Voorzitter,
De fractie van D66 ziet de begroting vooral als financiële vertaling van de Perspectiefnota naar prestaties en daarvoor benodigde financiële middelen. Daarom sta ik hier vandaag in plaats van onze fractievoorzitter.
En, om uw hersens in beweging te houden, heeft D66 een prijsvraag bedacht: Voor diegene die als eerste exact raadt hoe vaak ik het woord ‘gezond’ noem – eventueel in samenstelling – hebben we als fractie na afloop een leuke prijs. Antwoorden kunnen naar d66@brabant.nl
De inbreng van D66 beslaat vandaag drie onderwerpen: gezonde lucht, gezonde mensen en een gezonde bodem. Dat zijn er alvast 3. Maar we blikken eerst terug op de start van onze jaarlijkse beleids- en planning & control cyclus: de Perspectiefnota.
In die Perspectiefnota heeft Provinciale Staten het College twee bestuursopdrachten gegeven, op voordracht van het College zelf. Het is jammer dat we nu al moeten lezen dat er vertraging optreedt in de uitvoering, zowel op het gebied van het Interbestuurlijk programma als bij de regiodeals. Onze vraag aan de betreffende Gedeputeerde zou dan zijn: Hebben we hier iets laten liggen of is de vertraging buiten ons om ontstaan?
Gelukkig ligt het College bij de tweede bestuursopdracht – het opstellen van een nieuwe Energieagenda tot 2030 – wel netjes op schema. En dat, ondanks de krappe ambtelijke bezetting van het Energieteam. Wij merken dat iedereen naar de provincie kijkt voor kennis en ervaring en vinden het daarom van groot belang dat er structureel voldoende deskundige mensen bij de provincie opgesteld staan voor dit belangrijke onderwerp. We zien de nadere uitwerking en besluitvorming in december dit jaar met belangstelling én ongeduld tegemoet.
Voorzitter, dan naar het inhoudelijke deel van onze bijdrage. Zoals aangekondigd staat gezondheid daarbij voor D66 centraal.
Te beginnen met gezonde lucht: iedere Brabander heeft recht op gezonde lucht. D66 constateert dat iedere gemeente verschillende uitdagingen heeft op dit gebied, maar sommige gemeenten te beperkte kennis of capaciteit hebben om hier goed op in te spelen. D66 vindt het vraagstuk zo belangrijk dat praktische beperkingen een effectieve aanpak niet in de weg mogen staan. We stellen daarom voor dat de provincie een expertisecentrum gezondheid opricht voor advies en hulp aan gemeenten. Dat voorstel laten we graag verder uitwerken bij de totstandkoming van de Omgevingswet, waarin ook een omgevingsloket is opgenomen. Net als Brabant Advies en Brabant Kennis zien wij namelijk uitgelezen kansen voor het onderwerp Gezondheid in de Omgevingsvisie.
D66 kreeg in 2017 unanieme steun in deze Staten voor een tijdelijk moratorium op geitenhouderijen. Aanleiding was een rapport van het RIVM waaruit bleek dat mensen die binnen een straal van 2 kilometer van een geitenhouderij wonen, een verhoogde kans hebben op een longontsteking. De gezondheid van boeren en hun directe omgeving is dus mogelijk is gevaar. Zolang dit moratorium van kracht is, vinden we het onwenselijk dat individuele Brabantse gemeenten, zoals Meijerijstad, daarvan willen afwijken.
De Q-koorts epidemie heeft ons geleerd dat het belangrijk is om kennis over mogelijke gezondheidsrisico’s in een vroeg stadium te delen. De stichting Q-support heeft op 1 oktober 2018 een kleiner takenpakket gekregen en de Nationale ombudsman adviseert om de aandacht voor het onderwerp en de activiteiten rondom Q-koorts voort te zetten. Dit geldt met name voor kenniscentra, voor de begeleiding van Q-koortspatiënten en het bevorderen van medisch onderzoek naar Q-koorts. In diverse gemeenten nam D66 samen met andere fracties al het initiatief om de begeleiding van de patiënten in de gemeenten zorgvuldig vorm te geven.
Vandaag stelt D66 – samen met een aantal andere fracties – voor om een bedrag van 100.000 euro beschikbaar te stellen. Om in lijn met de aanbevelingen van de Ombudsman te investeren in een meerjarenstudie naar kinderen met Q-koorts. Voor deze zieke kinderen en hun ouders biedt deze studie voorlopig de enige kans om meer te leren over deze ziekte. En hopelijk biedt het onderzoek ook nieuw perspectief op genezing. Het is mooi dat we als politiek hier iets tastbaars kunnen betekenen.
