Poliflw

In de laatste raadsvergadering van het politieke seizoen 2019-2020 heeft de gemeenteraad de Jaarrekening 2019 vastgesteld. D66 heeft bij deze jaarrekening bezwaar gemaakt tegen de overschrijding van de kosten van het eigen ambtelijk apparaat, waaronder ook de inhuur van externen. Dit wordt met één woord ‘overhead’ genoemd.

Ten opzichte van de resultaten van 2018 moest de ambtelijke organisatie ruim €200.000 bezuinigen. Dat was een raadsbesluit, vastgelegd in de begroting 2019. In de jaarrekening 2019 komen de overheadkosten echter ruim €500.000,- hoger uit. Dat is een fors verschil van ruim €700.000,-. De jaarrekening geeft aan dat dit voor een groot deel komt door te sterk opgelopen inhuurkosten.

Voor D66 zijn die cijfers reden om aan te nemen dat er door college van B&W en het management van de organisatie onvoldoende gestuurd wordt op de eigen interne kosten. Dat is niet acceptabel, zeker nu we als gemeente financieel onder grote druk staan. Daarom stelden we voor expliciet te besluiten dat dit in 2020 niet nog eens mag gebeuren. Dat voorstel kreeg steun van de fracties van CDA en BVH Lokaal die ons voorstel mede indienden.

De fracties van OPEN en ChristenUnie gaven echter aan dat een goede organisatie wat mag kosten. VVD en SGP keken wel bezorgd, maar kozen ervoor om een harde uitspraak over de te hoge overheadkosten geen steun te geven.

Het signaal wat D66 wilde geven, is helder: in deze tijd van krappe budgetten moeten we als gemeente extra scherp zijn op de eigen kosten. Daar willen we niet voor wegkijken.

Er is door de Raad wél besloten de toekomstige ontwikkeling van de ambtelijke organisatie (‘Klaar voor de Toekomst’) later dit kalenderjaar uitgebreider te bespreken en daarbij de impact van Corona nog eens te beschouwen. D66 zet daarbij in op een sterke eigen organisatie, die minder afhankelijk wordt van (duurdere) externe consultants en projectleiders van buitenaf.

Op donderdag 16 juli wordt besloten over het co-creatie proces MFA Maarn. De fractie van D66 is enthousiast over de gekozen vorm van co-creatie, maar heeft wel wat kritische noten te kraken met de wethouder.

Co-creatie Voor ons ligt een procesplan dat is opgesteld door de voorbereidingsgroep en waarbij de keuze voor de werkvorm complimenten verdient. Het idee van co-creatie  is dat inwoners van Maarn vanaf de start bij het proces betrokken worden, met elkaar de dialoog aangaan, in consent (dus zonder dat iemand bezwaar heeft) wordt besloten, zodat alle belangen- ook die van de kleinste minderheid- worden meegewogen. Zaken die de fractie van D66 bijzonder aanspreken en we zijn dan ook overwegend positief over dit voorstel. Ons wordt echter niet alleen gevraagd over het procesvoorstel te besluiten, maar ook over de rol van de raad in en over de gemeentelijke kaders bij het proces. Met deze 2 punten hebben we meer moeite.

De rol van de raad In het voorstel vraagt de wethouder ons te besluiten om voor de zuiverheid en duidelijkheid als raads- en commissieleden niet deel te nemen aan de co-creatie. De fractie van D66 heeft er bezwaar tegen hier op deze manier over te besluiten. Alle raads- en commissieleden vullen hun rol als raadslid op verschillende wijze in. Je kan daarbij vanuit gaan dat iedereen dat zo integer mogelijk doet. Toch kan die persoonlijke afweging voor iedereen net even anders uitvallen en om verschillen hierin tegen te gaan, werken we in onze gemeente met een integriteitscode. In deze code staat duidelijk dat het aan het raadslid zélf is om elke schijn van persoonlijk belang te voorkomen. Het past dus niet om daarover voor een ander te besluiten. Voor de fractie van D66 is het belangrijk een juiste balans te vinden tussen persoonlijke afweging en de bereidheid zich daarover te allen tijde in het openbaar te laten aanspreken. De gedragscode voorziet daar wat ons betreft voldoende in. Om die reden hebben we een voorstel ingediend om de tekst te wijzigen en de integriteitscode leidend te laten zijn.

