Poliflw

Het herindelingsproces loopt naar een einde. De kans dat de Eerste Kamer nog iets kan betekenen voor een zelfstandig Haren bestaat nog steeds. Die kans zou zelfs groot kunnen zijn als de herindeling door de senatoren wordt beoordeeld aan de hand van de vraag: ‘Voor welk probleem in Haren is dit een oplossing?’ Want – zo wordt ons dat al jaren voorgehouden door de Provincie – deze herindeling is nodig omdat Haren het niet zelfstandig KAN. De stad Groningen hield zich op de achtergrond, deed net alsof het voor de stad niet uitmaakt, stelde zelfs voorwaarden waaraan helemaal niet voldaan wordt en zegt uiteindelijk toch volmondig JA tegen dit gedwongen huwelijk. Dat roept de vraag op of het eigenlijk wel gaat om de beste oplossing voor de inwoners van Haren. Raadslid Wil Legemaat is ervan overtuigd dat de werkelijke reden van deze opschalingsmanoeuvre niet de zorg om Haren is, maar de wens van stad en provincie om de stad te versterken vanuit de illusie dat dat goed is voor de hele provincie. Het herindelingsproces is daarmee niet meer of minder dan een ordinaire annexatie op basis van valse argumenten.

Hier haar opvatting over dit proces:

Op 18 januari vorig jaar konden we inspreken in de vergadering van Provinciale Staten van Groningen. Mijn bijdrage leest u hier:

