Poliflw

Twee weken geleden presenteerde Rutger Groot Wassink en Jan Markink hun advies over toekomstige coalitiesamenwerking. GroenLinks neemt het advies van de verkenners over. We gaan serieus aan de slag met de adviezen in brede zin: lijmen, en zorgen voor structurele veranderingen in samenwerking en inhoud. Daar zijn we ook al mee begonnen. Inmiddels hebben de fractievoorzitters van de vier partijen al een aantal keer bij elkaar gezeten. Ook is Geke Faber, voormalig staatssecretaris en voormalig burgemeester van onder andere Zaanstad, bereid gevonden om de gesprekken voor te zitten en de partijen te ondersteunen in dit proces. Vervolgafspraken zijn inmiddels ook gemaakt. GroenLinks-fractievoorzitter Mark Coenders: "Zoals GroenLinks al langer bepleit: een doorbraak in samenwerking en inhoud is nodig. De verkenners onderschrijven dit. En dat gaat verder dan goed met elkaar overweg kunnen. Dat gaat wat GroenLinks betreft over hoe je samen kan werken om de stad beter te maken. Over het gezamenlijk uitdragen van- en aan de slag gaan met ambities voor Arnhem. En ook zeker over inhoudelijk tot elkaar komen."

"Dankuwel voorzitter.

Twee weken geleden ontvingen we het advies van verkenners Rutger Groot Wassink en Jan Markink over onze coalitiesamenwerking. Voor ik de inhoud induik wil ik allereerst beide heren bedanken voor hun werk, hun tijd, de goede gesprekken en het gedegen advies.

Dan terug naar de inhoud.

Terugblik

Op 21 juni hebben GroenLinks en de PvdA de coalitiesamenwerking met VVD en D66 opgezegd. Daar lagen inhoudelijke meningsverschillen onder over hoe om te gaan met de tekorten op de zorg. En er lagen verschillen onder over hoe je samenwerkt en wat het betekent om een coalitie te zijn. In het debat voor de zomer zijn we uitgebreid ingegaan om de redenen waarom we deze stap gezet hebben.

Samenwerking

Na vele gesprekken en ongetwijfeld veel denkwerk van de verkenners, ligt er nu een advies om te gaan lijmen. Maar het advies beperken tot die zin, doet geen recht aan het hele verhaal. Want het advies is breed. Ja, lijmen is op dit moment de enige logische optie. Maar de verkenners geven ook aan: “Een oplossing kan alleen bestendig zijn als bij alle partijen de bereidheid bestaat langs verschillende lijnen op een fundamenteel andere manier te gaan werken.” En: “Daarbij moet wel worden aangetekend dat elke oplossing moeilijk, zo niet zinloos is, zolang er niet iets structureels verandert in de raad maar vooral in de relatie tussen de coalitiefracties.”

Kortom voorzitter, zoals GroenLinks eerder al bepleitte: een doorbraak in samenwerking en inhoud is nodig. En dat gaat verder dan goed met elkaar overweg kunnen. Dat gaat wat GroenLinks betreft over hoe je samen kan werken om de stad beter te maken. Over het gezamenlijk uitdragen van- en aan de slag gaan met ambities voor Arnhem. En ook zeker over inhoudelijk tot elkaar komen.

De verkenners noemen het inhoudelijke twistpunt legitiem. Het oplossen van inhoudelijke twistpunten gaat beter wanneer de samenwerking goed is, maar ook dan moeten we nog een flinke slag slaan. De verkenners noemen dat er soms te veel gekeken wordt naar de letter van de afspraak, in plaats van de geest. Daarnaast benoemen de verkenners de disbalans in het coalitieakkoord, die zich uit wanneer er financiële tegenvallers zijn.

Lijmen is kortom ingewikkeld. Omdat dit het advies is van de verkenners zullen we de verantwoordelijkheid nemen om dit te onderzoeken. We zullen op basis van het advies stap voor stap kijken of hernieuwde coalitiesamenwerking tussen GroenLinks, VVD, D66 en PvdA mogelijk is.

