Tradities in culturen zijn er in geuren en kleuren. Ze zijn overal heel hardnekkig. Sterk dus. In sommige streken houden ze van carbidschieten, in andere van bloemencorso, carnaval, Maria bedevaart, stierengevechten, dwergwerpen, en soms ook Zwarte Piet. De meeste daarvan zijn onomstreden, maar soms roept een traditie vragen op. Dat komt meestal door veranderende maatschappelijke ontwikkelingen. Die veranderingen kunnen zijn veroorzaakt door de economie, door demografische verschuivingen, door pedagogische inzichten of een combinatie daarvan. Soms ook sterven ze gewoon uit. De kijk op tradities is dus geen statisch gegeven. Die kijk is constant in beweging.
Het is dan ook niet verbazingwekkend dat dwergwerpen onder vuur is komen te liggen. Veel emancipatiebewegingen waren de dwergen – the Little People – inmiddels, voorgegaan: vrouwen, homoseksuelen, Maoris, Indianen, etc. Van de Franse Raad van State tot en met de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties is deze ‘hoogstaande’ traditie (het wereldrecord van 4 meter stamt uit 1987 op naam van een zekere Cuddles) onder de loep genomen. Dit tot groot verdriet van veel ‘dwergen’ die hiermee hun broodwinning in gevaar zagen komen! Verboden is het niet, maar lokale bestuurders staan in hun recht als ze deze kroegtraditie onmogelijk maken. Dit met name vanwege de onmenselijkheid van het spektakel.
Zwarte Piet met roe en zak voor stoute kindertjes, pedagogisch totaal onverantwoord natuurlijk
De aanhangers van ‘onze’ Zwarte Piet traditie – die alleen in Nederland op deze manier bestaat – hoeven dan ook niet verontwaardigd te zijn als ook hier vreemde ogen dit kinderfeestje aan een kritisch oordeel onderwerpen; diezelfde Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties. Anderen zijn hen al voorgegaan tenslotte. En.. de traditie is door die commissie als racistisch beoordeeld. Daarmee zijn niet de mensen die hem aanhangen of praktiseren tot racisten verklaard, maar het fenomeen an sich kan de toets der kritiek niet langer doorstaan. Ook deze traditie lijkt te worden ingehaald door emancipatoire ontwikkelingen. Is duidelijk bezig aan de terugtocht. Een kwestie slechts van tijd.
Dit hoeft helemaal niet te verbazen, omdat in de VS een zelfde soort van traditie die van ‘Black Face’, het zwarten van een witte man/vrouw, (the Black and White Minstrel show bijvoorbeeld) al veel eerder in de racistische ban was gedaan. Dit natuurlijk onder druk van de zwarte emancipatie beweging, In België stond Tintin in Afrika, vanwege de toenemende migratie vanuit de voormalige koloniën en bij ons Sjors en Jimmy en ook Kuifje al langere tijd onder druk en zijn ook meeveranderd. Dus waren we eigenlijk al gewaarschuwd voor wat Zwarte Piet te wachten stond. Dit gezien o.a. de demografische ontwikkelingen in ons eigen land en het steeds groter aantal ouders dat hun kinderen de jaarlijkse vernederende pijn van ‘anders zijn’, er niet helemaal bij te horen, niet langer wilden aandoen.
Rutte vindt inmiddels ook dat deze traditie niet meer kan
Zelfs Premier Rutte is nu eindelijk ook tot het inzicht gekomen dat de traditie eigenlijk niet meer kan. Hij durft echter de waarheid, dat het fenomeen Zwarte Piet in zichzelf racistisch is, nog niet aan. Nu stelt hij slechts een ‘morele norm’, daarmee eigenlijk ook toegevend dat ‘Zwarte Piet is nu eenmaal zwart’ er ook een was, een racistische dan. Dit laatste stapje maakt hij niet nu natuurlijk om de aanhangers – praktiserende Nederlanders – niet voor het hoofd te stoten en daardoor stemmen te verliezen.
Wat hij echter nalaat is de activistische verdedigers van deze traditie te bekritiseren, omdat zij willens en wetens de ogen sluiten voor de in principe racistische kenmerken van het fenomeen. En daarmee laden zij mijns inziens de verdenking op zich dat zij om de verkeerde, mogelijk racistische, maar in ieder geval politieke motieven, hun verdedigende acties op zetten. Ik vraag me werkelijk af of al die weldenkende, kinderfeest lievende Nederlanders hetzelfde standpunt zouden huldigen als zij wisten wie hun actiefste gangmakers in de pro Zwarte Piet beweging echt waren! Ook hier zou Rutte een belangrijke emancipatoire rol kunnen en eigenlijk moeten vervullen. Maar die rol wil hij duidelijk niet. Wederom een gemiste kans. Te verwachten, maar toch jammer.
Black Lives Matter beweging
Daar staan we dan nu met de Black Lives Matter beweging op volle sterkte, na het racistische politieoptreden in de VS en de massale weerklank die deze beweging over de hele wereld ondervonden heeft op basis van het overal bestaande structurele racisme en de verdergaande tweedeling in onze Neo-liberale maatschappij. En het gaat niet alleen over zwart en wit, maar over de structurele discriminatie van allerlei minderheden en de toenemende maatschappelijke uitsluiting en ongelijkheid die dit tot gevolg heeft in onze maatschappijen.
De huidige Corona epidemie en de economische gevolgen voor specifiek groepen heeft hier lijkt me ook een steentje aan bijgedragen. Deze crisis heeft de grenzen laten zien van de overheersende ideologie van de afgelopen decennia. En duidelijk is inmiddels ook dat voorstanders van Zwarte Piet, voor de ‘eigen’ cultuur, voor de VOC mentaliteit, tegen Europa, voor Nexit, voor de gulden, ontkenners van de klimaatcrisis en als het op de agenda zou staan waarschijnlijk ook voor dwergwerpen zouden zijn, en helaas ook, vrees ik, voor ‘eigen volk eerst’, maar tegen Femke Halsema.
We gaan interessante tijden tegemoet. Het huidige anti-discriminatie proces is hopelijk een voorbode van een ontwikkeling die een brede beweging in gang zet die een fundamenteel einde maakt aan de huidige, steeds groeiende maatschappelijke ongelijkheid door discriminatie, uitsluiting, ondermijning van werknemers belangen, ongelijke kansen en een veel te groot aandeel van ‘kapitaal’ bij de toe-eigening van bezit.
Het wordt tijd voor verandering te beginnen bij Zwarte Piet.
Het bericht Dwergwerpen, een column van Thieu verscheen eerst op PvdA Berg en Dal.
Artikel uit De Gelderlander, 12 juni 2020