Onze provincie heeft belang bij kennisontwikkeling op het gebied van infectieziekten. Daarom willen wij met dit amendement de Stichting Q-support extra financiële armslag geven om een dergelijk onderzoek mogelijk te maken.
Voorzitter, in 2016 riep de D66 fractie op om het toezicht en de handhaving van de intensieve veehouderij te intensiveren, door binnen twee jaar alle bedrijven door de omgevingsdiensten te laten bezoeken. Hierdoor kon er snel zicht komen op de grootste knelpunten en konden deze ook direct worden aangepakt. Daarna riepen de Staten in verschillende bijeenkomsten op om elektronische monitoring mogelijk te maken. Een stap in de richting van meer gericht controleren. Maar nog steeds worden er ondernemers onnodig gecontroleerd; al die erfbetreders kosten de ondernemer onnodig veel tijd en de maatschappij onnodig veel geld.
Daarom zou D66 graag zien dat er nog meer op individuele ondernemers gerichte controles komen. Dat kan door de kansen van data meer te benutten; uiteraard binnen de grenzen van de privacywetgeving. We vragen het College om een pilot te starten, onder regie van de provincie of een waterschap. Een pilot die er op gericht is om op basis van beschikbare data bedrijven te selecteren die een hoger overtredingsrisico hebben en daar vaker te controleren dan bij andere bedrijven. Dus risico gestuurd toezicht houden, waarbij data wordt gebruikt om te selecteren. Die pilot is wat D66 betreft een succes wanneer overtreders sneller worden aangepakt en alle andere ondernemers minder te maken krijgen met erfbetreders. We dienen samen met andere fracties een motie in om deze pilot in 2019 mogelijk te maken.
Dan kom ik nu bij ons uiteindelijke doel: gezonde Brabanders. Tot ons genoegen komen we het woord ‘gezondheid’ al tegen in de hoofdstukken Ruimte, Natuur en Cultuur & Samenleving. Maar voor D66 heeft ook Mobiliteit een hele duidelijke link met Gezondheid.
We vragen deze bestuursperiode niet voor niks voortdurend aandacht voor de fiets, als alternatief voor het gebruik van de auto. Fietsen is niet alleen gezond voor de sporter of de recreant, maar zeker ook voor de forens. Het College zet stevig in op de realisatie van een snelfietsroutenetwerk tussen de Brabantse steden. Wat D66 betreft kan dat niet snel genoeg gaan. Naast het aanleggen van nieuwe snelfietspaden en het opwaarderen van bestaande fietspaden, ziet D66 namelijk veel kansen om eenvoudig fietspaden te optimaliseren en te verLEDden.
Naast het faciliteren van het gebruik van de fiets, moeten we, geheel in lijn met de door Gedeputeerde Van der Maat voorgestelde OV-visie, investeren in ketenmobiliteit. Het wisselen van vervoersmiddel: of dat nu trein, auto, hyperloop of fiets is. Aansluiting is de kern van het succes. Een volgende stap is wat D66 betreft daarom om die snelfietspaden beter te laten aansluiten op bijvoorbeeld busstations, transferia, carpoolplaatsen en P+R plaatsen.
D66 wil steden en dorpen die auto’s uit hun centrum willen weren, helpen door bestaande P+R faciliteiten te verrijken door de fiets toe te voegen. Mensen kunnen op zo’n P+R plek dan hun auto laten staan en met de fiets verder. We zien hiervan al voorbeelden in Den Bosch en Eindhoven.
De eerste bevindingen zijn positief en we weten dat er meer Brabantse steden en dorpen zijn die belangstelling hebben; we zouden graag zien dat het College via het bestuurlijk overleg die belangstelling inventariseert en helpt bij het onderzoeken van de mogelijkheden en (voor)financieringsbehoefte. D66 roept het College op om ook commerciële partijen hierbij te betrekken. Volgend jaar wil D66 graag het aantal locaties uitbreiden naar middelgrote steden, waardoor nog meer Brabanders gebruik kunnen maken van een fiets.
Nu we het toch over mobiliteit en samenwerken hebben….. de Brabantse Health Deal, die tegenwoordig Gezonder Brabant heet. Dit is wat D66 betreft een heel geschikt vehikel om regionaal concrete projecten op te zetten om Brabant “gezonder en vitaler” te maken. Maar de afhankelijkheid van samenwerkingspartners zorgt helaas nog voor vertraging. Een typisch geval van ‘alleen ga je sneller, maar samen kom je verder’. D66 zou graag zien dat het College dit onderwerp met nog meer ambitie oppakt, want de provincie kan een belangrijke bijdrage leveren aan een gezonder Brabant. Gezondheid mag wat D66 betreft niet meer als zelfstandige ambitie ontbreken op de Brabantse agenda.