Gemeentelijke kaders Ook moeten we een besluit nemen over de gemeentelijke kaders. Eigenlijk hoeft dat in het geheel niet lastig te zijn: op 27 juni 2019 heeft de raad namelijk daar namelijk al ingestemd met heldere gemeentelijke kaders m.b.t. de gebiedsontwikkeling MFA. Wat het lastig maakt, is dat de wethouder deze gemeentelijke kaders niet heeft overgenomen in het huidige voorstel en dat een aantal voor de raad essentiële punten als verkeer & parkeren, een volwaardige sporthal en de bibliotheekfaciliteit uit de huidige kaders zijn weggelaten. We willen dat er geen enkel misverstand over bestaat over waar de verantwoordelijkheid voor de gemeentelijke kaders ligt en waar die kaders uit bestaan. Het is in onze ogen niet de bedoeling dat de wethouder daar creatief mee omspringt en er een optioneel “wensenlijstje” van maakt. Om die reden hebben we een 2e wijzigingsvoorstel geschreven waarin de gemeentelijke kaders duidelijk worden omschreven. We denken dat beide voorstellen bij zullen dragen aan en zorgvuldig co-creatie proces met als resultaat nieuwe voorzieningen voor de inwoners van Maarn.

Want daar doen we het tenslotte uiteindelijk voor!

Afgelopen donderdag, 25 juni, nam de gemeenteraad van de Utrechtse Heuvelrug een besluit over het concept bod voor de Regionale Energie Strategie (RES). Het was een lange, wat chaotische, weg naar de besluitvorming. Met vergaderingen die voor veel inwoners, en ook een deel van de raadsleden, lastig te volgen waren.

Waarover is er nu een besluit genomen? Samen met 15 andere gemeenten maakt onze gemeente deel uit van de U16. De U16 heeft een voorlopig plan gemaakt waarin staat hoeveel stroom de 16 gemeenten gezamenlijk denken op te wekken tot 2030. Deze gezamenlijke hoeveelheid, oftewel het “bod”, is voor de U16 uitgekomen op 1,8 TWh. De gemeenteraad moest er afgelopen donderdag over besluiten of ze akkoord is met (1) de hoogte van het bod en (2) het gegeven dat iedere gemeente een steentje bij zou moeten dragen.

Na in totaal bijna 15 (!) uur vergaderen nam de raad, met 25 stemmen voor en 4 tegen, het voorstel van wethouder Rob Jorg ongewijzigd aan.

Waar is zo lang over vergaderd? In elk geval nauwelijks over het voorstel dat ter besluitvorming voor lag. Dat zo’n beetje alle fracties dit voorstel zouden gaan steunen, was vanaf het begin al wel duidelijk.

Het ging in die 15 uur vergaderen met name over zaken waarover nu (nog) geen besluit hoefde te worden genomen, maar waarover in de loop van het jaar wel gesproken gaat worden: windmolens, lokale klimaatambities, locaties voor de bijdrage binnen onze gemeente. Vooral een schot voor de boeg dus.

En ook al waren de onderwerpen (nog) niet aan de orde, de emoties liepen regelmatig al wel hoog op. Petities werden opgestart.  Onduidelijke persberichten de wereld in gestuurd. Er werd met winden meegedraaid, advertenties in lokale kranten geplaatst en creatief gefotoshopt. En dat alles onder het mom: we doen het voor de inwoners. Die overigens tot nog toe in het proces maar mondjesmaat betrokken zijn.

Hoe verder? In het najaar besluit de raad over het lokale afwegingskader. Dan stelt de raad vast hoeveel energie er in onze eigen gemeente duurzaam opgewekt gaat worden en op welke manier. Daarbij spelen veel onderwerpen waarover de afgelopen weken is gediscussieerd een rol.

Hoe staat D66 erin? D66 vindt het belangrijk dat we als gemeente Utrechtse Heuvelrug ons steentje bijdragen. Ook met de hoogte van het regionale bod zijn we akkoord. D66 heeft dus, net als de meeste andere fracties, voor het voorstel van de wethouder gestemd.

Voor wat betreft het besluit dat dit najaar wordt genomen: we willen dat inwoners en organisaties meer betrokken worden bij de afwegingen die spelen als het gaat over de opwek van duurzame energie in de Utrechtse Heuvelrug. Pas dan kunnen we een standpunt innemen over de manier waarop duurzame energie binnen onze gemeente kan worden opgewekt.

De gemeente heeft daarbij een regierol en het is van wezenlijk belang inwoners breed te informeren én te betrekken bij dit vraagstuk. Dat is tot nog toe onvoldoende gebeurd en kan en moet beter. Gelukkig wordt dat gevoel breed gedeeld in de raad: onze motie die het college daartoe aanmoedigt is afgelopen donderdag unaniem aangenomen.

