Poliflw

Op 31 oktober werd de begroting 2020 besproken in de Edese gemeenteraad. Onze fractievoorzitter constateerde in haar algemene beschouwingen dat deze begroting veel meer van het GroenLinks-gedachtengoed ademt dan ooit tevoren.

Er ligt een veel sterkere nadruk op een duurzame aanpak, verbetering van biodiversiteit, klimaatmaatregelen en het hergebruik van afval (circulaire economie). De stikstofcrisis heeft grote impact op onze gemeente en GroenLinks pleit onder andere voor verlaging van maximumsnelheden op rijks- provinciale en gemeentelijke wegen, als dat kan bijdragen om andere activiteiten zoals sociale woningbouw en energiemaatregelen in Ede weer op gang te kunnen brengen. Ons buikpijndossier is de bezuinigingen op de zorg. We hebben in juli maatregelen vastgesteld die bedoeld zijn om kosten omlaag te brengen, maar dat zo te doen dat de kwaliteit van zorg niet wordt aangetast. Het is vooral een kwestie van beter organiseren. Ellen stelde dat het goed is dat het college de sociale basis versterkt en de faciliteiten voor mantelzorg in stand houdt. Dat is de kurk waar de zorg aan onze inwoners op drijft.

Ook vroeg ze aan het college om op korte termijn de armoede en schuldenproblematiek in Ede beter in beeld te brengen, en te bezien wat we daaraan kunnen doen, nog meer dan tot nu toe. Meer betaalbare woningen bouwen is voor mensen met een smalle beurs daarbij een belangrijk aandachtspunt. Ook zijn we blij dat er nu eindelijk geld voor de voedselbank in deze begroting is opgenomen, zodat deze organisatie zeker is dat hun goede werk kan worden voortgezet, zo stelde zij.

Lees hier de algemene beschouwingen zoals deze zijn gepresenteerd door Ellen Out, onze fractievoorzitter

De algemene beschouwingen:

Programmabegroting 2020-2023

Voorzitter,

We staan voor grote uitdagingen en tegelijk doemen er financiële tekorten op. Wat GroenLinks betreft zetten we de tering naar de nering maar stellen we ook de juiste, toekomstbestendige en duurzame prioriteiten.

Voor nu: petje af voor deze begroting! Want wat doen we veel en meestal ook nog behoorlijk goed. Als GroenLinks vinden wij de stukken tegenwoordig haast aangenaam om te lezen. Eindelijk herkennen wij ons erin. Dit keer staat er maar liefst 61x het woord ‘duurzaam’ in en 70x ‘klimaat. En zelfs bijna 20x ‘circulair’ in allerlei vormen, tot aan circulair denken toe. Zelfs bij GroenLinks vinden we dat een uitdaging.

Financiën

Maar om terug te komen op de financiën: Vorig jaar was het vooruitzicht al dat we zouden interen. Na 2021 is de vetpot op. Daarnaast geeft de resultaatrekening nu ook een negatiever beeld. Wat betekent dit op langere termijn voor bijvoorbeeld het kunnen aantrekken van nieuwe leningen? En voor grote investeringen zoals het WFC? Wat doen we als het Rijk niet over de brug komt? Onze fractie ziet graag scenario’s. Kan het college hierin voorzien?

Het college benoemt zelf een aantal risico’s en uitdagingen, zoals omvorming van het sociaal domein, energietransitie, maatregelen om onze natuur te redden, maatregelen voor klimaatadaptatie etc. Precies de terreinen waar onze fractie ook zorgen over heeft. Om toekomstbestendig te zijn, is er op al deze terreinen grote inspanning en bijbehorend budget nodig.

Helaas ziet GL, ondanks de toezeggingen hierop, nog niet voldoende vergroening in het gemeentelijk belastingstelsel. Wij blijven hier op aandringen en vragen het college dan ook op korte termijn met een voorstel naar de raad te komen.

Duurzaamheid

Prioriteit nummer 1 is voor GroenLinks de energietransitie. Er zijn kaders en onderzoeken geweest en er wordt gewerkt aan een regionale energiestrategie. Allemaal nuttig en nodig, het beeld wat kan en niet kan wordt steeds duidelijker. Maar in het komende jaar moet een praktische slag naar concrete realisatie van windmolensen zonnevelden worden gemaakt, om zeker te stellen dat we onze afgesproken doelen ook gaan halen.

