Poliflw

Wat doen we aan het economisch en maatschappelijk herstel? Aan de toenemende en geconstateerde kansenongelijkheid? Pre-corona maar ook door corona. De klimaatcrisis en voldoen we wel tijdig aan de Urgenda-uitspraak? De stikstofproblematiek, het woningtekort?

Over de antwoorden op die vragen mogen we acht weken na de verkiezingen wel eens écht gaan praten. Dát is waar Nederland iets aan heeft, waar mensen iets aan hebben. En wat ze ook mogen verwachten na de verkiezingen. De problemen zijn té groot om nog langer te dralen.

Andere landen lukt het wel om op dit moeilijke moment in de geschiedenis, in een corona-crisis, in een pandemie, stappen vooruit te zetten. In de Verenigde Staten trekt president Biden 2.000 miljard dollar uit voor economische steun. Duitsland verhoogt de klimaatdoelstelling naar 65% CO2-reductie in 2030. En in tegenstelling tot Nederland heeft België wél een plan ingediend voor het Europese coronafonds waarmee het land groen, digitaal en sociaal uit de crisis komt.

Dan over hetgeen dat stof heeft doen opwaaien. Namelijk dat er gesproken is in de Trêveszaal over Kamerleden. Maar: dat was geen nieuws, dat viel namelijk al te lezen in het eindverslag van de POK.

Wat we wél dankzij de openbare notulen weten, is de toon waarop er werd gesproken. Dat had niet gemoeten, dat was onnodig, onwenselijk en ongepast. Dat zeg ik ook tegen de bewindspersonen van mijn eigen partij. Alle bewindspersonen hadden hun ogen op de bal moeten houden, niet op de persoon. Wat was de aanleiding voor deze ontstemde reacties? Was het frustratie over de casus of over de Tweede Kamer? Ik vraag het kabinet om daar uitleg over te geven.

Wat dat betreft voel ik me dan ook meer thuis bij de woorden van Sigrid Kaag in de Ministerraad, die stelde dat het een gezond teken is dat er fel wordt gedebatteerd, ook door leden van coalitiefracties.

Maar, zo vraag ik minister-president Rutte, waarom heeft hij zich niet achter háár woorden geschaard?

Waarom was hij het wel eens met zijn partijgenoot Van Nieuwenhuizen, die vond dat het ‘in geen geval acceptabel te noemen is dat coalitiefracties een scherper standpunt innemen dan oppositiefracties?’

Waarom heeft hij dit gesprek als voorzitter van de ministerraad überhaupt toegestaan, en door het te beamen zelfs aangemoedigd?

“Op woensdag 31 maart is er bij de partij een bericht binnen gekomen. Dit betrof een bericht over mogelijk ongewenst gedrag van Sidney Smeets in de periode voor zijn kandidatuur als Kamerlid. De melder had dit niet zelf ervaren, maar zei namens anderen te spreken. Sinds dat moment is er meermaals contact geweest met de melder om meer informatie te krijgen. Als eindverantwoordelijke voor integriteit in de vereniging laat ik me daarbij adviseren door het recent ingestelde Team Verantwoord Gedrag.

Samen met Sigrid Kaag heb ik op basis van die melding een indringend gesprek gehad met Sidney Smeets. Gisteren zijn ook via sociale media een aantal berichten over Sidney Smeets gedeeld. Die zijn voor de partij aanleiding geweest opnieuw het gesprek met hem aan te gaan.

Omdat we dit goed en zorgvuldig willen aanpakken, hebben we – conform de nieuwe werkwijze van de partij – besloten advies te vragen aan een intern onderzoeksteam. Zij zullen alle beschikbare informatie verzamelen en bevindingen op een rij zetten om te kunnen bepalen of er sprake is geweest van mogelijk ongewenste omgangsvormen of eventueel grensoverschrijdend gedrag.

Mochten er meer berichten bij onze vertrouwenspersonen of het landelijk bestuur binnen komen, dan zullen deze bij het werk van het onderzoeksteam worden betrokken.”

Op basis van eigen onderzoek concludeerde de Tweede Kamer dat er naast kennisgebrek sprake is van gefragmenteerde aandacht. Met als gevolg dat overstijgende thema’s als algoritmes versus de rechtstaat of de geopolitiek van het 5G-netwerk onderbelicht blijven. In tegenstelling tot de EU en vergelijkbare lidstaten kent Nederland geen digitale besluitvormingsstructuur. Brussel kreeg een sterke Eurocommissaris Digitale Zaken, Berlijn en Kopenhagen stelden digitale commissies in, maar Den Haag blijft achter. De stap naar een vaste Kamercommissie en minister voor Digitale Zaken moet nu gezet worden. De ambtelijke organisatie behoeft naast de CIO Rijk een Chief Technology Officer, naar Brits model. In aanvulling op het Bureau ICT Toetsing (BIT) moeten grote uitvoeringsinstanties een Chief Privacy Officer aanstellen.