Open zenuw Bij de vorming van de gemeente Utrechtse Heuvelrug is besloten een nieuw gemeentehuis te bouwen. Het idee was dat dat het effectiever werkt als de ambtenaren van de gemeente bij elkaar zitten i.p.v. in al die losse gemeentehuizen en we de oude gemeentehuizen en –werven konden verkopen om de nieuwbouw grotendeels te betalen. Best een goed idee, als je het verstandig en volledig uitvoert. Maar helaas, het nieuwe gemeentehuis blijkt vanaf de start al te groot voor onze ambtelijke organisatie, de bouwkosten waren niet goed in de hand en de opbrengsten door verkoop van gemeente-eigendom zijn zelfs na 10 jaar nog niet volledig gerealiseerd. Het woord “Gemeentehuis” raakt in de lokale politiek al snel openliggende zenuwen, zeker bij raadsleden die al lang meedraaien. Enkele wethouders mochten (mede) daardoor in de loop der jaren een nieuwe baan gaan zoeken.

Voorstel extra investeringen Verschillende colleges van B&W hebben afgelopen jaren gezocht naar (financiële) oplossingen voor het te dure gemeentehuis. Zo is een deel van het gebouw verhuurd aan de Regionale ICT Dienst (RID). De huidige wethouder-Financiën (Gerrit Boonzaaijer, SGP) had van onze Raad ook opdracht gekregen nog verder te zoeken naar opbrengsten met het gemeentehuis. Hij stelde in januari 2020 aan de Raad voor nóg een deel van het gemeentekantoor 10 jaar te verhuren aan zorginstelling QuaRijn. Dat levert jaarlijks serieuze huurpenningen op. Daarvoor wilde hij €1,4 miljoen investeren om de ambtenaren in het resterende deel van het gemeentehuis bij te plaatsen. Zijn idee was dat we die investering in 8 jaren zullen terugverdienen met de huur. Hij wilde daarvoor eerst de schuld laten oplopen en dan later aflossen. Met name die extra uitgaven zat veel raadsfracties niet lekker.

D66 steunt het idee om overbodige ruimte te verhuren. Maar als gemeente wéér extra schulden maken, terwijl onze gemeente steeds bewijst het aflossen van die schulden te verwaarlozen, dat willen we niet.

Impact Corona En toen we in de Raad hierover discussie voerden, kwam de Corona-crisis. Hierdoor werkt een groot deel van de organisatie thuis, wordt er veel minder vergaderd en wordt het gebouw nauwelijks gebruikt. Omdat we niet weten hoe lang de situatie met en door Covid 19 (corona) nog duurt, is het goedkeuren van investeringen in extra werkplekken, onverstandig. Ook speelt mee dat Rijk en gemeenten (via VNG) samen overleggen hoe de extra investeringen die alle Nederlandse gemeenten opeens moeten doen in thuiswerken en extra ICT, worden gedekt. Grote kans dat ook onze gemeente hier extra geld voor krijgt, wat terecht en noodzakelijk is, de verhuur van gemeentekantoor heeft hier feitelijk niets mee te maken.

Besluit gemeenteraad Samen met VVD, CDA, SGP en ChristenUnie diende D66 een voorstel in om in te stemmen met verhuur en nu geen investeringen te doen in werkplekken. Dat levert ons namelijk in 10 jaar tijd ongeveer €2,0 mln op. Dit besluit is breed aangenomen, met alleen een tegenstem van BVH Lokaal. Als we dan op een later moment weten hoe de ambtelijke organisatie zal (moeten) gaan werken, dan bespreken we als Raad of er eigenlijk nog extra geld nodig is voor huisvesting, en hoeveel. D66 denkt daarbij bijvoorbeeld ook aan een beter gebruik en efficiënter beheer van de ruimtes in het deel dat we kennen als “Cultuurhuis Pleiade”. Het college krijgt van de Raad tijd en ruimte om die toekomstplannen te maken, met alle betrokkenen af te stemmen en dan de gevolgen door te rekenen. We gaan die plannen dan weer kritisch beoordelen. In de tussentijd hebben we als Raad nu wel de opbrengst van verhuur van een deel van het gemeentekantoor voor 10 jaar veiliggesteld.

Op donderdag 8 en maandag 11 november bespraken we in de gemeenteraad het voorstel voor de begroting. Door de voortdurende tegenvallers , met name in het sociaal domein, in combinatie met de precaire schuldenpositie van onze gemeente, was de opdracht te komen tot het opstellen van een sluitende begroting een flinke uitdaging voor de wethouder. Dat dit leidde tot onontkoombare maatregelen was terug te zien in de vele bezuinigingen op voorzieningen en de lastenverzwaring voor onze inwoners. 