We gaan duurzaam aanbesteden en vanaf 2030 wordt alles zelfs circulair aanbesteed. Duurzaam aanbesteden is niet meer dan logisch, maar voor circulair aanbesteden moeten stappen worden gemaakt om de economie circulair te organiseren. Dat is een belangrijke en noodzakelijke stap in het kader van klimaatmaatregelen. We zijn zeer benieuwd welk proces we gaan inzetten met het bedrijfsleven om dit vorm te geven.

Stikstofcrisis

En nu is er ook nog de stikstofcrisis. Ontwikkelingen voor landbouw, woningbouw en bedrijventerreinen, schone energie, natuurbeheer en wellicht ook activiteiten in het kader van de Regiodeal, komen mogelijk stil te liggen. Ede krijgt hier bovengemiddeld de rekening voor gepresenteerd. We zijn op dit terrein afhankelijk van de mogelijkheden die Rijk en provincie ons binnenkort gaan bieden. Dit heeft grote gevolgen. Wij stellen voor dat het college hier een beeldvormende vergadering voor organiseert. Wil het college dit toezeggen?

GroenLinks zet in op versterking van de natuur, op woningbouw en op uitbreiding van biologische en gedifferentieerde agrarische sector. Daarnaast is het nu zaak om de snelheid van autoverkeer in Ede te verlagen. Goed nieuws vandaag is dat de overheid met spoed de maximum snelheid omlaag gaat brengen. Eindelijk!

Sociale woningbouw

GroenLinks maakt zich grote zorgen over het sociale woningbouwprogramma. Dit heeft voor ons, naast de energietransitie, grote prioriteit. Edese inwoners met een kleine beurs moeten ook goed en betaalbaar kunnen wonen. Voor hen wordt tot nu toe veel te weinig gebouwd. Daarnaast zijn er kwetsbare groepen waarvoor goede huisvesting van doorslaggevend belang is. Het aantal dak-en thuislozen neemt landelijk schrikbarend toe (nu 40.000). Dat moet ook in Ede te merken zijn. We zien in de begroting dat het aantal meldingen verwarde personen boven het landelijk gemiddelde van 600 ligt. De opvang van deze groepen loopt vast omdat doorstroom naar een woning niet mogelijk is. Idem voor arbeidsmigranten en voor jongeren die begeleid of zelfstandig zouden kunnen gaan wonen. GL pleit voor op korte termijn inzetten op verplaatsbare, tijdelijke woningen.

Gezien de oproep van het COA en de situatie rondom de vluchtelingenverdragen en - kampen is het niet denkbeeldig dat we in Ede ooit weer met asielzoekers te maken krijgen. Wat GroenLinks betreft laten we ons niet nogmaals verrassen. We hebben al eerder aandacht gevraagd voor een proactief plan van aanpak. Kan het college hierop reageren?

Sociale gelijkheid

Zorg en welzijn zijn uitdrukkelijk verbonden met armoede, werk, inkomen, schuldhulpverlening, (fin) zelfredzaamheid. GL is blij met deze integrale aanpak. Wij missen wel wonen en onderwijs in dit rijtje. Onderwijs en educatie zijn overigens ook de grote afwezigen bij het programma Veiligheid. Deze spelen echter ook een rol bij financiële en sociaal maatschappelijke achterstand. Goed onderwijs en educatieve programma’s dragen bij aan bewustzijn en ontwikkeling van jongeren. Ook signalen zoals schooluitval zijn belangrijk. Graag horen wij de reactie van het college hierop.

Het aantal huishoudens dat een vorm van bijzondere bijstand of minimaregeling ontvangt is flink gestegen. Tegelijkertijd is het aantal aanmeldingen voor schulddienstverlening dit jaar iets gedaald maar zijn er toch stijgende kosten voor bewindvoering. Dit geeft voor onze fractie een diffuus beeld. Hebben wij de omvang van armoede en schuldenproblematiek in onze gemeente voldoende in beeld? Niet iedereen meldt zich voor schuldhulpverlening of bij de voedselbank. Tot onze vreugde zien wij dat mede voor de voedselbank nu een bedrag van 25.000 in de begroting is opgenomen. Kan het college de raad op korte termijn een beeld geven van de situatie rondom armoede in Ede?

Natuurwaarden

We blijven erop terugkomen net zolang tot ook het woord ‘bomen’ eindeloos vaak in de stukken te lezen is. Zowel bij klimaatadaptatie als bij biodiversiteit als bij luchtkwaliteit als bij stikstof problematiek spelen bomen en groen een cruciale rol. Dus zo min mogelijk kappen en snoeien en zoveel mogelijk aanplanten. Onze fractie is benieuwd naar de stand zaken rondom het Groenfonds. Kan het college daar op reageren?