Gezien het grensoverschrijdende karakter van digitale vraagstukken is het begrijpelijk dat het parlement vaak naar de Europese Unie kijkt. Maar Nederland heeft een eigen verantwoordelijkheid om mensen te beschermen tegen oprukkende datamachten. Dit vergt een doelgerichte digitale agenda voor het komende decennium. Met een overheid die zich aan de wet houdt en tegenmacht biedt aan techreuzen. Met een samenhangende aanpak om de vitale infrastructuur beter te beschermen tegen externe dreigingen. Met serieuze investeringen in startups, onderzoeksprogramma’s en de innovatieve industrie. Met open source ICT-projecten, kleinschalige aanbestedingen en toegankelijke dienstverlening. En met maatregelen als een digitaks of een basisinkomen zodat iedereen meeprofiteert.

Om grip te houden op digitale technologie moeten zowel wetgeving als toezicht sluitend gemaakt worden. Lacunes binnen en tussen wetten laten ruimte voor ongewenste praktijken zoals de gezichtsherkenningscamera van een supermarkt in Alphen aan de Rijn. Het bleef lang onduidelijk of dit mocht en wie erover ging. Toekomstige wetgeving moet enerzijds experimenteerruimte bieden en anderzijds horizonbepalingen kennen die dwingen tot voortdurende heroverweging en aanpassing. Daarbij moeten toezichthouders beter in staat gesteld te worden om bestaande regels toe te passen op de digitale werkelijkheid. Naast meer budget voor de Autoriteit Persoonsgegevens moet het kabinet een waakhond instellen die zijn tanden zet in de wildgroei aan publieke algoritmes en die onder de digitale motorkap van techbedrijven kan kijken.

Naast het beter benutten van de kennis van bedrijven, wetenschappers en belangenorganisaties is intensieve publiek-private samenwerking nodig bij vraagstukken over cybersecurity, de digitale infrastructuur en het bestrijden van desinformatie. De overheid kan dit niet alleen. Ook vanwege het logge wetgevingsproces is zelfregulering via gedragscodes en certificering vaker succesformule dan zwaktebod.

Net als bij andere maatschappelijke vraagstukken is het bij digitale dilemma’s aan de politiek om aan te jagen, bij te sturen, af te remmen of te begrenzen. Teneinde een gezonde en eerlijke balans te vinden. Na decennia van gebrekkige aandacht en selectieve daadkracht, is het tijd voor een Kamer en kabinet met duurzame grip op digitalisering.

Samenwerking gaat ook over solidariteit tussen generaties. Over ons vermogen de kansen voor volgende generaties te vergroten.

We moeten nuchter constateren dat dit nog onvoldoende lukt. Waar je wieg heeft gestaan is nu, veel meer dan tien jaar geleden het geval was, bepalend voor je kansen.

De problemen beginnen op jonge leeftijd. Scholen in moeilijke wijken hebben het meeste last van het lerarentekort. Veel leerlingen hebben taalachterstanden, zitten in grote klassen of hebben last van concentratieverlies door problemen thuis.

Er zijn nog te veel kinderen die zulke pijn voelen. Ik heb ze overal in Nederland ontmoet. Hier in Den Haag bij het Prinsjesdagontbijt, waar een jongetje van acht me vertelde dat hij iedere dag thuis moest kiezen tussen lunch en ontbijt. Of in Amsterdam, waar een meisje van vijftien thuis geen internet heeft en dus geen lessen kan volgen in coronatijd.

Leraren die lesgeven in zulke klassen zijn met zoveel meer bezig dan lesgeven alleen. En zelfs dat is niet genoeg. Want de ongelijkheid gaat door na de schoolbel. Wie geen toegang heeft tot boeken, musea of sport krijgt minder kansen op ontwikkeling.

Dat patroon zet door op de middelbare school, waar op sommige plekken criminaliteit de klas binnendringt. Dat is funest voor kinderen. Want waar messen in de kluisjes liggen worden nog maar nauwelijks boeken opengeslagen. Zo wordt het stapelen van opleiding een uitzondering, maar het stapelen van problemen de norm.

Voor wie de inhaalrace op school tegen alle verwachtingen in toch succesvol is verlopen, wacht een nieuwe horde. Want meer dan de helft van de Nederlanders wordt gediscrimineerd bij hun sollicitatie, waarvan een fors deel op basis van afkomst. Meer dan de helft. Vind je het gek dat mensen het gevoel krijgen er niet bij te horen? Vind je het gek dat zij het gevoel hebben dat de Nederlandse belofte van een vrij en waardig bestaan voor iedereen nooit aan hen was besteed?

Als er iets is dat wij hier door samenwerking moeten en kunnen bereiken dan is het dat iedereen, alle mensen die in ons land wonen, dezelfde kans krijgen om te worden wie ze willen zijn. Van Groningen tot Goes. Niemand is zielig, iedereen hoort erbij.

