PvdA Flevoland heeft zich verenigd op basis van gemeenschappelijke politieke uitgangspunten, met als doel deel te nemen aan het bestuur. Via verkiezingen proberen wij zetels te veroveren in de Provinciale Staten, waardoor wij invloed kunnen verkrijgen op het overheidsbeleid in Flevoland.
Tot zover de theorie, dan nu de praktijk.
De verkiezingsuitslagBij de verkiezingen voor de Provinciale Staten van Flevoland heeft de PvdA drie ‘volle’ zetels gehaald. In absolute zin hebben wij ruim 1.700 stemmen meer gehaald dan de vorige keer.
Na de verkiezingen ben ik als lijsttrekker en fractievoorzitter de informatiefase ingegaan met het idee dat wij op voorhand geen partij uitsluiten, juist omdat wij zelf een inclusieve samenleving voorstaan en diegenen die nu nog buitenspel staan willen insluiten.
Daarnaast ben ik van mening dat je recht moet doen aan de verkiezingsuitslag en dat je daarom de kiezers op bijvoorbeeld Forum voor Democratie (FvD) niet zomaar mag negeren. Wat is hun signaal? Kunnen (en willen) wij dit van een antwoord voorzien?
Wij hebben in de fractie afgesproken langs drie lijnen de informatiefase in te gaan: inhoudelijke overeenstemming op belangrijke onderwerpen (1), samenwerkingsbereidheid vanuit een gedeelde visie en ambitie (2), solidariteitsbesef ten behoeve van een verbonden samenleving (3).
De eerste gesprekkenInformateur Annemarie van Gaal heeft alle partijen uitgenodigd om in gesprek te gaan over tien belangrijke inhoudelijke onderwerpen. Wij, Jop Fackeldey en ik, hebben namens de PvdA-fractie de ‘krachtige samenleving’ als elfde onderwerp ingebracht, omdat wij vinden dat de maatschappelijke opgaven in Flevoland leidend moeten zijn voor de politieke agenda. Wij willen ons daarom niet bij voorbaat beperken tot de wettelijke kerntaken.
Vervolgens zijn in een telefoongesprek met de informateur vijf onderwerpen nog eens kort aan de orde geweest. Op basis daarvan hebben wij aangegeven verder te willen verkennen of samenwerking mogelijk is met FvD, VVD, CDA en CU. Ook heb ik daarbij aangegeven dat het moet gaan over de invulling van het begrip solidariteitsbesef en de vraag hoe wij geloofwaardig met FvD kunnen samenwerken als landelijke uitspraken blijven aanzetten tot verdeeldheid.
De rapportageIn haar adviesrapportage heeft de informateur de samenwerking tussen genoemde vijf partijen aanbevolen. Tijdens haar mondelinge toelichting in de Statenvergadering gaf zij aan dat ‘Gert Jan, Jan, Harold, Jan Nico en Willem’ een goed glas bier met elkaar zouden moeten drinken en dat het dan vast wel goed zou komen.
Ook constateerde zij dat de vijf partijen commitment hadden op vier belangrijke onderwerpen. Wij hadden echter slechts commitment afgegeven om deze onderwerpen in een volgende fase verder te bespreken, waarbij het mogelijk leek om op de inhoud nader tot elkaar te komen. Het andere onderwerp, de krachtige samenleving (!), had in het rapport geen plek meer gekregen.
In mijn duidingsspeech heb ik nadrukkelijk aangegeven dat de volgende fase geen formatiefase kon zijn, omdat er nog teveel onzekerheden waren. Naast de inhoudelijke onderwerpen heb ik wederom samenwerkingsbereidheid en solidariteitsbesef genoemd en toegelicht.
Ik citeer hier een stukje van mijn spreektekst, die deels gebaseerd is op het beginselmanifest ‘Van Waarde’: “Wij hebben solidariteitsbesef als een belangrijk startpunt genoemd van waaruit wij politiek bedrijven. Sociaal-democraten benaderen de samenleving als een gemeenschap met een gedeelde toekomst. Daarbij is het voortdurend zaak de boel bij elkaar te brengen en houden, door breuklijnen tussen hoger en lager opgeleiden en tussen culturele groepen te matigen. Verscheidenheid maakt ons sterker. Kinderen van Nederland krijgen gelijke kansen. Dit aspect van een verbonden samenleving is nog niet aan de orde geweest en er is reden om dat wel aan de orde te hebben. Je hoeft in de politiek geen vrienden of gelijkgestemden te zijn om toch goed samen te kunnen werken. Je moet echter wel kunnen blijven varen op je eigen moreel kompas. Kunnen wij elkaar benaderen op de beginselen ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap of solidariteit’? Welke samenwerkingsafspraken zijn hierover mogelijk? Hierover zullen we het zeker moeten hebben in een vervolgfase, ook al omdat dit de kern raakt van een eventuele samenwerking met Forum Flevoland.”
