt er zeker van zijn dat de Raad van Europa alle mogelijke hulp zal bieden om het onderzoek naar deze oorlogsmisdaden te vergemakkelijken en ervoor te zorgen dat degenen die hiervoor verantwoordelijk zijn voor de rechter worden gebracht', zei Kox.

Kox was in Oekraïne op uitnodiging van de voorzitter van het Oekraïense parlement Ruslan Stefanchuk. Hij prees het parlement omdat het ook ten tijde van oorlog nog doorwerkt. Namens de Raad van Europa heeft Kox hulp aangeboden bij de wederopbouw wanneer de oorlog voorbij is, op basis van respect voor rechtsstatelijkheid, mensenrechten en een pluralistische democratie. Zaken waar de Raad van Europa veel expertise in heeft. De delegatie kreeg ook een rondleiding in een van de regionale hulpcentra van het land waar vrijwilligers eten, kleren en beddengoed inzamelen en uitdelen aan mensen die op de vlucht zijn voor het oorlogsgeweld.

Het Assemblee onder leiding van Kox zal in april debatteren over de situatie in Oekraïne. Onder andere over de reactie van de Raad van Europa op de Russische aanval, het waarborgen van aansprakelijkheid voor ernstige schendingen van het humanitair recht en het optimale gebruik van in beslag genomen criminele vermogens.