Mbt het versterken van de Biodiversiteit lijkt een aspect onderbelicht, namelijk het gebruik van gif/Roundup bij kwekers en particulieren. We zien mensen bijv enthousiast deelnemen aan operatie Steenbreek maar dan vervolgens planten gebruiken die behandeld/gekweekt zijn met gif en die dus bijen doden. Het zou helpen als de bewustwording hierover groter wordt. Wil het college toezeggen hier concreet aan te gaan werken?

Sociaal Domein

Deze zomer hebben we de plannen rond de omvormingen in het sociaal domein uitgebreid met elkaar besproken en met enkele wijzigingen vastgesteld. Wij zijn blij met de versterking van de sociale basis en behoud van de voorzieningen voor mantelzorg. Het is de kurk waar onze aanpak maar ook onze samenleving op drijft. Het komende jaar moeten de maatregelen worden omgezet in concrete acties. Dan wordt het spannend, want dan gaan mensen er wat van merken. We blijven de ontwikkelingen nauwgezet volgen

Overigens is er weer sprake van onderbesteding Thuisondersteuning mantelzorgers (130.000 V). Wij kunnen ons niet voorstellen dat dit budget niet in zijn geheel opgaat. Hoe voorkomen we dit in de toekomst college?

Mobiliteit

In 2020 staat een besluit over de Kerkwegtunnel op de agenda. Een peperdure tunnel bouwen, waar geen noodzaak voor is, lijkt onze fractie niet verantwoord. Het betekent een zware extra belasting voor de begroting, waardoor er nog minder geld is om het voorzieningenniveau in Ede op peil te houden. Direct omwonenden van de Kerkweg maken zich daarnaast grote zorgen dat met de tunnel de verkeersveiligheid verslechtert. De veiligheid van een belangrijke fietsroute voor de schoolgaande jeugd mag niet in het geding komen. Dit zou volkomen in strijd zijn met het creëren van logische en veilige fietsroutes door Ede, zoals het Fietsplan beoogt. GroenLinks zegt dus: geen Kerkwegtunnel!

We zijn overigens blij dat de uitvoering van het Fietsplan vordert.

Tot slot voorzitter,

Kennelijk zitten er minimaal 15 Pilots in de pijplijn. Eerder al hebben wij aangegeven dat wij ons afvragen wat een pilot in Ede precies betekent. Zo’ n veelgebruikt instrument heeft wat ons betreft aandacht nodig zodat het effectief kan worden ingezet en ons niet in verlegenheid brengt. Onze fractie bereidt een motie voor om hier helderheid in te brengen.

In september besprak onze gemeenteraad een evaluatierapport over het voorkomen en bestrijden van fraude door mensen die een bijstandsuitkering ontvangen. In Ede zijn ruim 2000 mensen van hun inkomen afhankelijk van zo’n bijstandsuitkering.

In het rapport wordt geconcludeerd dat de toegang goed is georganiseerd. Als mensen in de bijstand komen, dan voldoen zij aan de eisen daarvoor. Ook is de conclusie dat tussen de 1% en 3% van de bijstandsgerechtigden zich niet aan regels houdt en in dat geval de uitkering wordt beëindigd of een tijdelijke strafkorting wordt opgelegd. Dat is aanzienlijk beter dan het landelijk gemiddelde van 7%.

De opstellers van de evaluatie veronderstellen dat dit kan betekenen dat de opsporing van fraudegevallen strenger zou moeten worden aangepakt. Maar de oorzaak van dit verschil is helemaal niet bekend.

Laat er geen misverstand over bestaan: GroenLinks vindt dat misbruik moet worden bestreden. Maar daarbij is ons uitgangspunt dat we met respect en vertrouwen moeten omgaan met onze inwoners, zeker als zij het sociaal heel moeilijk hebben en economisch volledig afhankelijk zijn van de gemeente. Hoever mag je dan gaan met fraudebestrijding en handhaving? Het kan toch niet zo zijn dat 97% van onze bijstandsgerechtigden met wantrouwen wordt benaderd, omdat een heel klein percentage misbruik maakt van deze voorziening? Ellen Out legt uit hoe ze naar het onderwerp kijkt.

Wat gebeurt er met dit evaluatierapport?

“Het rapport is een opstapje naar een nieuwe verordening, waar de gemeenteraad binnenkort over moet gaan besluiten. Daarin verwachten wij veranderingsvoorstellen voor een betere handhaving.”, vertelt Ellen, “Maar strengere controle is niet bij voorbaat een weg die wij als verbetering zien. Begrijp me niet verkeerd, want ernstig en bewust misbruik moet effectief worden bestreden, zeker als deze een professioneel/crimineel karakter heeft. We moeten zorgvuldig omgaan met gemeenschapsgeld. Allemaal waar.