Waarom moeten wij dat hier samen willen? Omdat de radicale kansengelijkheid geen utopisch idee mag zijn. Het is bittere noodzaak daarvoor te knokken in het oog van een economische storm.

Hoe veel beter zou ons land zijn, hoe veel sterker zou ons land zijn, als we het potentieel van alle mensen ten volste zouden benutten? Als jonge mensen uit Kattenburg, Katendrecht en Kanaleneiland wél een eerlijke kans krijgen op een carrière. Als vrouwen wél de kans krijgen om hun hele leven te werken. Als nieuwkomers wél de kans krijgen om hun talenten en ervaring in te zetten op de werkvloer.

Zonder het talent en de inbreng van die mensen maken we ons land klein. Dat is voor die mensen slecht, maar voor de samenleving nog veel slechter.

Wat is er dan voor nodig om ons land groot te maken? Wat is ervoor nodig om iedereen tot bloei te laten komen?

Mijn fractie heeft daar wel ideeën voor. Gratis kinderopvang, zodat kinderen elkaar op jonge leeftijd tegenkomen en vrouwen het ritme van werk kunnen vasthouden. Een einde aan het toeslagensysteem, zodat mensen vertrouwen krijgen en nooit meer bang hoeven zijn voor brieven van de overheid. Een versoepeling van de schuldsanering, bovenop wat het kabinet nu al doet, om stress en zorg bij mensen weg te nemen. Meer geduld met kinderen in het onderwijs, zodat iedereen optimaal z’n talenten kan ontplooien. Minder werkdruk en meer salaris voor leraren, zodat kinderen geïnspireerd thuis kunnen komen van die ene les. Een rijke schooldag met eten, sport, muziek, en huiswerkbegeleiding; zodat kinderen nooit afhankelijk zijn van de portemonnee van hun ouders.

Wij krijgen veel vragen over wat er gisteravond in de Tweede Kamer is gebeurd bij de stemmingen. Daar reageer ik graag op, want ik snap die vragen heel goed.

Gisteren heeft het debat in de Tweede Kamer aan het einde bij de stemmingen een lelijke wending gekregen. Ook ons eigen handelen was bepaald niet sterk. Naar mensen toe is dit heel moeilijk uit te leggen en daarmee schadelijk voor ons als Tweede Kamer.

Dat dit zo heeft kunnen lopen, komt wel ergens vandaan. In het Presidium is de afspraak gemaakt door álle fracties dat in deze tijd van corona andere regels gelden voor het stemmen dan normaal. Daar hebben dus alle fracties met elkaar regels over afgesproken. Per fractie stemt een enkel Kamerlid namens iedereen, zodat er niet teveel Kamerleden tegelijk aanwezig zijn in de zaal en de anderhalve meter kan worden gehandhaafd. Zo zorgen we voor ieders persoonlijke veiligheid en gezondheid in coronatijd.

Als een Kamerlid tijdens het stemmen per fractie ineens een hoofdelijke stemming vraagt – dat wil zeggen dat ieder Kamerlid naar de zaal moet komen om persoonlijk voor of tegen te stemmen – dan is de afspraak dat dit op een later moment wordt ingepland. Dus niet direct op dat moment. Tenzij het om een spoedeisende motie gaat over iets dat meteen de volgende dag moet gebeuren. Daar was gisteravond geen sprake van.

We hebben deze afspraak niet voor niets met elkaar gemaakt. Dit hebben we gedaan vanwege de veiligheid en gezondheid van Kamerpersoneel en Tweede Kamerleden. Als we deze afspraak namelijk niet hadden gemaakt, zouden 150 Tweede Kamerleden altijd in huis moeten zijn op dagen van debat en overleggen, en moet ook de kamerorganisatie met volle ondersteuning daarop ingericht zijn. Dit is in onze ogen onmogelijk en onwenselijk, omdat de richtlijn vanuit het RIVM nog steeds is: thuis werken en niet onnodig reizen. Door zorgvuldig de tijd te nemen voor een hoofdelijke stemming zijn alle Kamerleden in de gelegenheid naar het Kamergebouw toe te komen. Want voor Kamerleden geldt wat voor heel veel Nederlanders geldt, namelijk dat ze veelal vanuit huis werken in coronatijd. Ze zijn dus lang niet altijd in de Tweede Kamer aanwezig.

Deze afspraak is een gentlemen agreement, gemaakt en ondersteund door alle partijen in het presidium – het dagelijkse, politiek neutrale bestuur van de Tweede Kamer. Natuurlijk, er is altijd het individueel recht van Tweede Kamerleden om een hoofdelijke stemming te vragen. Aan dat recht tornt deze gezamenlijke afspraak ook niet. Het enige dat we met elkaar geregeld hebben, is het moment van zo’n hoofdelijke stemming. En dat hebben we niet voor niets gedaan, want voor ons allemaal geldt: veiligheid voorop.

