Poliflw

Rutte zei deze week dat het nog 'jaren' gaat duren voordat het is opgelost. Dat kan toch niet? Zijn kabinet is er nota bene over gevallen. De uit huis geplaatste kinderen moeten naar huis. De schade moet worden hersteld voor zover dat nog mogelijk is. Mensen moeten hun eigen afgepakte geld terugkrijgen en hebben recht op uitleg waarom hen deze ellende is aangedaan. Er is de getroffen gezinnen al zoveel afgepakt. Laten we hen hun leven en toekomst teruggeven. Dat kan door te stoppen met het wantrouwen van mensen, door de Belastingdienst niet meer verantwoordelijk te maken voor de oplossing en door werk te maken van ons plan voor een oplossing in een dag.

Samen met talloze organisaties, van Amnesty International tot het Vergeten Kind en van het Kinderrechtencollectief tot Safe the Children, stonden we vandaag op. Trots ben ik dat we met zoveel politieke partijen de handen ineen konden slaan. Met prachtige columns van Sheila Sitalsing en Carrie en mooie bijdragen van Humberto Tan, Claudia de Breij, Peter Pannekoek en Steven Brunswijk. Het is genoeg. De getroffen gezinnen is ongekend onrecht aangedaan. Laten we samen zorgen dat ze niet worden vergeten, maar dat dit wordt opgelost.

Vijfentwintig jaar gelden stond ik voor het eerst als vluchteling in Nederland, en ik had niet gedacht dat ik hier vandaag zou staan. Als techneut ben ik iemand die graag gelijk de inhoud wil induiken. Ik praat dus niet graag over mezelf, maar voor deze keer bij hoge uitzondering dan toch even wel.

Helemaal vanuit Irak ben ik hier heen gekomen, met als eerst opluchting dat we nu eindelijk in een land woonden waar je jezelf mag zijn, waar je mag zeggen wat je vindt, en waar je mensen kan vertrouwen.

Van thuis, Voorzitter, heb ik twee belangrijke dingen meegekregen. Allereerst het belang van onderwijs. Want vrij zijn begint met onderwijs. Daarnaast leerde ik een spreuk: “in plaats van klagen over het donker, steek een kaars aan”. Met andere woorden, als er iets niet goed is, doe er wat aan. Vanuit deze gedachte ben ik uiteindelijk ook politiek actief geworden. Want hoe kan je beter een mooiere wereld maken voor je kinderen, dan er zelf actief aan bijdragen.

Wat ik in mijn termijn als raadslid in Utrecht heb geleerd, is dat de meeste mensen deugen. Vanuit vertrouwen werken en handelen, is het beste voor iedereen. Of zoals Immanuel Kant het zo mooi schreef (vertaald uiteraard): “Handel zodat je de menselijkheid, zowel in je eigen persoon als in die van ieder ander, altijd tevens als doel, nooit alleen maar als middel gebruikt.” En zowel als mens, en als volksvertegenwoordiger en medewetgever, geef ik mijzelf dit als opdracht. En ik hoop dat ik daarin niet alleen zal staan.

Het belang van de Grondwet kwam in 2020 en in 2021 niet alleen tot uitdrukking door de Cornona-pandemie. Ook de Nederlandse rechtsstaat schudde op haar grondvesten.

In December 2020 publiceerde de Tweede Kamer-onderzoekscommissie van Dam het rapport ‘Ongekend Onrecht’ over de Kinderopvangtoeslagenaffaire bij de Belastingdienst. Het oordeel van commissie was snoeihard.

Bewindslieden, Tweede Kamerleden, rechters, ambtenaren, allemaal negeerden ze de noodkreten van ouders die om hulp vroegen toen ze gedwongen werden kinderopvangtoeslagen terug te betalen. Ouders werden willens en wetens als fraudeurs aangemerkt en door de overheid in de ellende ondergedompeld.

Ouders werden geselecteerd op grond van hun buitenlandse achternaam, op grond van dubbele nationaliteit, of omdat ze hoorden bij een kinderopvangbedrijf van iemand met een biculturele achtergrond.

Allemaal redenen die indruisen tegen artikel 1 van de Grondwet.

De Grondwet, artikel 1 voorop, geldt ook voor de overheid. De overheid moet het goede voorbeeld geven. Maar jaren achtereen heeft zij dat niet gedaan. De regels van de rechtsstaat werden met voeten getreden. Ouders verloren hun vertrouwen in de eerlijkheid en redelijkheid van de overheid. Na publicatie van het rapport heeft de regering financiele compensatie in het vooruitzicht gesteld om ouders die slachtoffer van de overheid zijn geworden, uit de brand te helpen. Dat is een stap in de goede richting. Het hele kabinet is afgetreden. Maar het vertrouwen in de rechtsstaat is daarmee nog niet hersteld. Daar is meer voor nodig, onder andere het geloof dat de politici, rechters en ambtenaren leren van de gemaakte fouten. Dat zij lessen trekken voor de toekomst en dat zo’n grove schending van burgerrechten niet nog eens zal voorkomen. Dat geloof wordt op de proef gesteld, nu de compensatie van de slachtoffers pijnlijk traag verloopt.

Toen ik het rapport ‘Ongekend Onrecht’ las, moest ik aan Ien Dales en haar handtas denken. Ze gebruikte die om journalisten van zich af te meppen en riep: ‘Laat mij er eens door, verdikkeme!’ Ik weet zeker dat als Ien Dales minister was geweest ten tijde van de Toeslagenaffaire, zij niet had weggekeken en niet haar handen had opgeheven en geroepen: ‘Sorry, ik heb het niet gezien, ik wist het niet.’

Ze had vast haar handtas gebruikt om het onrecht dat ouders door de overheid werd aangedaan, van zich af te meppen. Ongetwijfeld had zij politieke verantwoordelijkheid genomen en was ze afgetreden om aan de samenleving te laten zien dat een zo groot onrecht, door de overheid moedwillig aan burgers berokkend, niet zonder politieke gevolgen kon blijven.

Maar Ien Dales stond natuurlijk om veel meer bekend.

Twee weken na de verkiezingen moeten we vaststellen dat deze verkenningsfase is vastgelopen. Mijn vertrouwen in de heer Rutte heeft vandaag een forse deuk opgelopen. De afstand tussen hem en mij is groter. Dat betreur ik, maar ik neem het hem ook kwalijk, vooral met het oog op de taak die de kiezer ons beiden heeft gegeven: het herstel van Nederland in de crisis en na de crisis en het herstel van vertrouwen in de rechtsstaat en in de politiek.

De manier waarop de verkenning tot nu toe is verlopen, keur ik af. Ik voel me ook verantwoordelijk. Ik keur ook af dat de heer Rutte over collega Omtzigt heeft gesproken. Ik heb mijn twijfels over de ontkenning en ik heb mijn twijfels over de verdediging vandaag, ook gezien het patroon, dat ik vandaag al eerder benoemde. Daarom dien ik vandaag samen met collega Hoekstra een motie van afkeuring in, de meest ernstige inhoudelijke terechtwijzing.

Tevens wil ik dat de informateur wordt verzocht om te bezien of er mogelijkheden zijn voor herstel van vertrouwen, en, zo ja, welke. En dat is een lange weg. Daarbij wil ik gezegd hebben dat het niet vanzelfsprekend is dat de VVD-leider Rutte het vertrouwen en het voortouw zal krijgen in de volgende fase van de verkenning.