Voorzitter, dames en heren Statenleden, Op 7 november 2016 heb ik een zienswijze ingediend. Over de reactie op mijn zienswijze ben ik zeer ontevreden. Het antwoord op de meeste opmerkingen is een dooddoener: daar herkennen wij ons niet in of: daar hebben wij een andere mening over. Als er al een antwoord terug te vinden in de reactienota. In mijn zienswijze stel ik ook acht heldere vragen en daarop is in het geheel geen antwoord gekomen. De eerste vraag is bijvoorbeeld: kunt u aangeven wat de meerwaarde voor de inwoners van Haren is van een herindeling met de stad? Want van de Provincie horen wij voortdurend dat herindeling beter is voor onze inwoners. Nog niemand heeft mij kunnen uitleggen wat er verbetert. Deze herindeling is, zoals ik in een zienswijze las: een oplossing voor een niet bestaand probleem. En eigenlijk is dat niet zo verwonderlijk als je in historisch perspectief kijkt naar wat hier gebeurt. Al meer dan honderd jaar doet de stad Groningen pogingen om Haren bij de stad te voegen. In 1915 kwam Haren er onderuit door Helpman af te staan, vijf jaar later door flink verzet te plegen. In de jaren zestig door een deel van Waterhuizen en Eelderwolde af te staan, in de jaren negentig werd de regiovisie Groningen-Assen het recept om annexatie in het kader van het C20-beleid tegen te gaan. Telkens was het met open vizier: de stad wilde Haren hebben, omdat dat goed was voor de stad. En het lukte nooit. Mogelijk is dat de reden om het in deze ronde over een andere boeg te gooien: te doen alsof het goed is voor de inwoners van Haren. Grenzeloos Gunnen heeft daar verder geen argumenten voor, dat rapport beroept zich hoofdzakelijk op het nodale principe: de inwoners uit Haren winkelen toch in de stad, gaan er naar de schouwburg en liggen in de stadse ziekenhuizen. Alsof de stad niet betaald wordt voor de centrumfunctie en alsof de inwoners van Haren niet betalen voor hun boodschappen en theatertickets. Al gauw bleek dat niemand duidelijk kon maken wat de meerwaarde voor de inwoners is, dus werd geprobeerd aan te tonen dat Haren het niet zelfstandig kan: eerst door de decentralisaties, daarna was het bestuurskracht, vervolgens zouden het de financiën zijn en toen het COELO dat weerlegde werd het de positie van het weeskind in een opgeschaalde wereld. Telkens als een vermeende zwakte weerlegd was, kwam er een nieuw konijntje uit de hoge hoed. Er waren wel eerlijke geluiden: zo zei de burgemeester van Groningen tegen ons dat hij zijn uiterste best zou doen Haren bij Groningen te krijgen, omdat dat beter was voor de stad, zo laat de uitkomst van het Open Overleg in de Verkenning eerlijk zien dat het erom gaat dat Groningen de vijfde stad van het land wil worden en daar Haren voor nodig heeft. Statenleden, u weet dat dit herindelingsadvies volstrekt niet voldoet aan drie belangrijke beginselen uit de Wet Algemeen Bestuursrecht. Niet aan het fairplay-beginsel, het motiveringsbeginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel. Het voldoet volstrekt niet aan het collegeprogramma van uw college van GS. U bent er om eerlijk en onbevooroordeeld te wegen en te oordelen. Verschuil u niet achter vijf rapporten, want als u ze echt onbevooroordeeld gelezen hebt, dan weet u net zo goed als ik dat Haren het best zelfstandig kan. U weet net zo goed als ik dat herindeling nauwelijks meerwaarde heeft voor de inwoners van Haren. Wees dan eerlijk over het motief: de meerwaarde voor de stad en daarmee voor de provincie zelf. Dan hoeft u zich niet in bochten te draaien en van alles uit de kast te halen om Haren zwart te maken, zoals een van uw gedeputeerden voortdurend doet. Het lijkt er helaas verdacht veel op dat de meesten van u al jaren geleden besloten hebben dat Haren bij Groningen moet. Toen er nog geen rapporten waren! Sommigen van u wilden zelfs niet met ons in gesprek omdat het besluit al genomen was. Daar hebben die 1127 zienswijzen dus geen invloed op. En deze inspraakronde ook niet. Zoals de heldere uitslag van de burgerraadpleging in Haren geen invloed heeft en het feit dat twee derde van de gemeenteraad niet instemt met uw plannen. Al ver tevoren hebben GS zich van steun verzekerd in de huidige TK, zo wordt zelfs onbeschaamd rondverteld door gedeputeerden. Zonder maar iets inhoudelijks gezien te hebben zou een meerderheid van de TK al steun hebben toegezegd. Het gaat dus niet om argumenten, niet om inhoud, niet om een fatsoenlijk democratisch proces, het gaat om macht. Als dat zo is, voeren wij hier vandaag in uw poppenkast de zoveelste rituele dans uit, terwijl in de achterkamertjes de zaken bekonkeld zijn. En als dat zo is staat de Provincie Groningen in mijn ogen symbool voor alles waardoor mensen het vertrouwen in de politiek verliezen, waardoor ze boos worden en cynisch. Plato zei ooit dat democratie de op één na slechtste staatsvorm was. Slechts tirannie was slechter. In mijn ogen is er één ding nog slechter: schijndemocratie. Statenleden, aan u de kans om het vertrouwen in de politiek en in de democratie te herstellen. ____________________________________