Toch wilden sommige partijen gisteravond de hoofdelijke stemming op dat moment meteen laten plaatsvinden. Bij bijna alle fracties waren echter mensen afwezig. We hadden er toen voor kunnen kiezen om uren te schorsen en mensen midden in de nacht uit alle hoeken van het land te laten terugkomen. Dat hebben we niet gedaan. We hebben ervoor gekozen er voor te zorgen dat er geen quorum (minimaal 76 leden waren) was dat nodig is om te kunnen stemmen. Een lelijke stap. De kritiek hierop kunnen wij als fractie goed begrijpen, en trekken we ons aan.

We hadden over dit dilemma gisteravond ook meteen duidelijk moeten zijn, toen het verzoek van Wilders kwam hoofdelijk te stemmen. Die transparantie van onze kant ontbrak, en dat nemen we onszelf kwalijk.

De vraag is nu wel: gelden de gemaakte corona-afspraken nog, nu deze gisteravond politiek anders zijn gebruikt? Want de Kamervoorzitter heeft er tijdens de stemmingen niet naar verwezen of op gestuurd. Ik vraag me af: waarom niet?

Hoe dan ook, ik reken erop dat de Kamervoorzitter en het presidium spoedig duidelijk maken hoe ze ervoor gaan zorgen dat alle fracties zich daar voortaan weer aan houden. Omwille van ieders veiligheid en gezondheid.

Indien deze corona-afspraken niet meer gelden, en daar lijkt het nu op, betekent dit dat voortaan op debatdagen weer alle 150 Kamerleden inclusief ondersteuning vanuit de Kamerorganisatie en de fracties aanwezig moeten zijn in het Kamergebouw. Hoe kan dat veilig en ‘coronaproof’? Ook daar wil ik graag een antwoord op. Zeker gezien de voorbeeldfunctie die het parlement in coronatijd naar de samenleving heeft.

Wij gaan de Kamervoorzitter vragen samen met het presidium als dagelijks bestuur van de Tweede Kamer snel met elkaar om de tafel gaan.

Tot slot, het hoofdelijk stemmen over de moties die nog open staan, zullen we wat mij betreft alsnog snel doen.

Groet,

Rob.

Op deze punten is de wet nu gewijzigd: de rol van het parlement is stevig vergroot. Als de Minister maatregelen wil nemen, moet hij die eerst voorleggen aan de Kamer. Zo heeft de Kamer het laatste woord. En zo hoort het. Daarnaast is handhaven achter de voordeur niet meer mogelijk en wordt de wet maar zes maanden geldig. Dat is een stap in de goede richting. Toch betekent dit niet dat D66 direct akkoord is. Er zijn echter nog steeds punten waarop verbetering nodig is.

– Zo vinden we de duur van de wet nog steeds te lang. De wet biedt mogelijkheden om beperkende maatregelen te nemen, en daarom moet de wet alleen geldig zijn wanneer dat nog nodig is voor de bestrijding van het coronavirus. We weten niet goed hoe lang dat zal zijn. Daarom willen we dat de wet slechts drie maanden geldig wordt (in plaats van zes). Daarna is verlenging mogelijk, mocht dat nodig zijn -vanwege bijvoorbeeld een tweede golf-, maar alleen met instemming van het parlement. Zo blijft de Tweede Kamer in control.

– Ook vinden we de boetes erg hoog. We willen dat mensen niet worden geconfronteerd met torenhoge boetes als ze een keer de fout ingaan. Daarnaast mag zo’n boete nooit meetellen voor je Verklaring Omtrent Gedrag.

– Verder maakt D66 zich zorgen over mensen in verpleeghuizen en andere zorginstellingen. Als zij geen bezoek kunnen krijgen en feitelijk op hun kamer moeten blijven is dat een vergaande beperking van vrijheid van mensen. Die worden in feite opgesloten. D66 maakt zich daar zorgen over.

– De norm om buitenshuis een veilige afstand in acht te nemen geldt terecht niet voor mensen met hetzelfde adres. Bij studenten of mensen met een alternatieve woonvorm leidt dit tot onduidelijkheid. D66 wil dat glashelder is dat de norm ook voor hen niet geldt.

D66 is voorstander van het opvangen van kinderen uit de Griekse kampen. Binnen de coalitie hebben wij ons samen met de ChristenUnie ingezet om te zorgen dat Nederland binnen Europa z’n verantwoordelijkheid neemt, maar tot op de dag van vandaag is daar in de coalitie en in de Tweede Kamer onvoldoende draagvlak voor. Het is geen geheim dat de coalitie ernstig verdeeld is over asiel en migratie, en dat geldt ook hier.