Bestuurscultuur

Voorzitter, de afgelopen maanden ging het, zoals misschien al wel decennia lang, ook over de bestuurscultuur. Het gevaar in Arnhem is wat ons betreft dat we dingen normaal gaan vinden, die niet normaal zijn. Dat we de harde toon er maar bij vinden horen, dat we het niet naleven van regels of het niet eens kunnen afspreken van regels vinden horen bij politiek. Het is dan ook geen verassing, maar nog steeds naar om te lezen dat de verkenners ook constateren dat er “in de raad volgens velen een harde, onveilige, gepolariseerde cultuur heerst waar het beschadigen van een politieke opponent belangrijker lijkt dan inhoudelijke samenwerking.” Dit moeten we ons als gehele raad aanrekenen. En GroenLinks ziet hierin nogmaals de oproep, na bijvoorbeeld het rapport Frissen, aan de slag te gaan met een politiek voor de stad, en niet een politiek van frustreren en intimideren. Het moet ons aan het denken zetten als fracties niet in een coalitie willen stappen, mede door de cultuur. Wat GroenLinks betreft gaan we hier raadsbreed mee aan de slag.

Aan de slag met het advies

Voorzitter, eerder gaf ik al aan dat GroenLinks het advies van de verkenners overneemt. Dat we serieus aan de slag gaan met de adviezen in brede zin: lijmen, en zorgen voor structurele veranderingen in samenwerking en inhoud. Daar zijn we ook al mee begonnen. Inmiddels hebben we als fractievoorzitters al een aantal keer bij elkaar gezeten, en dat is positief. Ook hebben we Geke Faber, voormalig staatssecretaris en voormalig burgemeester van onder andere Zaanstad, bereid gevonden om de gesprekken voor te zitten en ons te ondersteunen in dit proces. Vervolgafspraken zijn inmiddels ook gemaakt.

Want voorzitter, zoals wij voor de zomer al zeiden: we staan voor enorme opgaven met grote gevolgen voor Arnhemmers. Deze stad verdient een coalitie die met elkaar- de stad en de rest van de gemeenteraad samenwerkt. Die staat voor empathie, de schouders eronder en vooruit. Voor Arnhem en Arnhemmers.

Dankuwel voorzitter."

Op 21 juni hebben GroenLinks en PvdA de coalitiesamenwerking met VVD en D66 opgezegd. Daar lagen inhoudelijke meningsverschillen onder, en verschillen over hoe je samenwerkt. Uit het advies van verkenners Rutger Groot Wassink en Jan Markink blijkt dat een lijmpoging op dit moment de enige logische optie is, maar dat er zowel inhoudelijk als relationeel veel nodig is om een lijmpoging te laten slagen. GroenLinks-fractievoorzitter Mark Coenders: “Lijmen is ingewikkeld. Omdat dit het advies is van de verkenners zullen we de verantwoordelijkheid nemen om dit te onderzoeken. We zullen op basis van het advies stap voor stap kijken of hernieuwde coalitiesamenwerking tussen GroenLinks, VVD, D66 en PvdA mogelijk is.”

In juli zijn Rutger Groot Wassink namens GroenLinks en Jan Markink namens VVD aangewezen als verkenners om te kijken naar toekomstige coalitiesamenwerking. Groot Wassink en Markink noemen het inhoudelijk twistpunt tussen de partijen in hun advies ‘legitiem’. Ook zijn de verkenners in hun advies helder over de coalitiesamenwerking. Ze constateren bijvoorbeeld dat fracties elkaar weinig gunnen. En dat elke oplossing moeilijk, zo niet zinloos is, zolang er niet iets structureels verandert. Groot Wassink en Markink constateren ook: “Naast het proberen te lijmen van de breuk zijn er op dit moment eigenlijk geen andere opties om tot een stabiel stadsbestuur te komen.”

GroenLinks herkent en erkent deze bevindingen. Mark Coenders: “Het is tijd om in Arnhem werk te maken van betere samenwerking en andere politiek. Een doorbraak is noodzakelijk.”

GroenLinks, VVD, D66 en PvdA gaan in gesprek. Tijdens gesprekken verkennen we of er een basis kan komen om heronderhandeling te starten. Mark Coenders: “Er is veel gebeurd. We moeten eerst werken aan vertrouwen, voor we weten of een lijmpoging kansen heeft.”

