Voorzitter, ik herinner me als de dag van gisteren dat D66-minister Laurens Jan Brinkhorst in 2006 Arie Slob, destijds Kamerlid voor de ChristenUnie, betichtte van "ongezonde oranjegevoelens" bij het debat over de voorgenomen splitsing van onze energiebedrijven. Als beleidsmedewerker had ik toen zijn bijdrage voorbereid. Slob verzette zich tegen de nietsontziende liberaliseringsdrift van Brinkhorst en hekelde zijn splitsingsplannen, onder andere met het argument dat daarmee de weg werd vrijgemaakt voor overname van onze gesplitste energiebedrijven door ongesplitste buitenlandse energiebedrijven in overheidshanden. Voorzitter, de rest is geschiedenis.
Maar, ondanks die vermaledijde splitsing die begin 2017 uiteindelijk ook Eneco trof, is verkopen van kostbare aandelen Eneco geen onvermijdelijk noodlot. Wij als trotse publieke aandeelhouders van Eneco zijn niet verplicht tot het verkopen van onze aandelen. We zijn geen machteloze toeschouwer in de aandeelhouderscommissie. We zijn geen slachtoffer van de omstandigheden. Het enige waar we misschien slachtoffer van zijn, is van de ongetemde privatiseringsdrift van D66, “één van de meest ongelukkige tradities van deze partij” (Marc Chavannes). Een traditie die met desastreuze gevolgen is ingezet door de al genoemde Laurens Jan Brinkhorst en nog steeds onverdroten wordt voortgezet door de D66-voorzitter van de aandeelhouderscommissie Adriaan Visser. Mag ik het zeggen? Op nogal demagogische wijze. Maar voorzitter, van nietsontziende privateriseringsdrift krijgen we, om met ChristenUnie-senator Roel Kuiper te spreken, alleen maar privateringsverdriet. En dat willen we toch niet?
De ChristenUnie/SGP in ieder geval niet en gelukkig vele fracties in deze raad ook niet. En veel maatschappelijke partijen ook al niet. Ik ben de vele insprekers dankbaar voor hun heldere inbreng aan het begin van deze raad.
Voorzitter, hoe langer ik mij in de voorliggende materie verdiepte, hoe overtuigder ik raakte over het belang van het in publieke handen houden van de aandelen Eneco. Dat heb ik vorige week tijdens de commissiebehandeling van het principebesluit over het afbouwen van het aandelenbezit genoegzaam duidelijk gemaakt. Stilzitten tussen de commissievergadering en deze raad lukte me niet, en samen met CNV en Greencrowd heeft mijn fractie voorafgaand aan deze vergadering de site www.enecoblijftvanons.nl gelanceerd. Een ultieme poging van deze partijen om Eneco in publieke handen te houden. Van ons allemaal te laten zijn en blijven. Voorzitter, ik nodig mijn collega’s en maatschappelijke partijen uit als partner van dit initiatief. En iedereen, of u nu hier of thuis meekijkt en -luistert, issowieso van harte uitgenodigd onze petitie te tekenen.
Waarom is het zo belangrijk om Eneco niet te gaan verpatsen, al dan niet met meer of minder harde voorwaarden, aan misschien wel een buitenlands energiebedrijf in overheidshanden of nog erger: een sprinkhaankapitalist die verlekkerd naar al de assets van het zeer solvabele Eneco kijkt? Die geopolitieke blik is op zich al genoeg reden om Eneco in publieke handen te houden. Een betrouwbare en duurzame energievoorziening is immers van groot strategisch belang voor ons land en onze gemeenten. In negen van de aandeelhoudende gemeenten (waaronder Den Haag en Rotterdam) komt daar nog bij dat Eneco verantwoordelijk is voor de warmtevoorziening, waarbij bewoners geen andere keuze hebben dan de warmte van Eneco af te nemen. Het uit handen geven van de energie- en warmtevoorziening is ook om die reden onverstandig. Daarbij staan we nu ook aan het begin van een grootschalige transitie van kolen, olie en gas naar zon, wind en duurzame warmte. De kennis, kunde en strategie van Eneco op dit gebied moet worden gekoesterd en niet verkocht.