In mei van dit jaar is wel besloten om kinderen van de Griekse eilanden af te halen en in veiligheid te brengen in door Nederland betaalde opvang op het Griekse vasteland. In die opvang is er goed onderdak, psychosociale zorg en begeleiding, onderwijs, medische zorg en juridische steun bij de asielprocedure. Dit zal worden uitgevoerd door NGO’s. Voor de opvang zijn 48 plekken beschikbaar voor drie jaar, waardoor in totaal enkele honderden alleenstaande minderjarigen kunnen worden geholpen. Ook ondersteunt Nederland de Griekse autoriteiten bij het opzetten van een voogdijsysteem, zoals NIDOS dat in Nederland doet.

Is dit voor D66 de gewenste uitkomst? Nee, dat moge duidelijk zijn. Maar het helpt uiteindelijk honderden kinderen op de Griekse eilanden wel een stap vooruit, want zij hoeven niet langer in de mensonterende kampen te overleven.

Vandaag is in de Tweede Kamer gestemd over een motie die het kabinet oproept om een aantal kinderen in Nederland op te vangen. D66 heeft die motie niet gesteund, vanwege het gesloten compromis. Het komt er nu op aan om de opvangvoorziening op te zetten en de kinderen daadwerkelijk van de eilanden af te halen om ze in veiligheid te brengen. Het is aan de staatssecretaris om te laten zien dat het haar menens is. Zij zal volop vaart moeten maken.

D66 zal haar aan de afspraken houden. Uiterlijk in september moeten de eerste kinderen van de eilanden naar de Nederlandse opvangplekken worden gebracht. Als dat plan onverhoopt niet werkt, dan zal de fractie een nieuwe afweging maken.

In 1966 werd D66 opgericht door voorlopers en vernieuwers. Ze werden geleid door Hans van Mierlo, een katholieke journalist uit Breda die tegen wil en dank uitgroeide tot de Kennedy van de lage landen.

Het is tien jaar geleden dat Van Mierlo voor het laatst op het congres van zijn partij kon zijn. Dat was hier. In deze zaal in het Chassé Theater. In zijn geliefde thuisstad.

Hoewel ik niet kan zeggen hem echt te hebben gekend, mis ik zijn verschijning. Al was het maar vanwege zijn zachte G tussen al die harde g’s en rollende r’en vandaag in Breda. Ik zie de Amsterdamse delegatie nu de wenkbrauwen fronsen. Nee nee, Van Mierlo was geen Amsterdammer. Iets met de grachtengordel? Pech, jongens. Brabantser dan Van Mierlo wordt het niet. Maar wel fijn dat jullie vandaag de tocht naar dit verre oord buiten de ring hebben gemaakt.

Tien jaar geleden hoorde Van Mierlo hier Alexander Pechtold zijn prioriteiten uiteenzetten. Hij schetste de hervormingsagenda van D66 op geheel Pechtoldiaanse wijze: aan de hand van een schilderij. Een nog niet abstracte Mondriaan, in dit geval. In de tien jaar erna, bracht hij onze partij weer naar de top.

Waarde Alexander, vanaf vandaag mag jij je erelid van onze partij noemen. En dat is volkomen terecht. Je zit voor altijd in ons hart. Dankjewel!

Democraten, het is 53 jaar geleden dat we begonnen aan ons krankzinnige avontuur. De traditionele, met ideologische veren getooide partijen, kregen een pragmatische beweging tegenover zich. Dat was toen heel vernieuwend.

Het is precies dat pragmatisme dat mij naar D66 trok. Ik ben opgeleid als bestuurskundige. Mijn eerste grote werkliefde was ProRail. Daar kon ik mensen verbinden van Groningen tot Maastricht. Oplossingen vinden voor taaie problemen. Ook als daar wendbaarheid voor nodig was.

Naast mijn werk vergroeide ik met de raadsfractie van D66 in Nijmegen. Stap voor stap leerde ik onze partij kennen.Als jong raadslid die het spel van de politiek van dichtbij ervaarde, ging ik redelijkheid en de oplossingsgerichtheid van onze partij nog meer waarderen. De wil om antwoord te geven op de vragen van nu, met de inzichten van nu. Dat is niet altijd makkelijk.

De afgelopen jaren waren voor mij een oefening. Als beginnend Kamerlid was ik met name bezig met mijn eigen dossiers. Klimaat en democratie. Als fractievoorzitter werkte ik in mijn eerste jaar aan grote akkoorden. Dat was sleutelen, timmeren en schuren in de bloedhete machinekamer van de coalitiepolitiek.

Maar dan heb je ook wat:

1. Een generaal pardon voor honderden kinderen die hier thuis zijn.2. Na tien jaar stilstand eindelijk een pensioenakkoord.3. Een zomerakkoord waardoor werk gaat lonen.4. En als kers op de taart het eerste concrete klimaatplan van de wereld.

Aan het begin van de rit heb ik me wel eens afgevraagd wat we in vredesnaam in deze coalitie te zoeken hadden. Dat is nu wel anders.