We noemden al gezonde lucht en gezonde mensen. Daarbij hoort ook gezond wonen in een gezonde omgeving. Factoren als bodem, water, lucht en natuur zijn van invloed op de leefomgeving. Voor gezondheid speelt de fysieke leefomgeving een sleutelrol. Het Klimaatmanifest van 4 juni dit jaar werd ook opgesteld voor een gezonder Brabant, bedoeld om samen met inwoners en bedrijven de Brabantse leefomgeving klimaatbestendig én gezond te maken.
D66 wil vaart maken met de energietransitie en daarom initiatieven vanuit de Brabantse samenleving zoveel mogelijk ondersteunen. Dus als Brabanders, zoals in Heusden, bereid zijn om te investeren in het aardgasvrij maken hun woonwijk, dan wil D66 dat hun gemeente en de provincie daar actief aan bijdragen en indien nodig helpen bij de financiering. De motie van D66 bij de behandeling van de Perspectiefnota om extra geld vrij te maken voor aardgasvrije wijken, werd met een ruime meerderheid aangenomen. Verder wil D66 zoveel mogelijk Brabantse gemeenten stimuleren dat – eventueel met begeleiding van de provincie – medio 2019 een aanvraag bij het Rijk te doen. We dienen daarvoor een motie in.
Dan de bodem; een gezonde bodem is een randvoorwaarde voor een gezond leven; in en boven de grond. Een gezonde bodem heeft geen kunstmest nodig. We zijn daarom blij om te lezen dat het College wil bevorderen dat natuurlijke mest een bruikbare grondstof wordt voor de akker- en tuinbouw zodat op den duur minder kunstmest nodig is. D66 gaat als progressieve partij graag een stap verder: Wij willen toewerken naar een kunstmestvrij Brabant. Laten we komende tijd onderzoeken hoe ver we het gebruik van kunstmest kunnen terugdringen. In Gelderland loopt er op dit moment al een pilot waarbij mag worden afgeweken van de Europese verplichting om kunstmest te gebruiken. Die experimenteerruimte wil D66 in Brabant ook. We roepen het College daarom op tot het organiseren van pilots in deze provincie.
Voorzitter, zoals u weet zijn insecten essentieel voor een gezonde bodem. We hebben als Staten in het verleden geld vrijgemaakt voor impulsprogramma’s. Lerend van die ervaring, kiest D66 liever voor fundamenteel bodembeheer in plaats van tijdelijke impulsmaatregelen. Dat gaat verder dan alleen zorg voor insecten. Daarvoor hebben we de hulp van onze boeren nodig, want zij zijn de belangrijkste bodembezitters en -beheerders. Zij zijn deel van de oplossing. D66 wil streven naar een stijging van 1% organische stof in de bodem; dat lijkt een kleine stap maar het geeft een enorme boost aan de bodembiodiversiteit.
We lezen dat er binnen het programma Natuur geld is gereserveerd voor projecten gericht op bodembiodiversiteit. Wordt dat geld inmiddels uitgegeven en zo ja, kan de Gedeputeerde toelichten wat voor soort projecten we dan kunnen verwachten?
Een andere bedreiging voor de bodem zijn extreme weersomstandigheden. Daarom moeten we nu op zoek naar manieren om onze Brabantse bodem bestendiger te maken tegen klimaatverandering. Er is al veel onderzoek gedaan naar nieuwe gewassen die minder gevoelig zijn voor nat- en droogteschade; vaak gebeurde dat op initiatief van de provincie. Het planten van dit soort gewassen heeft bovendien een positief effect op de bodemstructuur. Daarom wil D66 in het Brabantse landschap meer ruimte creëren voor het verbouwen van nieuwe gewassen die duurzaam geteeld worden, beter bestand zijn tegen extreme weeromstandigheden en meer eiwitten bevatten.
Het ziet ernaar uit dat ons voedselpatroon op termijn gaan veranderen (meer plantaardige eiwitten, minder vlees) en daarmee de vraag naar bepaalde gewassen. Het ‘We are food’ programma laat zien wat er mogelijk én lekker is. We willen agrarische ondernemers helpen die de overgang naar deze nieuwe gewassen willen maken. Voor stoppende boeren kan dit ook kansen bieden, door grond beschikbaar te stellen als fieldlab. De positieve energie rondom dit thema schept enorme kansen om een onomkeerbare stap voorwaarts te zetten in de eiwittransitie. We dienen een amendement in om binnen het We are Food programma komende jaar een extra themamaand over dit onderwerp te organiseren.