Al snel werd duidelijk dat de meeste partijen in PS kritiekloos het herindelingsontwerp omarmden. Slechts enkele kleine partijen hadden zich inhoudelijk in de materie verdiept en zij stelden kritische vragen en dienden een motie in om Haren uit het herindelingsontwerp te halen. Vergeefse moeite: het herindelingsadvies ging ongewijzigd naar Den Haag. Een mokerslag voor het vertrouwen in de politiek en de democratie. Daarna was er de hoop op en het vertrouwen in een zuivere zorgvuldige behandeling door de Tweede Kamer. Daar lag een nieuwe kans om het vertrouwen in de politiek en de democratie te herstellen. Na de hoorzitting werden er zelfs kritische vragen gesteld aan minister Ollongren, waarbij je in Haren dacht: nu zal de waarheid aan het licht komen. Wie kon vermoeden dat de minister de vragen liet beantwoorden door de Provincie? Slager, kwade tongen zeggen dat uw vlees niet deugt. Klopt dat? In de Tweede Kamer bleek het standpunt ook al lang tevoren vastgesteld en daar werd door de meeste partijen louter informatie aangewend die daar goed bij te pas kwam. De ene onwaarheid na de andere kwam voorbij en ook al werd die weersproken door de woordvoerders van SP, PVV, SGP, 50plus en FvD, daar stond niemand voor open. Zal het in de Eerste Kamer anders gaan? Ook hier wordt door velen beweerd dat de TK dat allang heeft afgekaart bij de fracties in de EK. Uit gesprekken die wij hadden met senatoren bleek dat de inhoud (bestuurskracht, financiën, draagvlak) weinig indruk maakt. Want… het gaat toch niet werkelijk om de vraag of Haren het wil en kan?! Het gaat om het belang van een grote sterke stad, de economische motor van de hele probleemprovincie. En een sterke stad is goed voor de hele provincie. ‘Jullie kijken in Haren alleen naar de belangen van Haren. Wij kijken naar het belang van de hele regio.’ De bestuurders in Den Haag geloven maar wat graag dat de multi-problematiek in de provincie Groningen verlicht zal worden door versterking van de stad. Dat mag dan wel een dorpje de kop kosten… Het proces verdient misschien geen schoonheidsprijs, maar het doel heiligt niet zelden de middelen. In ‘Blad’, een magazine voor Noord Groningen van februari 2018 komt René Paas, de CvdK, aan het woord. Citaat: ‘Nog een jaar te gaan en dan zal de gemeente Groningen uitgebreid worden met de gemeenten Ten Boer en Haren. Een en ander is al in voorbereiding sinds 2006: er wordt niet over een nacht ijs gegaan. Deze gemeentelijke herindeling is noodzakelijk omdat er zich op uitgebreide schaal problemen voordoen, zoals de aardbevingen, krimp van de bevolking en ook werkeloosheid.’ Conclusie: de annexatie van Haren is bedoeld als oplossing voor niet Harense problemen. En daarmee zijn we terug bij mijn inspraakbijdrage uit januari 2017: dit herindelingsproces is een ordinaire annexatie op basis van valse argumenten. Hadden we dat proces maar eerlijk en met open vizier gevoerd! Dan was de uitkomst misschien hetzelfde, maar dan was er héél veel schade voorkomen. Polarisatie, woede, frustratie, cynisme… De manier waarop Provincie, stad Groningen en Den Haag dit hebben gedaan, is unfair en beschamend en daarmee een enorme aanslag op het vertrouwen dat burgers hebben in de politiek en in de democratie. De meest gehoorde opmerking in Haren is: ‘Ik ga nooit meer stemmen.’ Dat komt er van als regenteske macht het wint van de democratie. Maar o, wat een dieptriest gevolg…

Wil Legemaat

De fractie en de wethouder van D66, alsmede een flink aantal leden, volgden het debat in de Tweede Kamer over het wetsvoorstel Samenvoeging Groningen, Haren, Ten Boer. Zij vertrokken die avond om half elf met tenen die vooral door hun eigen partijgenoten krom getrokken waren. ‘Ontluisterend’ was hun unanieme oordeel. Een meerderheid in de TK lijkt vrijwel uitsluitend af te gaan op het oordeel van de Provincie en het oordeel van de D66-minister dat daar een blinde kopie van is. Alles wat vanuit Haren is aangedragen aan tegenkracht – ‘Onze mailbox kreunt er al een jaar van’ zei Martin Bosma (PVV) – lijkt niet of nauwelijks meegewogen door VVD, GL, CU en D66. Het CDA houdt nog een kiertje open: eerst eens horen wat de minister antwoordt op vragen als ‘Heeft de Provincie terecht de regie overgenomen?’ of ‘Hoe kijkt de minister aan tegen de financiële situatie van Haren op de lange termijn’ en ‘Is de optie met Tynaarlo haalbaar?’ De antwoorden zijn respectievelijke Ja, zorgelijk en nee.