De afgelopen weken is er veel gebeurd in de Arnhemse politiek. Maar wat GroenLinks betreft moet nu de blik moet vooruit. Zoals we vorige week al zeiden: deze stad verdient een coalitie die met elkaar- de stad en de rest van de gemeenteraad samenwerkt. Die staat voor empathie, de schouders eronder en vooruit. Voor Arnhem en Arnhemmers. Tijdens de behandeling van de Perspectiefnota - een voorbereiding op de begroting - haalde een motie van GroenLinks en PvdA om enkele zorgmaatregelen opnieuw te bekijken een meerderheid. Fractievoorzitter Mark Coenders: "Na de coalitiebreuk zijn inmiddels twee verkenners aan de slag om te komen tot een stabiele coalitie. Het past wat GroenLinks betreft niet om op zo’n moment een perspectiefnota en daaraan gekoppelde moties of amendementen te behandelen die een claim neerleggen op de onderhandelingstafel. We hebben dan misschien vandaag een leuke dag, een goed persbericht, maar we houden Arnhem en elkaar voor de gek." De Perspectiefnota is daarom ter kennisnemening aangenomen.

GroenLinks steunde bij de Perspectiefnota geen voorstellen die politiek zeer gevoelig liggen en gevolgen hebben voor de begroting. Mark Coenders: "Het past nu om terughoudend te zijn. We hopen allemaal op een stabiele coalitie in het belang van de stad, en zo’n coalitie moet je niet van tevoren belasten met een te zware claim voor de onderhandelingstafel. Dan maar even geen stoer persbericht of tweet." In aanloop naar de komende tijd zullen voor GroenLinks de uitgangspunten helder blijven: goede zorg, aanpakken van armoede, tegengaan van klimaatverandering, meer sociale huurwoningen en meer groen in de stad. En daarbij zeker nog: een politiek die luistert naar de stad en op een positieve manier samenwerkt. Wat GroenLinks betreft gaat de blik écht vooruit.

Ondanks dat GroenLinks en anderen terughoudendheid betoogden, dienden enkele partijen toch voorstellen in die politiek gevoelig liggen én grote financiële gevolgen hebben. Een motie van D66 en VVD om meer reserves op te bouwen voor het aflossen van gemeentelijke schulden haalde een meerderheid. Er zat echter geen dekking bij, waarmee er een gat in de begroting is geslagen van € 2,7 miljoen. Richting de onderhandelingen en de begroting zal dit dan ook onderdeel van gesprek zijn.

Woensdag besloot de Arnhemse gemeenteraad dat GroenLinks en VVD beide een verkenner aan kunnen wijzen voor een ronde langs alle fracties. Dit naar aanleiding van de coalitiebreuk, ontstaan nadat GroenLinks en PvdA de samenwerking met VVD en D66 opgezegd hebben. GroenLinks heeft Rutger Groot Wassink gevraagd namens GroenLinks verkenner te zijn. Eerder wees VVD Gelders gedeputeerde Jan Markink aan als verkenner namens die partij. Rutger Groot Wassink (geboren in 1974 in Doetinchem) is namens GroenLinks wethouder van Amsterdam. Eerder was hij fractievoorzitter in Amsterdam en werkte hij onder meer voor FNV en de Tweede Kamerfractie van GroenLinks. Fractievoorzitter Mark Coenders: "We zijn blij dat Rutger Groot Wassink bereid is om - samen met Jan Markink - een verkenning te doen naar welke coalitie in het belang van de stad is. Rutger heeft veel politieke en bestuurlijke ervaring, die nodig is om deze lastige klus te klaren."

Onlangs hebben GroenLinks en PvdA de samenwerking met VVD en D66 opgezegd. Daar lagen inhoudelijke meningsverschillen onder, en verschillen over hoe je samenwerkt. Woensdag 26 juni sprak de gemeenteraad over de ontstane situatie en het vervolg in een extra raadsvergadering. Daarbij werden enkele moties in stemming gebracht door andere fracties over een vervolg. Een motie voor een lijmpoging met de oude coalitie haalde geen meerderheid. Een motie om GroenLinks en VVD beide een verkenner aan te laten wijzen voor een ronde langs alle fracties haalde het wel. Fractievoorzitter Mark Coenders: “We zijn tevreden dat de gemeenteraad uitspreekt dat GroenLinks een rol moet hebben in toekomstige coalitiesamenwerking en we in de verkenning als GroenLinks met de VVD de leiding kunnen nemen. We gaan hier wat ons betreft snel mee aan de slag.”