Alleen als we vanaf nu slimmer omgaan met onze bodem en met onze grondstoffen, kunnen we ook in de toekomst nog welvarend leven in een gezonde regio, met een duurzame en gezonde economie. D66 wil daarom de transitie naar de circulaire economie prioriteit geven.
We zijn blij dat we in de begroting lezen dat er wordt gewerkt aan het versnellen van deze ontwikkeling en vinden dat we in Brabant zo snel mogelijk moeten overgaan naar een circulaire economie, zoals het in het Rijksbrede programma “Nederland Circulair in 2050” als ambitie is opgenomen.
Afgelopen jaren heeft onze fractie verschillende ondernemers bezocht die al ver zijn in de ontwikkeling van circulaire oplossingen. Ondanks alle aandacht voor het onderwerp in dit huis, voelde een deel van deze ondernemers zich niet altijd in voldoende mate gehoord, gesteund of gewaardeerd door de provincie. En dat is jammer, want juist deze ondernemers zijn de koplopers die we nodig hebben. Wat kan het College voor deze ondernemers extra betekenen?
Voorzitter, gezondheid is een belangrijke factor die bepaalt hoe veerkrachtig iemand is. D66 streeft naar een samenleving waarin iedereen die dat wil, kan meedenken, meepraten en meedoen. We zagen hier bij de Dutch Design week een mooi concreet voorbeeld van, in de vorm van ‘bepaalbakken’. Goed om te zien dat designers op deze manier vorm geven aan een democratisch proces.
De Rijksoverheid kent hiervoor een ander hulpmiddel, genaamd ‘internetconsultatie’: aan de hand van concrete vragen kunnen inwoners, bedrijven en instellingen suggesties doen om de kwaliteit en uitvoerbaarheid van overheidsvoorstellen te verbeteren. Internetconsultatie vergroot de transparantie van het proces, de mogelijkheid voor publieke participatie en de kwaliteit van wetgeving. D66 wil graag een Brabantse variant op deze internetconsultatie introduceren; waarbij inwoners actief worden benaderd. Bijvoorbeeld via mail, facebook of andere social media. En de internetconsultatie wordt ingezet bij de voorbereiding van een concreet statenvoorstel.
D66 zou graag zien dat we in 2019 vijf statenvoorstellen ter consultatie voorleggen aan de Brabanders. We dienen een motie in om dit mogelijk te maken.
De provincie wil Brabant sociaal en economisch sterker maken door sport, zo lezen wij in de begroting. Het zal u niet verbazen dat D66 Brabant ook gezonder wil maken. Onder andere om mensen te prikkelen om meer te bewegen, om een nog positiever imago van de provincie Brabant te creëren, om de saamhorigheid te vergroten en om de bestedingen in Brabant te verhogen.
D66 wil evenementen koppelen aan maatschappelijke opgaven, zoals meer bewegen. Alleen als we een echte verbinding kunnen maken – dus niet met gelegenheidsargumenten – heeft zo’n sportevenement voor D66 meerwaarde. Zeker omdat er zo gemakkelijk verbindingen kunnen worden gelegd met andere provinciale programma’s. Zo lezen we in het programma Economie dat de provincie in het kader van de vrijetijdseconomie inzet op wandel- en fietsroutes in Brabant. Da’s dan weer Mobiliteit. En in het kader van Erfgoed ziet D66 kansen voor een mooi provinciaal sportevenement langs de Zuiderwaterlinie. Gedeputeerde Swinkels, doet u mee?
Tot slot, 2019 ons verkiezingsjaar. In deze bestuursperiode is veel verkend, gesproken en gedacht over de opkomst bij de Provinciale Statenverkiezingen. Onder leiding van de werkgroep Opkomstbevordering zijn er onderzoeken gedaan die inmiddels door de werkgroep ‘Op weg naar de Verkiezingen’ tot uitvoering worden gebracht. Het is een energieke werkgroep, die vol ideeën zit om de opkomst volgend jaar aanzienlijk te verhogen. D66 is vooral enthousiast over het idee om de Brabanders te trakteren op een Festival van de Democratie. Een roadshow die maatschappelijke vraagstukken in combinatie met vermaak onder de aandacht brengt. En die voor iedereen duidelijk maakt dat er in maart 2019 heel veel te kiezen valt.
Tot zover onze eerste termijn. We zien uw inzendingen voor onze prijsvraag graag tegemoet.