Vanuit Haren zijn verscheidene gesprekken gevoerd met de partijgenoten in Den Haag. Er is heel veel informatie toegezonden. Dan is het pijnlijk en frustrerend te merken dat niets daarvan is meegenomen in de bijdrage van de woordvoerder Monica den Boer, noch in de bijdrage van minister Kajsa Ollongren. D66Haren is volkomen genegeerd in Den Haag. Martin Bosma (PVV), Henk Krol (50plus) en Ronald van Raak (SP) vroegen er meermalen naar. Bosma: ‘Hoe komt u er toch bij dat u alles maar beter weet dan de mensen die met hun voeten elke dag in het bluswater staan in de gemeente Haren? Vanwaar die arrogantie?’ Ook Van Raak noemde de houding van Den Boer hooghartig omdat zij niet naar haar eigen lokale bestuurders wil luisteren: ‘Waarom denkt mevrouw Den Boer namens D66 toch altijd alles beter te weten?’ Erger was dat Monica den Boer zich bediende van onjuiste argumenten. Nepnieuws. Haren zou de subsidie op het zwembad hebben stopgezet, bezuinigen op onderwijs, voorzieningen en armoedebeleid en er zou geen geld zijn voor innovatie en ambtelijke capaciteit. De financiën zouden er beroerd voor staan en er zou een bestuursakkoord zijn van drie gemeenten. Volgens Den Boer geeft de herindeling juist een impuls aan de lokale democratie: ‘Het gaat ook over democratie. Straks komt er een nieuwe gemeenteraad. De hele gemeente zal zich kunnen uitspreken over de nieuwe wensen van alle inwoners van de nieuwe gemeente. De democratie zal heus een nieuwe impuls krijgen. Daar ben ik absoluut van overtuigd.’ Je moet er maar opkomen. Naar de mening van Den Boer zou er in Haren vooral angst zijn voor overheersing door de grote stad. Nergens voor nodig, was haar overtuiging: ‘Het is nu tijd voor Haren, voor de nieuwe gemeente, voor de Harenaren, voor de Groningers, voor de inwoners van Ten Boer, om met een nieuw verhaal en een nieuw begin te starten’. Zo, dat maken ze in Den Haag wel uit! Ook de minister liet blijken zich niets aan te trekken van de opvattingen van lokale D66’ers. Zij noemde het proces zorgvuldig en transparant en de afspraken in het bestuursakkoord (waar Haren slechts illegaal bij betrokken was) concreet en goed. En zei – nota bene – ‘Zo kan het niet langer. Er moet wat gebeuren. Ik denk dat de mensen in Haren dat zelf ook wel weten.’ Heet zoiets niet ‘overdekking van het tegendeel’? Hoe de verhoudingen in Haren hersteld moeten worden? Dat is een taak voor de nieuwe gemeenteraad. En daar heeft Ollongren ongezien en ongefundeerd alle vertrouwen in.

Wethouder Michiel Verbeek schreef over het debat op zijn weblog. Lees het op www.michielverbeek.nl of hier: Michiel Verbeek verslag van een verbazingwekkend debat

Tijdens de hoorzitting, afgelopen vrijdag 19 januari, maakten twee Kamerleden toespelingen op een veronderstelde tegenstelling tussen D66 landelijk en D66 Haren. Kamerlid Martin Bosma (PVV) riep na het pleidooi van de Harense fractievoorzitter Marjan Bachman: ‘Hadden wij maar zo’n D66’er in Den Haag’ en Albert van den Bosch (VVD) zei na het betoog van wethouder Michiel Verbeek: Ik heb nog nooit zo’n vlammend betoog voor kleinschaligheid gehoord van een D66’er. U zou het landelijk programma nog eens kunnen nalezen en kijken of u nog wel bij de goede partij zit.’

D66 landelijk is voorstander van krachtige bestuurlijke eenheden. D66 Haren pleit ‘als ervaringsdeskundige’ voor kleinschaligheid. Staat dat haaks op elkaar? En zijn er misschien andere aspecten die gewicht in de schaal leggen bij deze discussie? We hebben het advies van de heer Van den Bosch opgevolgd en de landelijke uitgangspunten van D66 nog eens nagelezen. En we komen tot het volgende (citaten uit landelijke programma en richtingwijzers in cursief).