Ergo: de PvdA-fractie heeft duidelijk aangegeven dat zij constructief in het proces zat, maar dat er op de inhoud en samenwerking nog een hoop werk te verrichten was. Vervolgens is één en ander in een stroomversnelling terecht gekomen. Toen bleek dat de media en onze achterban dachten dat er in Flevoland en Overijssel al een akkoord was, hebben wij gemeend een tegengeluid te moeten laten horen.
Onze verklaringDus hebben wij een verklaring opgesteld waarin wij FvD gevraagd hebben om afstand te nemen van een aantal uitspraken van Thierry Baudet, zoals over het meldpunt indoctrinatie, over de ondermijning van onze cultuur door journalisten, wetenschappers, kunstenaars en architecten, over het gedachtegoed van homeopathische verdunning en een dominant blank en boreaal Europa, over dat vrouwen nu eenmaal minder ambitie hebben en dat dit hun natuurlijke rol is.
De inkt van onze verklaring was nog niet droog of daar kwam al weer een uitspraak van Baudet over een 16-jarige klimaatactiviste bij. Daarna verwoordde Stevo Akkerman onze gevoelens in zijn column in Trouw op treffende wijze: “Maar het is interessant om te zien hoe gematigd de Forum-vertegenwoordigers in bijvoorbeeld Flevoland zich tot dusver opstelden. De oorlogstaal van Baudet is blijkbaar niet de hunne. En ook in Overijssel begint Forum rustig formatiegesprekken met PvdA, CDA, VVD en ChristenUnie, ofwel het partijkartel. Ik was dus, vanwege die plotsklapse zachtmoedigheid, geneigd dergelijke gesprekken niet per se verkeerd te vinden, al moest ik wel iets overwinnen. Dreigen we op deze manier de democratie niet uit te leveren aan haar belagers? De PvdA bezweert de onderhandelingen in te gaan ‘met onze kernwaarden van respect, solidariteit en verdraagzaamheid’. Probeer het dan maar, dacht ik, wie weet. Toen kwam Baudet gisteren met zijn aanval op een 16-jarig meisje, klimaatactiviste Greta Thunberg die kampt met autisme. Baudet omschreef haar als ‘dit vroegrijpe Alice Miller-syndroom’ en ‘dit narcistisch pubertijdsperikel’ (sic). De ‘kneuzen’ die met haar ‘meejanken’ wilde hij ‘vervangen en verslaan’. Los van de vraag of 16-jarigen politiek moeten worden ingezet: als dit de beschaving is waar Forum-liefhebbers van dromen, dan wordt een gesprek niks.”
De afrondingOnze verklaring heeft het vervolggesprek op scherp gezet en dat was volgens mij ook nodig. Dit was het moment om van onze kant klare wijn te schenken. Als FvD zich niet zou willen distantiëren van deze uitspraken dan is structurele samenwerking met FvD voor PvdA Flevoland simpelweg een brug te ver.
Wij zijn niet doof of blind voor de emotie die deze uitspraken en standpunten bij onze achterban en de inwoners van Flevoland oproept. Ondanks de prettige kennismaking met de regionale vertegenwoordigers van FvD in de Provinciale Staten tijdens de informatie en ondanks het langdurige, intensieve en constructieve gesprek dat wij vervolgens met FvD, VVD, CDA en CU hebben gehad, kwamen wij tot de conclusie dat samenwerken in een coalitie met de partij FvD voor ons niet mogelijk zou zijn. Men wilde zich immers niet distantiëren van deze uitspraken, waardoor voor ons een ‘principiële olifant’ in de kamer aanwezig bleef.
En, zo hebben we dan toch geleerd: het is vergeefse moeite als de kans op succes niet groter is dan 0,00007%. Dus hebben we ons moreel kompas en wat van waarde is zwaarder laten wegen dan de mogelijkheid om mee te besturen.
Willem de Jager
Het bericht Varen op moreel kompas verscheen eerst op PvdA Flevoland.