Ik mag mij graag ietwat schertsend als columnist voor de SP Alkmaar “Salonsocialist” noemen, maar de grootste salonsocialist die Nederland ooit gekend heeft was ongetwijfeld de man die naast Willem Frederik Hermans en Gerard Reve tot één van de drie grootste Nederlandse schrijvers van de vorige eeuw wordt gerekend: Harry Mulisch. Harry Mulisch, de schrijver met het zelf aangemeten imago van de pedante intellectuele dandy, die in zijn olijfgroene Triumph cabriolet van en naar zijn woning op de grachtengordel in Amsterdam raasde. Openlijk beleed hij in de jaren zestig zijn liefde voor het communistische bewind van Fidel Castro op Cuba.
Mulisch bezocht Cuba eind jaren zestig tweemaal en schreef daar twee uiterst lovende boeken over: ‘Het woord bij de daad’ (1968) en ‘Over de affaire Padilla’ (1971).
We schrijven 1968: het werd duidelijk dat de tot dan toe oppermachtige Verenigde Staten in hun rol als beschermers van vrijheid en democratie de Vietnamoorlog zouden gaan verliezen; een oorlog die steeds meer het karakter had gekregen van een nietsontziende genocide op de Vietnamese bevolking en vooral onder jongeren en studenten in het Westen enorm impopulair was. Het is daarom niet zo vreemd dat juist die jongeren als tegenreactie op het Amerikaanse optreden in Vietnam hun ideologische heil gingen zoeken bij het linkse gedachtegoed van Cuba en in sommige gevallen zelfs bij dat van het communistische China of de Sovjet-Unie.
Mulisch in: ‘Het woord bij de daad’: ‘Cuba heeft mijn leven gebeterd, van Fidel Castro heb ik geleerd wat tegen het slechte in de mens gedaan kan worden.’
Mulisch’ Cuba-boek, inclusief ‘Over de affaire Padilla’ (1971), dat als een nawoord bij ‘Het woord bij de daad’ gezien kan worden, heb ik met verbazing gelezen. Het is een essay waaruit een betrokkenheid spreekt die tegenwoordig zeldzaam is. Wie durft er nu nog over “solidariteit” te schrijven zonder de hoon van neo-liberalen over zich af te roepen? We leven in een tijd waarin “solidariteit” nog slechts lijkt te betekenen dat iedereen zich aan de anderhalve meter afstand maatregel moet houden. Welke Nederlandse schrijver zou in onze tijd een bewonderend boek durven schrijven over links elan en daadkracht in Venezuela (Hugo Chávez), Ecuador (Rafael Correa), Bolivia (Evo Morales) of Paraguay (Fernando Lugo)? Links leeft in Latijns-Amerika, ook dankzij Fidel Castro.
In ‘Het woord bij de daad’ schaart Mulisch zich zonder enige reserve achter Fidel Castro, die hij niet zag als een dictator maar als de spreekbuis van een onstuimige volksbeweging. De boeren kregen grond, de kinderen gratis onderwijs en de zieken gratis zorg. Tegelijkertijd vocht Cuba voor zijn bestaansrecht tegen de invasie- en infiltratiepogingen van de CIA en tegen de uithongeringspolitiek van de VS. Cuba was in oorlog met het land dat nog steeds meent overal in de wereld als politieagent te mogen en moeten optreden.
Tot op de dag van vandaag wordt het Mulisch nagedragen dat hij zich onvoorwaardelijk achter het Cuba van Castro schaarde en daarmee in feite een dictatuur steunde, die absoluut geen rechtsstaat genoemd kon worden.
Wat mij betreft is die kritiek volkomen terecht, vooral gezien het feit dat Mulisch als schrijver in het Cuba van Castro hetzelfde lot had kunnen treffen als bijvoorbeeld de Cubaanse dichter Heberto Padilla. Padilla werd pas na een gevangenschap van ruim een maand vrijgelaten nadat hij onder dwang publiekelijk schuld had moeten bekennen voor zijn surrealistische poëzie, die door de Cubaanse overheid als contrarevolutionair werd beschouwd. Daarbij moest hij niet alleen collega schrijvers, maar zelfs zijn eigen vrouw, die ook poëzie schreef, aan de schandpaal nagelen.
Een revolutie die zijn eigen kinderen verslindt mag nooit geprezen worden.