We hebben onze rol gezocht én gevonden. Van alle coalitiepartijen waarderen onze kiezers de resultaten van dit kabinet het meest. Onze partij is stabiel, gretig, zelfbewust. Wij laten ons niet de wet voorschrijven. Wij zijn de progressieve motor van deze coalitie.

Wij geven antwoord op de grote vragen, noemen de dingen bij naam die moeten gebeuren. Zonder schroom of kramp. Omdat wij ervan overtuigd zijn dat mensen de waarheid verdragen, als je als politicus eerlijk bent.

Wij pleiten samen met GroenLinks voor een structurele oplossing voor het lerarentekort, omdat je nooit genoeg kunt investeren in de toekomst. Wij pleiten luidkeels voor de halvering van de veestapel, omdat de natuur anders sterft in stilte. Omdat wij een perspectief bieden met duurzame landbouw. En omdat het de enige weg is uit de stikstofcrisis die leidt naar het bouwen van huizen voor iedereen. Wij pleiten voor de wet Voltooid Leven, omdat je in dit land niet alleen waardig oud moet kunnen worden, maar ook waardig moet kunnen sterven. Wij pleiten voor betere ondersteuning van Kamerleden, omdat het huis van de parlementaire democratie instort zonder versterking van het fundament.

En wij pleiten voor een tijdelijk vrouwenquotum, omdat meisjes zo vroeg als ze kunnen dromen ook zeker moeten weten dat ze alles kunnen bereiken.

Wat ons scheidt van de vrienden op links is dat we aan het eind van een lange onderhandeling ook een akkoord sluiten. Dat lukt in deze coalitie tot nu toe aardig. Dit kabinet levert. En ja, dan kan het ook schuren. Dan knettert het op maandag in het coalitieoverleg of op vrijdag in de Trêveszaal. Slaat er ook wel eens iemand met een deur.

We zijn vier totaal verschillende partijen. We komen allemaal op voor wat ons drijft, voor onze beloftes aan de kiezer. En zo hoort het ook. Anders zouden we geen knip voor onze neus waard zijn.

D66’ers zijn redelijk, je kunt met ons praten, maar redelijk betekent niet altijd ‘rustig’. En soms is het zelfs onredelijk om alsmaar redelijk te blijven. Want er liggen nog altijd diepe problemen. Van het lerarentekort tot de ramp op de woningmarkt. En van de werkdruk in de wetenschap en de zorg tot de toegang tot het recht.

De hele eer van het parlementaire ambacht—dat is wat ik het afgelopen jaar heb geleerd—is een horzel te zijn voor de zittende macht. Dat is onze rol. Wij blijven dus oppositie voeren vóór het kabinet.

Maar ik daag dit kabinet vandaag ook uit: jullie zijn pas op de helft. Laat je niet in het defensief brengen. Laat daadkracht niet aankomen op uitspraken van de rechter. Laat je oren niet hangen naar de luidste toeter op het Malieveld.

Kabinet, laat je niet langer verrassen. Verras ons!

Investeer massaal in wetenschap en innovatie. Breng onze welvaart direct naar de klas. Laat elektrische vliegtuigen als eerste opstijgen uit Nederland. Laat mensen zelf hun burgemeester kiezen. Leid Europa naar een verenigde en humane migratiepolitiek. En vestig tegen alle verwachtingen in het bouwrecord van deze eeuw.

Tegen het kabinet zeg ik: het kan. Het zal niet in één dag lukken. Vallen en opstaan hoort erbij. Maar zet de eerste schop in het zand. Wees niet beschroomd een begin te maken.

Kajsa, Sigrid, Wouter, Ingrid, Stientje, Menno & al die anderen: Ik vraag jullie, wacht geen moment, verras ons!

Congres,

Pragmatisme dreef mij naar D66. De eerste vrouwelijke vicepremier van Nederland, Els Borst, vergeleek het pragmatische D66 ooit met een wendbaar scheepje. Een populaire metafoor.

Toch heb ik er altijd een dubbel gevoel bij gehad. Het suggereert een pragmatisme zonder doel. Maar ik ken geen enkel schip dat de haven bereikt door met alle gunstige winden mee te varen. Je hebt een kompas nodig. In ons geval: idealen om op te varen.

Na een jaar van akkoorden sluiten kon ik deze zomer eindelijk de tijd vinden om mijn eigen kompas scherper af te stellen. Een politiek van idealen gaat voor mij over één simpele vraag: Hoe stel je alle mensen in staat om écht vrij te zijn?

Vrijheid betekent iets anders voor iedereen. Leraren die snakken naar vrijheid in het beoefenen van hun vak. Vluchtelingen die willen bijdragen aan het Nederland van de toekomst. Ondernemers die aan de wieg staan van de omslag naar een nieuwe economie. Studenten. Vaklui. Wetenschappers. Oma’s. Moeders. Zonen. Vaders.

Wat ons bindt is de wil om vrij te zijn. Niet zomaar als losse individuen, maar als onderdeel van het geheel. Want vrij zijn betekent vooral ook: erbij horen.