Lees hieronder de spreektekst van Mark Coenders:

“Afgelopen vrijdag hebben we als GroenLinks een moeilijke beslissing moeten nemen. Ruim een jaar na de start hebben we de coalitiesamenwerking met VVD en D66 moeten opzeggen. Die breuk was niet voor niets. Daar lagen inhoudelijke meningsverschillen onder, en verschillen over hoe je samenwerkt. Zo’n besluit gaat niet over één nacht ijs. Zo’n besluit geeft ook verantwoordelijkheid.

Voorzitter. Een aantal mensen vroegen zich af: waarom, en waarom nu? De vraag kan wellicht beter zijn: waarom nu pas? Waarom zo lang gewacht, terwijl Arnhemmers wachten op een koers voor het oplossen van de enorme tekorten. Ik snap die vragen. En hoewel we vooral de behoefte hebben om vooruit te blikken, is het ook nog terug te blikken op de aanleidingen voor de ontstane situatie.

Een jaar geleden sloten GroenLinks, VVD, D66 en PvdA een coalitieakkoord. In dat akkoord zaten verschillende afspraken, met een aantal belangrijke ambities. We wilden een socialere stad, een duurzamere stad, een aantrekkelijke stad en goed en verantwoord bestuur. We spraken daarnaast onderling af dat we wilden werken in vertrouwen en het college in staat wilden stellen om te functioneren als boegbeeld van de stad.

Al snel bleek de samenwerking lastig te zijn, zo bleek bijvoorbeeld bij de begrotingsbehandeling. Na een aantal maanden bleek er een enorme stijging van de uitgaven in de zorg te zijn. Op 12 december ontvingen we daarover als gemeenteraad een brief.

In de tijd daarna bleek het niet mogelijk hier als coalitie over te spreken. Het college is wel aan de slag gegaan met mogelijke maatregelen. Na een zogenaamde college-tweedaagse begin maart hadden ze daarover een voorlopig akkoord. Het was de bedoeling om, zoals beloofd, daarover de gemeenteraad te informeren via een raadsbrief. Op 15 maart vroegen de wethouders ons als fractievoorzitters bij elkaar te komen om de situatie te bespreken. Het bleek immers ondanks keihard werk van de wethouders en de organisatie niet mogelijk om redelijke oplossingen te vinden zonder de kaders van het coalitieakkoord te raken. Het college gaf aan dat niet het doel was de raadsbrief te bespreken. Desondanks weigerde D66 aanwezig te zijn bij dit coalitieoverleg. Tijdens het overleg bleek dat het college haar verantwoordelijkheid had genomen om tot maatregelen te komen, maar dat daarbij iets gedaan werd aan de coalitieafspraak over de solvabiliteit. Al snel bleek dit voor de VVD niet acceptabel. Hiermee verviel de steun voor een oplossing en kwam het college niet tot een definitief besluit. Een oplossing werd er door partijen ook niet aangedragen. Door de opstelling van fractievoorzitters was een patstelling ontstaan die een collegebesluit onmogelijk maakte. En daarmee kon het college de raad niet informeren met een raadsinformatiebrief.

In de weken die volgden zijn er diverse coalitie-overleggen geweest. Vele malen zonder D66. En als het wel lukte gezamenlijk te spreken, wilde met name D66 niet over de inhoud spreken. Steeds werden de posities duidelijk: om tot oplossingen te komen is het nodig iets met de kaders van het coalitieakkoord te doen, maar dit was niet mogelijk voor D66 en VVD. Daarnaast wilde D66 niet over de inhoud spreken. Het niet over inhoud willen spreken maakt samenwerken als een coalitie niet alleen lastig, maar onmogelijk. Je bent dan geen coalitie, maar vier verschillende losse raadsfracties. Het was hierbij zelfs extra naar, omdat die opstelling ervoor zorgde dat het college niet tot besluiten kon en mocht komen, waardoor de rest van de gemeenteraad tevergeefs wachtte op een brief met maatregelen om de tekorten in de zorg op te lossen. Ondertussen liep hiermee de voorbereiding op de perspectiefnota ook vertraging op.

