Tijdens de hoorzitting, afgelopen vrijdag 19 januari, maakten twee Kamerleden toespelingen op een veronderstelde tegenstelling tussen D66 landelijk en D66 Haren. Kamerlid Martin Bosma (PVV) riep na het pleidooi van de Harense fractievoorzitter Marjan Bachman: ‘Hadden wij maar zo’n D66’er in Den Haag’ en Albert van den Bosch (VVD) zei na het betoog van wethouder Michiel Verbeek: Ik heb nog nooit zo’n vlammend betoog voor kleinschaligheid gehoord van een D66’er. U zou het landelijk programma nog eens kunnen nalezen en kijken of u nog wel bij de goede partij zit.’
D66 landelijk is voorstander van krachtige bestuurlijke eenheden. D66 Haren pleit ‘als ervaringsdeskundige’ voor kleinschaligheid. Staat dat haaks op elkaar? En zijn er misschien andere aspecten die gewicht in de schaal leggen bij deze discussie?
We hebben het advies van de heer Van den Bosch opgevolgd en de landelijke uitgangspunten van D66 nog eens nagelezen. En we komen tot het volgende (citaten uit landelijke programma en richtingwijzers in cursief).
Vertrouwen op de eigen kracht van mensen
De sleutel voor verandering ligt bij mensen zelf en wij willen dat de overheid daarbij aansluit.
Wat mensen voor zichzelf en anderen kunnen doen is veel belangrijker en effectiever dan wat de overheid kan doen.
En: Het vertrouwen van mensen dat hun bestuurders op een goede manier met die veranderingen omgaan, daalt. Om dit tegen te gaan moet politieke macht democratisch gelegitimeerd en controleerbaar zijn. De overheid moet transparant en duidelijk zijn over haar doen en laten. Mensen oprecht betrekken bij het opstellen en uitvoeren van beleid. En de macht hoort geconfronteerd te worden met tegenmacht. Alleen door te luisteren en te presteren kan de politiek beginnen het vertrouwen in de democratie te herstellen. Dat vraagt om ook ander gedrag van politici. Warrige politieke compromissen, regenteske reflexen, door politici gemaakte valse beloftes en als feit verkochte onwaarheden voeden het cynisme.
De meerderheid van de inwoners van Haren is van mening dat het continueren van de zelfstandigheid van Haren het beste is voor de inwoners. De inwoners zijn bereid daaraan bij te dragen, d.m.v. participatie en burgerinzet, maar ook financieel. In een samenvoeging met Groningen en Ten Boer zien de inwoners geen meerwaarde. Bovenal is het verlies van autonomie een zwaarwegend argument. Liever enkele samenwerkingsverbanden waarbij meer inspanningen nodig zijn om er grip op te houden, dan helemaal geen grip meer te hebben, zoals bij samenvoeging met een stad.
Een gedwongen samenvoeging met Groningen en ten Boer, gebaseerd op de niet-beargumenteerde en dus nogal arrogante mening van het provinciaal bestuur dat deze beter is voor de inwoners van Haren, staat haaks op dit D66-uitgangspunt.
Reden voor D66 Haren om op te komen voor de opvattingen van de meerderheid van de inwoners, die overigens nauw sporen met de opvattingen van de D66-aanhang in Haren.
Democratische legitimatie
Wij kiezen altijd voor de democratische radicaliteit en staan kritisch tegenover regentesk optreden van bestuurders, bazen of (religieuze) leiders.
En: Onze samenleving wordt steeds complexer en verandert steeds sneller. Houden onze democratie en rechtsstaat dit tempo bij? Het vertrouwen van mensen dat hun bestuurders op een goede manier met die veranderingen omgaan, daalt. Om dit tegen te gaan moet politieke macht democratisch gelegitimeerd en controleerbaar zijn. De overheid moet transparant en duidelijk zijn over haar doen en laten.
Het optreden van het Gronings provinciebestuur wordt door de inwoners van Haren en door de fractie van D66 Haren ervaren als onzorgvuldig en regentesk. Regelmatig zijn de spelregels door GS veranderd. Herhaaldelijk werden nieuwe argumenten voor de noodzaak tot opschaling aangevoerd (eerst was het de uitvoering van de decentralisaties, daarna het nodale principe, vervolgens de bestuurskracht, daarna de financiën en tenslotte de positie van ‘weeskind’ in een opgeschaalde regio. Het aantoonbare ontbreken van draagvlak bij de inwoners en de besluitvorming in de gemeenteraad werd en wordt totaal genegeerd. Dit leidt tot wantrouwen in de politiek en tot verregaand cynisme onder de inwoners. De opmerking ‘Ik ga nooit meer stemmen’ wordt regelmatig gehoord.
Dit alles staat haaks op de uitgangspunten van D66.
Reden voor D66 Haren om op te komen voor de democratische uitkomst van de burgerraadpleging en voor de democratisch genomen besluiten in de gemeenteraad. Het is voor ons ondenkbaar dat wij dit fundament van onze partij ondergeschikt maken aan andere ambities, tenzij de noodzaak daartoe feitelijk en controleerbaar is aangetoond.