Vertrouwen op de eigen kracht van mensen De sleutel voor verandering ligt bij mensen zelf en wij willen dat de overheid daarbij aansluit. Wat mensen voor zichzelf en anderen kunnen doen is veel belangrijker en effectiever dan wat de overheid kan doen. En: Het vertrouwen van mensen dat hun bestuurders op een goede manier met die veranderingen omgaan, daalt. Om dit tegen te gaan moet politieke macht democratisch gelegitimeerd en controleerbaar zijn. De overheid moet transparant en duidelijk zijn over haar doen en laten. Mensen oprecht betrekken bij het opstellen en uitvoeren van beleid. En de macht hoort geconfronteerd te worden met tegenmacht. Alleen door te luisteren en te presteren kan de politiek beginnen het vertrouwen in de democratie te herstellen. Dat vraagt om ook ander gedrag van politici. Warrige politieke compromissen, regenteske reflexen, door politici gemaakte valse beloftes en als feit verkochte onwaarheden voeden het cynisme. De meerderheid van de inwoners van Haren is van mening dat het continueren van de zelfstandigheid van Haren het beste is voor de inwoners. De inwoners zijn bereid daaraan bij te dragen, d.m.v. participatie en burgerinzet, maar ook financieel. In een samenvoeging met Groningen en Ten Boer zien de inwoners geen meerwaarde. Bovenal is het verlies van autonomie een zwaarwegend argument. Liever enkele samenwerkingsverbanden waarbij meer inspanningen nodig zijn om er grip op te houden, dan helemaal geen grip meer te hebben, zoals bij samenvoeging met een stad. Een gedwongen samenvoeging met Groningen en ten Boer, gebaseerd op de niet-beargumenteerde en dus nogal arrogante mening van het provinciaal bestuur dat deze beter is voor de inwoners van Haren, staat haaks op dit D66-uitgangspunt. Reden voor D66 Haren om op te komen voor de opvattingen van de meerderheid van de inwoners, die overigens nauw sporen met de opvattingen van de D66-aanhang in Haren.

Democratische legitimatie Wij kiezen altijd voor de democratische radicaliteit en staan kritisch tegenover regentesk optreden van bestuurders, bazen of (religieuze) leiders. En: Onze samenleving wordt steeds complexer en verandert steeds sneller. Houden onze democratie en rechtsstaat dit tempo bij? Het vertrouwen van mensen dat hun bestuurders op een goede manier met die veranderingen omgaan, daalt. Om dit tegen te gaan moet politieke macht democratisch gelegitimeerd en controleerbaar zijn. De overheid moet transparant en duidelijk zijn over haar doen en laten. Het optreden van het Gronings provinciebestuur wordt door de inwoners van Haren en door de fractie van D66 Haren ervaren als onzorgvuldig en regentesk. Regelmatig zijn de spelregels door GS veranderd. Herhaaldelijk werden nieuwe argumenten voor de noodzaak tot opschaling aangevoerd (eerst was het de uitvoering van de decentralisaties, daarna het nodale principe, vervolgens de bestuurskracht, daarna de financiën en tenslotte de positie van ‘weeskind’ in een opgeschaalde regio. Het aantoonbare ontbreken van draagvlak bij de inwoners en de besluitvorming in de gemeenteraad werd en wordt totaal genegeerd. Dit leidt tot wantrouwen in de politiek en tot verregaand cynisme onder de inwoners. De opmerking ‘Ik ga nooit meer stemmen’ wordt regelmatig gehoord. Dit alles staat haaks op de uitgangspunten van D66. Reden voor D66 Haren om op te komen voor de democratische uitkomst van de burgerraadpleging en voor de democratisch genomen besluiten in de gemeenteraad. Het is voor ons ondenkbaar dat wij dit fundament van onze partij ondergeschikt maken aan andere ambities, tenzij de noodzaak daartoe feitelijk en controleerbaar is aangetoond.