Uiteindelijk deed ik een ultieme oproep tot oplossingen te komen. Hierbij werd duidelijk dat er volgens de VVD meer balans moest komen. Hier is naar gezocht. Zo is het dat ook aan afspraken van GroenLinks en PvdA geschaafd wordt, zoals te zien in de perspectiefnota. Die donderdag, inmiddels 18 april, kwam het college samen in een extra vergadering. Hierbij werd overeenstemming bereikt, na telefonisch contact met fractievoorzitters.

Eind goed, al goed, zou je zeggen. De brief en de perspectiefnota hebben weliswaar vertraging opgelopen, maar de coalitie heeft het college in staat kunnen stellen een sluitend verhaal met maatregelen vast te stellen. En voorzitter, dat dachten wij ook. Tot de perspectiefnota gedeeld werd. In coalitieoverleg gaf met name D66, maar ook VVD aan, dat zij nooit zullen instemmen met een ongewijzigde perspectiefnota. Al die maanden praten, accepteren, over grenzen heen stappen. Allemaal voor niets. Om nog maar te zwijgen over wat dit voor een signaal afgeeft aan ook de wethouders van VVD en D66, die keihard gewerkt hebben om tot zo’n akkoord te komen.

En laat helder zijn voorzitter: voor GroenLinks is dit een uiterst pijnlijk verhaal. Een bezuiniging van 7,5 miljoen op de zorg is niet onze keuze. Dat valt ons ontzettend zwaar, zeker wanneer we niet alleen belastingen niet verhogen maar zelfs niet indexeren. Zeker wanneer we als gemeente gewoon geld in kas hebben. Maar we snapten en snappen, dat je concessies moet doen in een coalitie. Dat er compromissen nodig zijn. In het belang van Arnhemmers. En ja, dan wilden we het nog wel hebben over de precieze invulling. Maar dat er maatregelen genomen zouden worden richting het coalitieakkoord, en dat dat ook wat betekende voor de zorgmaatregelen, dat was volstrekt helder voor alle coalitiepartijen. Een later voorstel van VVD en D66 om dan maar iets te doen aan bijvoorbeeld wijkvoorzieningen raakt Arnhemmers direct. De perspectiefnota was voor ons een ultiem compromis tussen de doelen van het coalitieakkoord, de nieuw onstane werkelijkheid en wat nodig is voor de stad. Wijzigingen daarop moeten verbeteringen zijn, en dat was dit niet voor GroenLinks en PvdA. Daarop gaven VVD en D66 aan dit amendement sowieso in te dienen. Ze vonden dat GroenLinks en PvdA niet konden instemmen met deze perspectiefnota.  En dat zij dat ook sowieso niet zouden doen.

GroenLinks en PvdA voelen de verantwoordelijkheid om te komen tot een goede begroting met maatregelen om het tekort in de zorg op te lossen. Je bent een coalitie omdat je samenwerkt in het belang van de stad. Niet om vast te blijven houden aan een papieren werkelijkheid terwijl de wereld buiten enorm veranderd. Het is betreurenswaardig dat we als coalitie hier niet eens samen over konden spreken, en als we daar samen over spraken, het niet over de inhoud mocht gaan. En als het eindelijk over de inhoud mocht gaan, daar keihard op terug onderhandeld werd. Te vaak lukte het niet op een constructieve manier met D66 in gesprek te komen. Helaas is het ook met de VVD in deze samenstelling niet mogelijk gebleken tot goede samenwerking te komen, die nodig is voor een stevige coalitie. Een fout die we wellicht wel gemaakt hebben, is de titel van ons persbericht. Daarin staat dat GroenLinks en PvdA de samenwerking met VVD en D66 opzeggen. Maar die samenwerking was er niet meer. We hebben het alleen maar openbaar gemaakt.