Zelden heb ik zo de menselijke behoefte geproefd erbij te horen als vandaag. Vandaag hebben wij op ons congres meer dan honderd Syriërs te gast. Ik heb met open mond en pijn in mijn buik naar ze geluisterd.

Zij zijn geweld ontvlucht. Hebben lange tochten gemaakt waar wij ons niets bij voor kunnen stellen. Om hier veiligheid te vinden. Om vrijheid te vinden. Velen spreken nu al Nederlands. Ze kijken TV. Volgen de politiek. En wat horen ze dan?

Politici die zeggen dat ze terug moeten naar hun door oorlog verscheurde land. Een land waar ze hun vrienden zijn kwijtgeraakt. Waar een dictator chemische wapens uitstort over zijn onderdanen. Congres, zulke harteloosheid mogen wij nooit onbeantwoord laten.

Wij hebben dus een duidelijke opdracht. Een alternatief bieden aan deze politiek van haat. U bent misschien lid geworden voor het redelijk alternatief. Maar congres, nu is het tijd om de rijen te sluiten. Wij zijn ook het waardig alternatief!

Democraten,

Het is tijd voor een politiek die gelijke kansen centraal stelt. Niet omdat alles en iedereen gelijk moet zijn. Verschillen kunnen bestaan in een rechtvaardige samenleving.

Maar gelijke kansen zijn zo belangrijk, omdat ze gaan over iets anders: het recht om je lot in eigen hand te nemen. Niet afhankelijk te zijn van waar je ouders ooit zijn geboren. Niet opgesloten te zitten in jouw plekje in de samenleving, omdat je ouders niet de juiste diploma’s hadden. Kansen, congres, gaan over vrijheid.

Deze week was ik te gast bij het nationale schoolontbijt. Naast mij zat een jongetje uit groep 8. Voelt zich Nederlander én Turk. Voetbalt voor een van de belofteteams van de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond. Hij vertelde mij iets dat ik niet los kan laten.

Iedere dag moet hij ’s ochtends thuis kiezen: wil je lunch of ontbijt? Zijn ouders hebben geen geld voor meer dan drie boterhammen per dag. Drie boterhammen. En dan moet je kiezen. 12 jaar oud. Wil je lunch? Of ontbijt?

Sta daar eens bij stil. De onmogelijke keuze. De tragiek van vader en moeder die niets anders willen dan het beste voor hun kind. En stel jezelf dan de vraag: is die jongen vrij? Heeft hij daadwerkelijk dezelfde kans om het net zo goed te doen op school als zijn leeftijdsgenoten?

Het antwoord is nee. En in ons rijke en beschaafde land is dat een onbestaanbare schande. Dit is Nederland. Dit is 2019. Dit kan zo niet langer. Het wordt tijd voor een politiek die mensen vrij maakt. Vrij van belemmeringen, omdat het beste onderwijs toegankelijk is voor iedereen.

Vrij van behoefte, omdat armoede uit ons woordenboek is verdwenen. Vrij van oneerlijke concurrentie op school, omdat bijlessen beschikbaar zijn voor alle kinderen. Vrij van stress over volgende maand of volgend jaar, omdat je een vaste baan kunt krijgen. Vrij van een huursom die de helft van je inkomen opslokt, omdat je wel een betaalbaar huis kunt kopen.

Mensen moeten vrij zijn om te gaan en staan waar ze willen, omdat het openbaar vervoer wel een alternatief is voor de auto. Vrij van de vervuiling van de lucht die we inademen en het water dat we drinken. Vrij van belastingdruk die de overheid niet kan rechtvaardigen, omdat de grootste vermogens nu echt naar draagkracht gaan bijdragen.

Mensen moeten vrij zijn van de angst dat grote Tech-bedrijven hun diepste geheimen delen. Vrij om te kiezen of je voor jezelf of voor iemand anders werkt. Vrij en zeker genoeg om risico’s te nemen en iets nieuws te proberen. Alle Nederlanders moeten vrij zijn van de discriminatie die mensen met een buitenlandse achternaam van de werkvloer houdt.

Vrij van door xenofobe nationalisten opgehitste vooroordelen die mensen verdelen. Vrij om de eigen premier te kiezen, en ja dan hebben wij gelukkig de nodige kandidaten.

En, congres, vrij zijn gaat ultiem ook over de toekomst van ons land. We zijn gekluisterd aan het heden, omdat we niet genoeg hebben geïnvesteerd in onderwijs, onderzoek en innovatie. Onder aanvoering van D66 trekken we de laatste jaren langzaam het been bij. Maar na het plakken van de pleisters, moeten we nu werk gaan maken van het helen van de wond.