Bestuurslagen met slagkracht en de beste schaalgrootte D66 streeft niet naar zo groot mogelijke gemeenten op zich, maar naar een bestuurslaag die de beste schaalgrootte heeft om de taken efficiënt en effectief en dicht bij de burgers te organiseren en waarbij de inwoners het beste bij de besluiten betrokken kunnen worden. En: De overheid moet zich gaan organiseren op de schaal waarop maatschappelijke problemen zich voordoen. En: Essentieel daarbij is dat de zeggenschap zoveel mogelijk bij burgers zelf berust, dat maatschappelijke tegenstellingen voldoende worden overbrugd en zo nodig knopen effectief worden doorgehakt. Dit betekent ook dat mensen volop ruimte krijgen zelf initiatief en verantwoordelijkheid te nemen in het publieke of politieke domein. En: Gemeenten kunnen zelf bepalen of zij taken willen uitoefenen op het niveau van de huidige bestaande gemeenten, stadsdelen of wijken. Daarmee kan ook worden gewaarborgd dat de overheid dichtbij mensen aanwezig en herkenbaar blijft. Ten slotte zijn niet alle opgaven in één schaal te vangen. Dit nu wordt in Haren optimaal vormgegeven. De implementatie van de nieuwe WMO-taken is goed verlopen. De taken worden uitgevoerd zoals de wet bedoeld heeft: dichtbij de mensen, lokaal wat lokaal kan en efficiënt. Uit recent onderzoek is gebleken dat de gebruikers van de WMO-voorzieningen veel waardering hebben voor de uitvoering door de gemeente Haren. De uitvoering van de participatiewet verloopt in Haren uitstekend. Relatief veel cliënten worden doorgeleid naar regulier werk, de eigen buitendienst begeleidt verscheidene herintreders en de meeste cliënten die een vorm van dagbesteding nodig hebben, kunnen in Haren zelf terecht bij uitstekende voorzieningen. Afgezet tegen de taakzwaarte beschikt de gemeente Haren over voldoende bestuurskracht, zowel wat betreft bestuurderskracht, ambtenarenkracht als burgerkracht. Wat dat laatste betreft mag Haren zich gelukkig prijzen met een bevolking die veel betrokkenheid toont en veel initiatieven ontplooit. Inwoners roemen de korte lijnen met het gemeentebestuur en de efficiënte, slagvaardige werkwijze: aanpakken. De betrokkenheid bij het gemeentebestuur is groot, de bereidheid tot participeren is buitengewoon en de inbreng van inwoners is waardevol. Haren heeft een historisch landschappelijk karakter, dat door veel inwoners zeer gewaardeerd en gekoesterd wordt en een dorpscultuur met bijpassende dorpse problemen. Schaalvergroting zal zonder twijfel ten koste gaan van deze waardevolle elementen. Reden voor D66 Haren om zich krachtig in te zetten voor het behoud van een beperkte schaalgrootte, het landschappelijk karakter en een bijpassende ‘dorpse’ agenda.

De onderzoeken die zijn verricht in het kader van de vraag of herindeling noodzakelijk is, hebben veel inzichten opgeleverd. Er is een solide verbeterplan dat wordt gedragen door gemeentebestuur en inwoners. Haren heeft een meerjarig sluitende begroting die aan alle voorwaarden van het Provinciaal Toezicht voldoet en waarmee overschotten worden gerealiseerd die de precaire schuldenlast van de gemeente tot aanvaardbare proporties gaan terugbrengen. Binnen de begroting is ruimte voor bescheiden investeringen en voor organisatieontwikkeling. Voorzieningen staan niet op de tocht. Binnen afzienbare tijd is de financiële situatie van Haren weer volledig solide, zijn de zwakke plekken versterkt en dan ontstaat er meer ruimte voor nieuw beleid. Volgens D66 Haren is er geen noodzaak tot opschalen en heeft een samenvoeging met Groningen geen meerwaarde voor de inwoners.

Is er selectief gewinkeld in de landelijke uitgangspunten? Wellicht. Maar D66 Haren daagt een ieder uit om aan de hand van landelijke uitgangspunten van D66 een besluit tot het opheffen van de gemeente Haren te rechtvaardigen. Welke ambities zijn (op basis van een feitelijke en controleerbaar aangetoonde noodzaak) zo zwaarwegend dat daarmee een democratische meerderheid van de bevolking (burgerraadpleging) en van de gemeenteraad mag worden overruled? Streven naar krachtige bestuurlijke eenheden is prima, maar kan toch geen losstaand doel op zich zijn. Vertrouwen op de eigen kracht van mensen en de democratie van onderop vormgeven en maatwerk leveren qua schaalgrootte, dat is wat veel mensen aanspreekt in D66. Marjan Bachman zei het al in haar betoog, de CvdK-citerend: ‘One size fits nobody!’