Over 99,5% van de begroting waren de verschillende fracties het eens. De urenlange vergadering van afgelopen maandag ging over de laatste 0,5%.

VVD, BVH, CDA en SGP stelden voor 556.000 euro (van de 114.546.541 miljoen euro) in te zetten voor een minder hoge stijging van de OZB, zodat de gemiddelde huizenbezitter met een stijging van 40 euro in plaats van de begrote 60 euro te maken krijgt. Een eenzijdige focus, terwijl bezuinigingen op zaken als duurzaamheid, onderwijsachterstandbeleid en fietsveiligheid volledig buiten de discussie werden gehouden. Net als de oorzaken van het probleem: de tekorten binnen het sociaal domein en de schuldenpositie van onze gemeente.

D66 riep dan ook op als raad voorafgaand aan de begroting  van volgend jaar eerst te komen met een raadsbrede visie op wat voor gemeente we willen zijn. Daar hoort ook een visie bij over het in stand houden van onze voorzieningen. Kunnen we toe met minder? Zo ja, wat zijn de maatschappelijke effecten hiervan? En zo nee, wat hebben we daar dan voor over? Dus: pas financiële keuzes maken als we als raad een heldere toekomstvisie voor onze gemeente hebben neergelegd in plaats van omgekeerd.

Daarnaast diende D66 een motie in met als doel raadsbrede afspraken te maken over het verlagen van de schuld en riepen we de verschillende raadsfracties op bij hun partijgenoten in de Tweede Kamer aandacht te blijven vragen voor de situatie van onze gemeente en het verdeelmodel dat leidt tot een te lage bijdrage vanuit het Rijk.

Voor dit jaar lijkt 99,5% van de begroting echter onontkoombaar. Een meerderheid van de D66 fractie gaf daarom steun aan wethouder Boonzaaijer en stemde in met de gewijzigde begroting.  Voor raadsleden Wim Hak en Lennart van der Burg woog de gang van zaken rondom en de inhoud van de invulling van de wijziging echter zwaarder. Zij legden onderstaande stemverklaring af en stemden tegen de begroting.

De fractie van D66 geeft daarmee als geheel duidelijk het signaal af gemengde gevoelens te hebben over zowel inhoud als proces rondom de begroting van 2020. Dat wij hierin niet de enigen waren, blijkt aan onderstaande stemverhoudingen.

Raadsvoorstel begroting 2020-2023

Stemverklaring Lennart van der Burg en Wim Hak: “ Wij stemmen niet in met deze begroting en schamen ons ook voor de discussie zoals gevoerd in de raad. We zien veel andere gemeenten , met minder kapitaalkrachtige inwoners die ook een kleinere klimaatafdruk hebben, maar wel hun verantwoordelijkheid nemen voor hun toekomst. Op het gebied van klimaatduurzaamheid, voor de mensen die zorg nodig hebben, voor het onderwijs en om initiatieven van inwoners te kunnen faciliteren. Met deze begroting staat onze gemeente nu op slot.”

Op donderdag 31 oktober 2019 behandelde de gemeenteraad van de Utrechtse Heuvelrug de begroting voor de jaren 2020-2023. Tijdens de oordeelvorming vertelde fractievoorzitter Nienke van der Veen van OPEN dat haar fractie de begroting heeft bekeken in het licht van de waarden van OPEN, sociaal en groen. Op maandag 11 november neemt de raad een besluit.

Nienke van der Veen: ‘De komende jaren staan we als gemeente voor een aantal pittige opgaven. De keuzes die we gaan maken, zijn zeer bepalend voor hoe we met elkaar samenleven in onze dorpen, en voor de inrichting van ons landschap.

En daarbij merken we, sterker misschien dan ooit tevoren, dat de keuzes die wij hier in de Utrechtse Heuvelrug maken, onlosmakelijk zijn verbonden met onze regio, met ons land, en zelfs met de wereld. We moeten nu met z’n allen veranderingen gaan doorvoeren om klimaatverandering tegen te gaan, om de generaties na ons de kans te geven te overleven op deze planeet. Dit vergt inspanningen en aanpassingen van iedereen.

Vanavond ligt de begroting voor. Wij hebben hiernaar gekeken in het licht van onze waarden, sociaal en groen, en in het licht van ons verkiezingsprogramma. Als OPEN staan we voor een duurzame, groene toekomst, en voor een sterk sociaal stelsel. Voor solidariteit met inwoners die afhankelijk zijn van een uitkering of van zorg en solidariteit met inwoners die hulp nodig hebben, bijvoorbeeld door schuldenproblematiek. Zij kunnen op onze steun blijven rekenen, ondanks dat we soms pijnlijke keuzes moeten maken die ook hen raken.

