Goede wil kabinet is niet genoeg
3 vragen over klimaatdoelen
1. Over welke klimaat- en milieudoelen hebben we het nu?
2. Het Urgenda-doel is onhaalbaar. Paniek dus, in het
kabinet?
3. Wat kan het kabinet nog doen in zo'n korte tijd?
Het Planbureau voor de Leefomgeving zal vrijdag bekendmaken dat de klimaatdoelen voor 2020 niet gehaald worden, tenzij het kabinet draconische maatregelen neemt.
Over welke klimaat- en milieudoelen hebben we het nu?
Goede vraag, want daar zijn er nogal wat van. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) komt eind deze week met een nieuwe voorspelling over drie klimaatdoelen die Nederland zichzelf voor het jaar 2020 heeft gesteld. Dat zijn verlaging van de broeikasgasuitstoot (doel: 25 procent reductie ten opzichte van 1990), het verhogen van het aandeel groene energie als percentage van het totale energieverbruik (doel: 14 procent) en een extra verlaging van het totale energieverbruik (doel: 100 petajoule minder dan in 2013).
Geen van deze doelen wordt volgens de nieuwe PBL-raming gehaald. Op het niet halen van de laatste twee doelen staan in principe geen sancties voor het kabinet. Het eerste doel is het hardst, want het gevolg van twee rechterlijke uitspraken in de rechtszaak van milieuorganisatie Urgenda tegen de staat. Zowel de rechtbank (in 2015) als het gerechtshof in hoger beroep (in 2018) oordeelden dat de Nederlandse staat verplicht is zijn burgers te beschermen tegen de gevaren van klimaatverandering. Daarvoor is het essentieel, aldus de rechters, dat de Nederlandse overheid zich serieus inspant om de broeikasgasuitstoot te verminderen.
In de Urgenda-zaken oordeelde de rechter dat het reductiedoel van 49 procent in 2030 niet geloofwaardig is als Nederland niet al in 2020 minstens 25 procent CO2-reductie bereikt. Door dat vonnis is dat reductiedoel voor volgend jaar ineens wél hard. Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat is in cassatie gegaan tegen het vonnis van het gerechtshof, maar het kabinet kan het arrest van de Hoge Raad niet achteroverleunend afwachten. 2020 is immers al volgend jaar.
Het Urgenda-doel is onhaalbaar. Paniek dus, in het kabinet?
Valt wel mee. Het kabinet zag deze dreun al een tijdje aankomen en heeft een strategie uitgestippeld. Die komt waarschijnlijk neer op het nemen van een aantal niet al te pijnlijke maatregelen om goede wil te tonen en hopen dat dit voor de rechter voldoende is om clementie te betrachten, mocht Urgenda in 2021 navordering van het CO2-reductiedoel eisen. 'Als puntje bij paaltje komt zal de rechter ons niet aan het onmogelijke houden', klinkt het in coalitiekringen.
Een zwak punt in deze redenering is dat het kabinet het halen van de Urgenda-doelstelling zelf onmogelijk heeft gemaakt door adequate maatregelen jarenlang uit te stellen. Immers: hoe eerder je een uitstootverminderende maatregel neemt, hoe groter de CO2-reductie in 2020. Dat Urgenda in 2015 gelijk kreeg van de rechter verraste vriend en vijand. Het kabinet ging er blijkbaar voetstoots vanuit dat het gerechtshof dat 'gekke' vonnis in hoger beroep wel terug zou draaien, maar dat gebeurde niet. Dit arrest kwam in oktober 2018. Toen was het al te laat om het tij nog te keren. Een maand na het verloren hoger beroep zette het kabinet 500 miljoen euro opzij voor extra klimaatmaatregelen. Dat duidt erop dat het kabinet in elk geval nog íets wil doen om de CO2-uitstoot voor eind 2020 extra te verlagen. Het kabinet zal met concrete maatregelen waarschijnlijk wachten tot na de Statenverkiezingen van 20 maart. Daardoor gaat nog meer tijd verloren.
Wat kan het kabinet nog doen in zo'n korte tijd?
De Amsterdamse Hemwegcentrale van Nuon vijf jaar eerder sluiten dan gepland (eind 2019 in plaats van eind 2024) is het laaghangende fruit. Het kabinet zal hier vrijwel zeker toe besluiten, omdat het hoogstens 50 miljoen euro kost en Nuon eraan wil meewerken. Het versneld sluiten van de Rotterdamse kolencentrale van Engie zou ongeveer een miljard euro kosten, waarvan dus al een half miljard gereserveerd is. Of dit een verstandige besteding van overheidsgeld is, is de vraag. De Engie-centrale moet namelijk vóór 2030 toch al volledig overstappen op biomassa, met een sterke daling van de CO2-uitstoot tot gevolg.
Het binnen een jaar sluiten van de andere drie kolencentrales is niet aan de orde: de Amercentrale is de warmtebron van de stadsverwarming voor tienduizenden huishoudens en de kolencentrales in de Eemshaven en op de Maasvlakte zijn veel te groot om pardoes dicht te gooien. Dan zou de Nederlandse energievoorziening in gevaar komen. Het is bovendien schreeuwend duur, omdat die twee centrales per stuk vele miljarden waard zijn.
Veel maatregelen die in 2015 na het eerste Urgenda-vonnis nog mogelijk waren, zijn nu geen optie meer. Zo berekende het PBL destijds dat het een megaton CO2 zou schelen als de overheid elk jaar 50.000 woningen zou verduurzamen. Inmiddels zijn er drie jaar verstreken en kunnen er voor 2021 niet 250.000, maar slechts 100.000 woningen verduurzaamd worden. De maximale CO2-reductie van deze maatregel is daardoor geslonken naar 0,4 megaton. Het verlagen van de CO2-uitstoot van de industrie vergt ook tijd die er niet meer is: fabrieken kunnen niet van de ene op andere dag worden omgebouwd.
Een goedkope en effectieve maatregel die het kabinet snel kan invoeren, is het verlagen van de maximumsnelheid op de snelweg naar 100 kilometer per uur. Voor de VVD, wiens minister Cora van Nieuwenhuizen nog geregeld nieuwe 130 km-bordjes langs de snelweg poot, is dat waarschijnlijk onaanvaardbaar. Hard kunnen doorrijden op de snelweg is een politiek uithangbord van de liberalen. Het verder verhogen van de energiebelasting kan ook helpen om de CO2-uitstoot snel en effectief terug te dringen, maar ook dit ligt politiek erg gevoelig. De coalitie leest niet graag krantenkoppen over de almaar stijgende energierekening voor gezinnen.
DUIDELIJKHEID BIJ VERKIEZINGEN
Tegen de verwachting in maken de planbureaus nog vóór de statenverkiezingen bekend hoe het concept-klimaatakkoord van voormalig VVD-leider Ed Nijpels uitpakt voor de broeikasgasemissies en de koopkracht van huishoudens.
Op 13 maart, precies een week voor de verkiezingen, presenteren het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) hun conclusies. Door deze planning kan het klimaatbeleid een brisant thema worden in de laatste dagen van de verkiezingscampagne.
De doorrekening van het PBL moet uitwijzen of de voorstellen van de vijf klimaattafels volstaan om de nagestreefde reductie met 49 procent van de CO2-uitstoot in 2030 te halen. Het CPB berekent hoe de kosten van de maatregelen neerslaan bij bedrijven en gezinnen. Dit is politiek zeer gevoelige materie, omdat de vier coalitiepartijen zeer verschillend denken over het klimaatbeleid.
Bron: Volkskrant 23-01-2019
YVONNE HOFS
.png)