Hiermee zien we ook dat de discussie over deze situatie gaat over de bestuurscultuur. Een cultuur die we allemaal laten bestaan, actief of passief. Hoe pijnlijk de beslissing ook is die we hebben moeten nemen, we hopen hiermee een positieve stap te zetten. Naar een politiek van de stad, in plaats van een politiek die vooral met zichzelf bezig is. Naar een politiek van praten, in plaats van schreeuwen. Naar een politiek van empathie. Van elkaar dingen gunnen. Van werken voor Arnhemmers in plaats van om anderen te tackelen. Naar politiek zoals politiek bedoeld is.

We moeten door voorzitter. En we gaan door. Allemaal. De blik moet vooruit. GroenLinks voelt de verantwoordelijkheid en de plicht de volgende stap te zetten naar een coalitie die het beste is voor de stad. Als de gemeenteraad ons die ruimte geeft en gunt, willen we hier zo snel mogelijk mee aan de slag. We hebben namelijk geen tijd te verliezen. We staan voor enorme opgaven met grote gevolgen voor Arnhemmers. Deze stad verdient een coalitie die met elkaar- de stad en de rest van de gemeenteraad samenwerkt. Die staat voor empathie, de schouders eronder en vooruit. Voor Arnhem en Arnhemmers.

Dankuwel voorzitter.”

De Arnhemse fracties van GroenLinks en PvdA zeggen de coalitiesamenwerking met VVD en D66 op. Reden hiervan is het verschil in bereidheid om de knellende financiële coalitieafspraken aan te passen om de tekorten – die met name ontstaan zijn doordat de uitgaven in de zorg zijn gestegen met 18 miljoen euro – op te lossen. GroenLinks en de PvdA vinden dat mensen in Arnhem zeker moeten kunnen zijn van goede zorg, daar is geld voor nodig. We kunnen daarom niet vast blijven houden aan knellende financiële afspraken, zoals het blijven vullen van onze spaarpot en het bevriezen van de lasten. GroenLinks fractievoorzitter Mark Coenders en PvdA fractievoorzitter Eric Greving: “Er zijn belangrijke maatschappelijke opgaven in de stad die we moeten aanpakken, zoals goede en bereikbare zorg en voorzieningen in de wijken voor kwetsbare Arnhemmers. We moeten verantwoordelijkheid nemen voor oplossingen.” GroenLinks zal daarom als grootste partij, samen met de PvdA, in gesprek gaan met verschillende partijen om te komen tot die oplossingen.

Sinds vorig jaar het coalitieakkoord tussen GroenLinks, VVD, D66 en PvdA is gesloten, zijn de uitgaven in de zorg met ruim 18 miljoen euro toegenomen. Om de tekorten op te lossen zijn maatregelen nodig. Pijnlijke maatregelen die kwetsbare inwoners van Arnhem kunnen raken. In de voorbereiding op de begroting doet het college van burgemeester en wethouders een voorstel voor het oplossen van het tekort, dat voor GroenLinks en PvdA een ultiem compromis is tussen de doelen van het coalitieakkoord, wat nodig is voor Arnhem en de ontstane financiële situatie. Ondanks veel overleg geven VVD en D66 aan niet te kunnen instemmen met het voorstel van het college. Zij stellen zelfs voor nog extra te bezuinigen op de wijkbudgetten, waaronder bijvoorbeeld armoede, Spelen en Groen. Mark Coenders en Eric Greving: “Voor GroenLinks en PvdA gaan goede zorg en ondersteuning voor Arnhemmers die dat nodig hebben boven knellende financiële afspraken. Daarbij staat wat nodig is voor Arnhemmers voorop.”

Naast inhoudelijke verschillen ervaarden GroenLinks en PvdA meermaals een gebrek aan constructieve samenwerking met vooral D66. Coenders en Greving: “We betreuren het dat deze stap nodig is. Maar te vaak lukte het niet op een constructieve manier met D66 in gesprek te komen. Helaas is het ook met de VVD in deze samenstelling niet mogelijk gebleken tot goede samenwerking te komen, die nodig is voor een stevige coalitie.”