Een aantal feiten op een rijtje

Allereerst nog maar even terug naar de financiële problemen waarmee onze gemeente te maken heeft gekregen. De uitgaven zijn de afgelopen jaren uit de pas gaan lopen met onze inkomsten. De oorzaak is een toenemende vraag in het sociaal domein en vooral een te kleine bijdrage van het Rijk aan deze kosten. Op dit moment zijn onze uitgaven circa 6 miljoen hoger dan wij vergoed krijgen van het Rijk.

Een ander heikel punt is dat de bijdrage die onze gemeente uit het Gemeentefonds krijgt veel lager is dan in andere gemeenten. Als we bijvoorbeeld naar 2018 kijken, dan bedroeg deze ongeveer 1.170 euro per inwoner, terwijl dit in andere Nederlandse gemeenten gemiddeld 1.600 euro is. Dat scheelt nogal.

Daarnaast speelt onze schuldpositie een grote rol bij onze financiële problemen. Tijdelijke tekorten zijn in de regel prima op te vangen als je een financiële buffer of een beperkte schuld hebt. Je kan dan tijdelijk extra lenen om de tijdelijke extra uitgaven te betalen. Wij als gemeente hebben geen financiële buffer en onze schulden zijn torenhoog.

Hoe verhoudt zich nu deze begroting met onze uitgangspunten?

Als OPEN vinden wij het daarom belangrijk dat de begroting van onze gemeente sluitend is, en ook nog eens in staat om kleine tegenvallers op te vangen. We zijn daarom blij om te zien dat de jaarschijf 2020, waar we begin november over besluiten, een positief saldo laat zien van 0,7 mln.

In aanvulling op de bezuinigingen die we reeds hebben gedaan, worden er nu nieuwe bezuinigingen door het college voorgesteld, in combinatie met een lastenverzwaring voor inwoners. Uitgangspunt daarbij is het behoud van voorzieningen en de zorg voor kwetsbare inwoners. We hebben tijdens de bespreking van de Kadernota al onze zorgen uitgesproken over de bezuinigingen op het minimabeleid, consultatiebureaus en bibliotheken. In het huidige voorstel staan nieuwe bezuinigingen, waarvan we nog niet precies weten hoe deze uit zullen pakken, zoals op de vroeg- en voorschoolse educatie. We zijn blij dat dit wordt gemonitord.

Net als het college vinden wij de lastenverzwaring voor inwoners verdedigbaar. We vinden het namelijk belangrijk:

dat het hoge niveau van de voorzieningen in onze gemeente zoveel als mogelijk in stand blijft;

dat deze voorzieningen toegankelijk blijven voor de inwoners die dat het hardste nodig hebben;

dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen;

en dat onze schuld niet naar toekomstige generaties wordt doorgeschoven.

In het voorstel van het college staat dat de budgetten voor de Omgevingswet en de Energietransitie meer worden gefaseerd in tijd en gereduceerd in volume. Als wij dat lezen, moeten we wel even slikken. Want het zijn beide belangrijke projecten met grote impact op onze waardevolle natuur, op onze verschillende landschapstypen en op de duurzaamheid van onze gemeente in de volle breedte. Het is voor ons sowieso moeilijk te verkroppen dat duurzaamheidsmaatregelen worden vertraagd of uitgesteld. Zowel op korte als lange termijn zouden we graag grote stappen zetten. Maar onze huidige financiële situatie staat niet toe dat we op dit moment zelf al aanzienlijke investeringen in duurzaamheid doen. Wij vinden dat de rijksoverheid snel duidelijkheid moet geven en over de brug moet komen met extra middelen.

Tijdens de consultatie hebben de inwoners ons meegegeven dat wij moeten streven naar een sobere gemeente. Wij hebben onze gemeente vergeleken met andere gemeenten en daaruit bleek dat wij relatief weinig ambtenaren hebben. Het college ziet geen verdere besparingsmogelijkheden op het ambtelijk apparaat. Wij delen deze conclusie en willen hierbij onze grote waardering uitspreken voor het werk en voor de loyaliteit van onze ambtenaren.

Onze conclusie

We accepteren deze begroting, ondanks de pijnpunten, en zullen zelf geen amendementen of moties indienen. Wij hadden liever meer geld gereserveerd voor duurzaamheid en voor de ondersteuning van inwoners die dat nodig hebben. We accepteren dat de versobering, tezamen met de lastenverzwaring, het enige scenario is waarbij we ook op lange termijn sociaal en groen kunnen blijven als gemeente.’