Als we ons vrij willen maken moeten we nu onder ogen komen dat we lang de verkeerde keuzes hebben gemaakt. Dat het niet kan bestaan dat sommige kinderen maar vier dagen per week naar school kunnen. Dat het onacceptabel is als willekeurige ouders gedwongen worden het trotse vak van leraar voor een dag over te nemen. Dat scholen, leraren, kinderen en ouders moeten worden verlost van het juk van koepels en overheid.

Dat de leraar weer baas moet zijn in eigen klas. Dat privéonderwijs de samenleving in tweeën splijt. Dat studenten op geen enkele manier gehinderd mogen worden door de leningen die ze afsluiten.

En dat de studie van de geschiedenis, die ons leert wat verandering is en hoe we die tot stand brengen, net zoveel steunt verdient als de toegepaste natuurkunde.

En wie echt wil weten wat het is om vrij te zijn—hoe we die vrijheid hebben verworven—doet er goed aan de geschiedenis te bestuderen van de stad waar we vandaag bij elkaar zijn gekomen. Breda.

Het is dit jaar 75 jaar geleden dat Breda werd bevrijd van de tirannie van de Tweede Wereldoorlog. In oktober 1944, na de mislukking van operatie Market Garden, trokken de geallieerden door Brabant richting de Schelde. De Britten en de Amerikanen bombardeerden Den Bosch en Tilburg. De littekens van de bombardementen staan nog steeds in die steden.

Breda trof een ander lot. De stad kwam bijna ongeschonden uit de oorlog.

Dat heeft Breda te danken aan Generaal Maczek van de eerste Poolse pantserdivisie. Voor de poorten van Breda besloot hij: ‘Dit zijn onze vrienden, wij zullen hen niet bombarderen’.

De kanonnen bleven stil. De tanks bleven achter. Moedige Poolse soldaten trokken Breda in om de bevolking te bevrijden. Straat voor straat. Wijk voor wijk. Veel Poolse soldaten lieten daarbij het leven. Nog meer raakten gewond.

In de jaren na de bevrijding van Breda, smolten de landen van Europa langzaam samen. Gedreven door de wens te leven in veiligheid en in vrijheid.

In deze bevrijde stad, liep een jonge Van Mierlo rond. En het was dankzij deze vrijheid, dat hij zijn tanden kon zetten in de Nederlandse democratie. Het was dankzij deze vrijheid, dat hij in 1970, hier in zijn eigen Breda, ook een congres kon toespreken.

En wat hij zei, zijn nog even ware woorden voor D66 als toen: ‘Laten we in hemelsnaam doorgaan met de moed te hebben om die dingen bij de naam te noemen, die naar ons eer, geweten en inzicht moeten gebeuren.’

Ik zie dat als mijn ultieme opdracht. Als opdracht voor D66.

Ik vraag u; ga met ons mee. Vertel ons verhaal. Noem de dingen bij naam. Aan de keukentafel en bij mensen aan de deur. Trek je D66-jas aan. Ga de straat op. Vertel je buren en stadsgenoten waarom je ooit zoiets hebt gedaan als lid worden van een politieke partij. Kleur dit land groen. Wij willen vrij zijn. Nu en voor de toekomst.

Kamerlid Steven van Weyenberg: ‘Het toeslagenstelsel, oorspronkelijk bedoeld om mensen met een lager inkomen te helpen, is een gedrocht gebleken. Het is een administratief monster, voor zowel burgers als de overheid. Dat zagen we het duidelijkst met de toeslagenaffaire bij de kinderopvang. Veel mensen zijn daardoor in een enorme ellende terecht gekomen.’ Een ander probleem is dat de stap naar werken nu niet genoeg oplevert. Van Weyenberg: ‘Naast het vervangen van toeslagen voor een belastingkorting, zorgen we er ook voor dat werken meer gaat lonen, onder andere door het minimumloon te verhogen.’

‘Honderdduizenden mensen moeten nu nog toeslagen terugbetalen, vaak met heel vervelende gevolgen. Daarom wil de hele Tweede Kamer ervan af. Maar de vraag is hoe. Want heel veel mensen zijn voor hun inkomen wel afhankelijk van toeslagen.’

‘D66 legt nu een voorstel neer voor een oplossing. We geven iedere Nederlander een korting op de belasting. Wie zo’n laag inkomen heeft dat hij geen belasting betaalt, krijgt dit bedrag uitgekeerd. Per jaar gaat het om 2.600 euro voor paren, 3.600 euro voor alleenstaanden, 7.000 euro voor alleenstaande ouders en om 2.300 euro per kind. Het kan dus wél. Makkelijker én eerlijker. Daarmee maken we het mogelijk om alle toeslagen, en de bijbehorende rompslomp, af te schaffen. Werken gaat daarnaast meer lonen. Omdat dit voorstel ingrijpend is in de inkomens van mensen, en ook voor de overheidsfinanciën, doen we nog een aantal andere voorstellen tot hervormingen. We pakken het groot aan. Want alleen zo komen we van het toeslagenstelsel af en gaat werken meer lonen.’