Maar fraudebestrijding mag niet doorslaan naar een praktijk waarin we onze inwoners met een bijstandsuitkering allemaal als potentiele fraudeurs zien, waar wantrouwen uitgangspunt is, elk administratief foutje wordt afgestraft en de persoonlijke levenssfeer van onze mensen niet meer wordt gerespecteerd. Dat is niet de samenleving die GroenLinks wil”.

Kun je dat wat concreter maken?

“Wat ons te ver gaat is bijvoorbeeld een gezamenlijk huisbezoek van een consulent en een fraudepreventiemedewerker, zonder enige concrete aanwijzing van fraude. Een dergelijke vorm van “preventie” gaat uit van wantrouwen, betrappen en daarmee verzwakken van de cliënt. Je ondermijnt als gemeente daarmee het vertrouwen in de consulent, die jouw eerste aanspreekpunt is van de gemeente als bijstandsgerechtigde. Uit recent onderzoek blijkt dat de wantrouwenbenadering snel een gevoel van schaamte en onzekerheid oproept bij bijstandsgerechtigden, terwijl het juist van belang is dat deze mensen positief worden benaderd, weer leren geloven in hun mogelijkheden en goed worden begeleid om weer volwaardig en waardig deel te nemen aan de Edese samenleving”.

Maar hoe moet fraudebestrijding en handhaving dan wel, volgens jou?

“We zien in het evaluatierapport dat informatie over mogelijke fraudesignalen steeds beter wordt gedeeld en de samenwerking binnen de gemeentelijke afdeling is verbeterd. Dat is prima. Door gebruik te maken van risicoprofielen kun je heel gericht actie ondernemen. Echter met risicoprofielen wordt in Ede nog nauwelijks gewerkt. Dat zou wel moeten. Dan kun je gericht ingrijpen, waar nodig. Overigens vinden wij de veronderstelling dat in Ede weinig misbruik wordt geconstateerd ten opzichte van het landelijk gemiddelde (7%) en DUS de handhaving zou moeten worden geïntensiveerd, de wereld op zijn kop. Breng eerst je risico’s maar eens in kaart en trek dan pas je conclusies, maar niet andersom op basis van een statistiekje”.  

Hoe kijk je naar de toekomst van de omgang met bijstandgerechtigden? “We vinden het jammer dat Ede niet heeft meegedaan aan de proef in Wageningen, waar de bijstandsgerechtigden voor een bepaalde periode in drie groepen werden verdeeld: een groep waar streng op werd gehandhaafd, een groep die re-integratiehulp kreeg, een groep die met rust gelaten werd en alleen geholpen werd als daarom werd gevraagd.Dit soort experimenten leren ons wat echt wérkt.

We besteden in Nederland miljarden euro’s aan een systeem van controle en verplichte re-integratiebegeleiding, een systeem gebaseerd op wantrouwen. En keer op keer verschijnen rapporten dat dit helemaal niet werkt. Het lijkt verspilling van belastinggeld. Er is de laatste jaren steeds meer discussie over de wenselijkheid van een basisinkomen, waarbij dit wantrouwensysteem helemaal niet meer nodig is. De steun voor het basisinkomen groeit snel. Ruim de helft van de Nederlanders zien het idee van een basisinkomen inmiddels wel zitten. Volgens berekeningen van het NIBUD is het ook haalbaar en betaalbaar. Het zou mooi zijn als we zo’n vernieuwing van ons sociaal stelsel in de toekomst kunnen realiseren. Dan kunnen we van dit geldverslindende wantrouwen-systeem af en ontstaat er een “meer ontspannen samenleving”, zoals GroenLinks dat noemt”.

Dat zal nog wel niet een-twee-drie-geregeld zijn. Terug naar Ede. Wat nu?

“Op korte termijn zullen we in de raad discussiëren over de manier waarop handhaving moet worden geregeld. In september hebben we onze ideeën in de raad naar voren gebracht. We zullen op basis daarvan de nieuwe verordening beoordelen. We hopen dat het college goed heeft geluisterd naar onze inbreng en de juiste koers kiest: in de omgang met onze sociaal-economisch kwetsbare inwoners uitgaan van respect en vertrouwen. Het accent van de gemeentelijke activiteit moet wat GroenLinks betreft liggen op hulp om volwaardig en waardig deel te nemen aan onze Edese samenleving”.