En nog iets, wij zijn het aan onze stand verplicht lessen te trekken uit de uit de verkoop van Nuon en Essent. Volgens de wethouder moesten we dat maar niet doen, zo zei hij vorige week tijdens de commissiebehandeling. De situatie nu is zo anders… Nee hoor, lessen trekken, ben je gek. Gewoon kop in de wind en door. Ondertussen het principebesluit klein makend tot een onbetekende procedurele stap, terwijl we vandaag wis en waarachtig een wissel omzetten. Zwemmen we de fuik in van afbouw van het aandeelhouderschap van ons energiebedrijf of stellen we ons fier te weer tegen deze penny wise pound foolish strategie? Want voorzitter, hoezo zouden we met het oog op de 3.500 banen bij Eneco geen lessen trekken uit het feit dat er na de verkoop van Nuon en Essent 4.200 Nederlandse banen verloren zijn gegaan bij deze bedrijven? Hoezo zouden we ons geen rekenschap van het als sneeuw voor de zon verdwijnen van de weliswaar bescheiden duurzaamheidsambities bij deze bedrijven? Hoezo zouden we niet eens even kijken hoe andere overheden met de gigantische opbrengsten zijn omgegaan; opbrengsten die sowieso nu nooit meer haalbaar zijn.
Voorzitter, redenen genoeg kortom om Eneco in publieke handen te houden. Om dat te onderstrepen dien ik twee moties in.
Als eerste om samen met gemeenten die ons zijn voorgegaan met een wijs principebesluit - namelijk om de aandelen van Eneco niet te gaan verkopen, maar te behouden - op te trekken om andere aandeelhoudende gemeenten te overtuigen om ook hun aandelen te behouden. Daarom de motie met als dictum:
verzoekt het college de gemeenteraden van andere gemeenten met aandelen van Eneco per brief te wijzen op de voordelen van publiek aandeelhouderschap en deze gemeenteraden op te roepen hun aandelen te behouden en de raad daarvan een afschrift te doen toekomen;
verzoekt het college in overleg te treden met de gemeente Amstelveen om samen het aangekondigde symposium te organiseren.
Voorzitter, tegelijkertijd bestaat er een reële kans dat andere gemeenten uiteindelijk toch besluiten hun aandelen Eneco te verkopen. Gezien het publieke belang van Eneco vindt de ChristenUnie/SGP het de moeite waard om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om deze aandelen zelf te kopen. Al dan niet in samenwerking met andere gemeenten en de crowdfundingactie van Greencrowd. Voor een nieuw te vormen college zou het goed zijn om in beeld te hebben welke mogelijkheden er zijn voor aankoop. Daarom de volgende motie met als dictum:
verzoekt het college te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om, aandelen Eneco van verkopende gemeenten te kopen, bijvoorbeeld in samenwerking met andere decentrale overheden en met behulp van een initiatief als Greencrowd.
Voorzitter, we kunnen vanavond als Haagse raad een geweldig signaal afgeven door als één na grootste aandeelhouder tegen het principebesluit tot afbouw van de aandelen Eneco te stemmen. Ik hoop dat het ons als raad lukt om op tijd de eurotekens uit de ogen wrijven en een bedrijf te koesteren dat van stads-, ja van landsbelang is. Dat zijn geen ongezonde oranjegevoelens, maar getuigt van een gezonde oranje identiteit, of zelfbewustzijn zo u wilt. En daarom zeg ik: Eneco, dat blijft van ons, van ons allemaal!
De ChristenUnie/SGP maakt zich zorgen over de verslechtering van de financiële positie van de gemeente Den Haag. Bij het vorige coalitieakkoord in 2014 trok fractievoorzitter Pieter Grinwis hierover al stevig aan de bel, en nu de gemeente nog veel meer op haar reserves is ingeteerd en gaat interen dan toen voorzien, is een alarmsignaal helemaal op zijn plaats. “Terwijl in de crisisjaren de Haagse financiën zeer gezond zijn gemaakt, zijn we in rap tempo aan het afzakken van de nationale subtop naar de degradatiezone van financieel gezonde gemeenten. Met het coalitieakkoord van Groep de Mos, VVD, D66 en GroenLinks lijken we deze trend van verslechtering onverminderd voort te zetten. Mijn partij vindt dat onverantwoord en zal vandaag het nieuwe college oproepen het stadhuis niet verder financieel uit te wonen, maar de gemeentefinanciën houdbaar te maken voor de toekomst.”