Bestuurslagen met slagkracht en de beste schaalgrootte
D66 streeft niet naar zo groot mogelijke gemeenten op zich, maar naar een bestuurslaag die de beste schaalgrootte heeft om de taken efficiënt en effectief en dicht bij de burgers te organiseren en waarbij de inwoners het beste bij de besluiten betrokken kunnen worden.
En: De overheid moet zich gaan organiseren op de schaal waarop maatschappelijke problemen zich voordoen.
En: Essentieel daarbij is dat de zeggenschap zoveel mogelijk bij burgers zelf berust, dat maatschappelijke tegenstellingen voldoende worden overbrugd en zo nodig knopen effectief worden doorgehakt. Dit betekent ook dat mensen volop ruimte krijgen zelf initiatief en verantwoordelijkheid te nemen in het publieke of politieke domein.
En: Gemeenten kunnen zelf bepalen of zij taken willen uitoefenen op het niveau van de huidige bestaande gemeenten, stadsdelen of wijken. Daarmee kan ook worden gewaarborgd dat de overheid dichtbij mensen aanwezig en herkenbaar blijft. Ten slotte zijn niet alle opgaven in één schaal te vangen.
Dit nu wordt in Haren optimaal vormgegeven. De implementatie van de nieuwe WMO-taken is goed verlopen. De taken worden uitgevoerd zoals de wet bedoeld heeft: dichtbij de mensen, lokaal wat lokaal kan en efficiënt. Uit recent onderzoek is gebleken dat de gebruikers van de WMO-voorzieningen veel waardering hebben voor de uitvoering door de gemeente Haren.
De uitvoering van de participatiewet verloopt in Haren uitstekend. Relatief veel cliënten worden doorgeleid naar regulier werk, de eigen buitendienst begeleidt verscheidene herintreders en de meeste cliënten die een vorm van dagbesteding nodig hebben, kunnen in Haren zelf terecht bij uitstekende voorzieningen.
Afgezet tegen de taakzwaarte beschikt de gemeente Haren over voldoende bestuurskracht, zowel wat betreft bestuurderskracht, ambtenarenkracht als burgerkracht. Wat dat laatste betreft mag Haren zich gelukkig prijzen met een bevolking die veel betrokkenheid toont en veel initiatieven ontplooit.
Inwoners roemen de korte lijnen met het gemeentebestuur en de efficiënte, slagvaardige werkwijze: aanpakken. De betrokkenheid bij het gemeentebestuur is groot, de bereidheid tot participeren is buitengewoon en de inbreng van inwoners is waardevol.
Haren heeft een historisch landschappelijk karakter, dat door veel inwoners zeer gewaardeerd en gekoesterd wordt en een dorpscultuur met bijpassende dorpse problemen.
Schaalvergroting zal zonder twijfel ten koste gaan van deze waardevolle elementen. Reden voor D66 Haren om zich krachtig in te zetten voor het behoud van een beperkte schaalgrootte, het landschappelijk karakter en een bijpassende ‘dorpse’ agenda.
De onderzoeken die zijn verricht in het kader van de vraag of herindeling noodzakelijk is, hebben veel inzichten opgeleverd. Er is een solide verbeterplan dat wordt gedragen door gemeentebestuur en inwoners.
Haren heeft een meerjarig sluitende begroting die aan alle voorwaarden van het Provinciaal Toezicht voldoet en waarmee overschotten worden gerealiseerd die de precaire schuldenlast van de gemeente tot aanvaardbare proporties gaan terugbrengen. Binnen de begroting is ruimte voor bescheiden investeringen en voor organisatieontwikkeling. Voorzieningen staan niet op de tocht.
Binnen afzienbare tijd is de financiële situatie van Haren weer volledig solide, zijn de zwakke plekken versterkt en dan ontstaat er meer ruimte voor nieuw beleid.
Volgens D66 Haren is er geen noodzaak tot opschalen en heeft een samenvoeging met Groningen geen meerwaarde voor de inwoners.
Is er selectief gewinkeld in de landelijke uitgangspunten? Wellicht. Maar D66 Haren daagt een ieder uit om aan de hand van landelijke uitgangspunten van D66 een besluit tot het opheffen van de gemeente Haren te rechtvaardigen. Welke ambities zijn (op basis van een feitelijke en controleerbaar aangetoonde noodzaak) zo zwaarwegend dat daarmee een democratische meerderheid van de bevolking (burgerraadpleging) en van de gemeenteraad mag worden overruled?
Streven naar krachtige bestuurlijke eenheden is prima, maar kan toch geen losstaand doel op zich zijn. Vertrouwen op de eigen kracht van mensen en de democratie van onderop vormgeven en maatwerk leveren qua schaalgrootte, dat is wat veel mensen aanspreekt in D66. Marjan Bachman zei het al in haar betoog, de CvdK-citerend: ‘One size fits nobody!’
