Poliflw

Op 25 november plaatste Het Parool een opiniestuk van Statenlid Tom Buijtendorp over de buitenplaatsen bij Amsterdam. Hieronder vindt u het opiniestuk.

Als groene longen liggen aan weerszijden van Amsterdam twee zones met een zestigtal buitenplaatsen. Met hun tuinen, bossen en parken verbeelden ze de oeroude menselijke behoefte aan natuur. Dit in de Gouden Eeuw ontstane netwerk tussen de stad en groene omgeving vormt een verlengstuk van de als Werelderfgoed erkende Amsterdamse grachtengordel.

De verbinding via rivieren en kanalen, en de bouw door kooplieden in plaats van landadel maken het geheel uniek. Maar de oprukkende bebouwing vormt een voortdurende bedreiging. Daarom vroeg D66 in de Provinciale Staten van Noord-Holland herhaaldelijk om aandacht voor de bescherming van de bijzondere buitenplaatsen.

Typisch Hollands In de Gouden Eeuw maakte Amsterdam een snelle groei door en steeg de behoefte om vanuit de drukke stad rust te vinden in de groene natuur. In toenemende mate weken vooral ­Amsterdamse kooplieden uit naar de fraaie ­natuur op de zandgronden aan weerszijden van de stad, het duingebied bij de kust en de zandgronden van het Gooi met aansluitend de groene Vechtstreek.

Het is typisch Hollands dat deze twee ‘groene longen’ over het water bereikbaar zijn gemaakt, inclusief kanalen voor de trekschuit. En typisch Amsterdams zijn de gevels. Zo lijkt de gevel van Leyduin, de buitenplaats van de familie Van Loon tussen Vogelenzang en Heemsteden, precies op de gevel van hun stadshuis op de Keizersgracht, het huidige Museum Van Loon. Later lieten verschillende Amsterdamse architecten hun sporen op de buitens na.

De buitenplaatsen getuigen van de diepgewortelde menselijke behoefte aan contact met de natuur. Aanvankelijk werd die beteugeld met het strak aangelegde groen rondom de huizen. Met de romantiek ontstonden vanaf het midden van de achttiende eeuw juist imitaties van de woeste natuur, voor sommigen een directe getuigenis van de goddelijke schepping.

Maximale natuurbeleving Zichtassen naar de groene omgeving zorgden voor een maximale natuurbeleving. En in oranjerieën werden in de winter kwetsbare planten opgesteld, een vroege vorm van natuurbescherming. Bijzondere dieren vonden een plek in de menagerie, voorloper van dierentuin en wildpark.

Anders dan vaak gedacht wordt, zijn veel buitenplaatsen in een veelheid van vormen voor het grote publiek toegankelijk, bijvoorbeeld als museum, restaurant, moestuin of zorgboerderij. ­Met de Stelling van Amsterdam, de 135 kilometer lange cirkel van forten rond de stad, is al ervaring opgedaan met de bescherming van monumenten die aan elkaar gekoppeld zijn. Dat zou ook voor de buitenplaatsen een zinvolle benadering zijn.

Cultureel ondernemerschap dat past bij de toenmalige Amsterdamse kooplieden kan je stimuleren en faciliteren met een platform voor onderlinge afstemming. Vanuit deze insteek kunnen oude waterverbindingen beschermd of hersteld worden, aangevuld met fiets- en wandelpaden. Ook zou je bij de buitenplaatsen gerichter kunnen sturen op behoud van zichtlijnen, variantie in tuinarchitectuur en op behoud en herstel.

Samenhangende structuur Met www.buitenplaatseninbeeld.nl zijn de ­monumenten al toegankelijker gemaakt. En als samenhangende structuur zullen de buitenplaatszones worden opgenomen in het beleid van de provincie en kunnen de ontwikkelingsmogelijkheden voor de buitenplaatsen als geheel verder verkend worden.

De provincie Noord-Holland zet daarmee een beweging in gang, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor eigenaren en de betrokken gemeenten, inclusief Amsterdam. Hopelijk is dat het begin van integraal behoud en ontwikkeling van deze unieke erfgoedstructuur.

Eenmaal beter en integraal beschermd, zouden de buitenplaatsen in de toekomst aangesloten kunnen worden op de al bestaande Unesco Werelderfgoedstatus van de verwante Amsterdamse grachtengordel.

In een wereld waarin het groen steeds verder onder druk komt te staan – een belangrijk punt voor D66 –  kunnen de groene longen van Amsterdam zichtbaar maken dat we als mens al eeuwen behoefte hebben aan nabije natuur.